We vragen het David Smeulders, hoogleraar energiesystemen bij de TU in Eindhoven en lid van Groenlinks. Hij nodigt ons uit bij een proefopstelling waarmee gas uit electriciteit gewonnen kan worden, een techniek die volgens hem een belangrijke bijdrage kan leveren aan de energietransitie. Begin dit jaar haalde hij de kranten met zijn kritiek op de aardgasloze wijken, waar volgens Smeulders de prioriteit helemaal niet moet liggen. “Ons doel is immers het minimaliseren van de CO2-uitstoot en dat bereik je hier niet mee. Daar hebben we juist gas voor nodig.”

Want hoe zit het ook alweer met die energiestrategie? In 2050 willen we CO2-arm zijn?
“We staan hier bij een experimentele onderzoeksopstelling die waterstof en synthetisch aardgas produceert uit elektriciteit, en omgekeerd weer elektriciteit kan produceren uit dat synthetisch aardgas zonder dat er CO2 bij vrijkomt. Fantastisch, maar voordat dit op grote schaal kan, zijn we tientallen jaren verder. We willen groene energie en verduurzamen, maar dat lukt niet in een keer. We hebben dus nog energiecentrales nodig die draaien op fossiele brandstoffen, en aardgas heeft van die fossiele brandstoffen de minste CO2-uitstoot. Tot 2050 hebben we dat dus gewoon nodig.”

Alles goed en wel, maar dat kunnen we toch ook uit het buitenland halen? En niet uit kwetsbare (veen)gebieden in Overijssel of Utrecht?
“Dat kan, maar dat maakt ons wel afhankelijk van het buitenland, terwijl we zelf nog een flinke voorraad in de grond hebben. De risico’s van die voorraad eruit halen zijn heel klein, dus waarom zou je dan importeren?”

Zijn die risico’s echt zo klein? Dat dacht men van Groningen ook?
“Dat is geen vergelijking. In het Groningenveld zat 3000 miljard kubieke meter gas. In een klein veld soms maar miljoenen kubieke meters. Als Groningen een olifant is, is een klein veld een mug. Als je in een olifant prikt en hij beweegt, dan gebeurt er vanalles. Als een muggetje wiebelt, merk je daar niet zoveel van.”

Gewoon winnen dus, die kleine velden?
“Het vertrouwen in de overheid en gasbedrijven is weg. Dat is het probleem. Als ik daar zou wonen zou ik me ook zorgen maken als ik de achtergrond niet zou hebben die ik heb. Ik denk dat we essentieel anders met die mensen om moeten gaan. Je kunt heel vaak berekeningen laten zien over de risico’s, maar als er geen vertrouwen ​is, is er geen maatschappelijk draagvlak.“

Niet winnen dus?
“Ik denk dat we vooral moeten inzetten op de offshore-gasvelden totdat de overheid het vertrouwen heeft weten te herstellen dat gaswinning op land in de kleine velden veilig kan. Het gas dat nog in de grond zit, kunnen we beschouwen als onze nationale goudvoorraad. Als zekerheid, mochten we het over weet ik hoeveel jaren nog eens een keer aan willen spreken. Bijvoorbeeld omdat een centrale uitvalt of we niet meer kunnen importeren uit Rusland, en we niet willen doodvriezen.”

Hoe krijgt de overheid het vertrouwen terug?
“Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. De overheid en bedrijven zullen dus gul moeten zijn. Geef gewoon de garantie dat schade binnen twee maanden vergoed wordt. Die schadebedragen zijn peanuts als je kijkt naar de waarde van het gas. Doe daar niet zo moeilijk over. Als ik minister was, zou ik gewoon mijn chequeboekje pakken.”

Hebben ze dat in andere landen beter geregeld?
“In de VS krijg je zelf de inkomsten, als er gas onder jouw land zit. In Nederland hebben we dat anders geregeld en zijn de bodemschatten voor het Rijk.”

Terwijl je wel verantwoordelijk bent voor alle anderen dingen die onder je huis gebeuren, hebben we eerder gezien. Zoals de grondwaterstand.
“Nou ja, je bent dus inderdaad eigenaar van de grond tot een bepaalde diepte. Maar als je daar dus gas vindt en die zit meestal dieper dan 2 kilometer. Ja, dan is het van de staat. Maar je kunt als de staat de bewoners van die grond dan wel op z’n minst vergoeden voor de overlast.“

Meer weten?
Weten hoe het gasbedrijf tegen de zorgen van omwonenden aankijkt? Lees hieronder het interview met Vermilion. Meer weten over de winning van gas in kleine velden? Kijk 14 december naar onze uitzending om 22:20 op NPO2.