‘Genoeg is genoeg!’ staat er op de spandoeken in het Limburgse Sevenum. Boos zijn de bewoners dat er nog een distributiecentrum moet bijkomen aan de rand van het dorp. En deze komt wel heel dichtbij de bewoonde wereld. “We moeten het gewoon slikken”, zegt bewoner Adri, hij voelt zich als burger nauwelijks gehoord en gaat daarom met tientallen andere inwoners de barricade op. Het plan om de spandoeken na de actie op de bouwlocatie te laten staan ter protest, houdt geen stand. Een dag na de bijeenkomst heeft de projectontwikkelaar de spandoeken alweer weggehaald.

Triest
De reden voor het verzet is dat een internationaal logistiekbedrijf tegenover Adri’s huis een megahal van zo’n 130 duizend vierkante meter wil neerzetten. Het pakhuis komt bij een van de grootse bedrijventerreinen van Nederland: Greenport Venlo, door omwonenden ook wel Grijspoort genoemd vanwege de zee aan grote grijze gebouwen. En dat ‘Grijspoort’ wil zich verder uitbreiden richting Sevenum.

“Toen we hier 39 jaar geleden kwamen wonen was het hier landelijk, maar dat gaat veranderen”, zegt Adri terwijl hij een blik werpt uit het raam in zijn woonkamer. “In de verte zie je de contouren van wat ons bedreigt en dat komt nu veel dichterbij: het zijn gebouwen van wel 15 meter hoog.” Triest noemt hij het: “Dat het grote geld van de firma’s je omgeving zo kan verpesten.”

Booming business
Logistiek is inderdaad booming business. Nog nooit heeft de logistieke vastgoedsector zo goed geboerd als vorig jaar. In 2021 verhandelden investeerders voor een recordbedrag van 5,3 miljard euro, meldt vastgoedadviseur CBRE. En dat is het vooral het gevolg van al dat online shoppen dat we sinds de corona-epidemie nog meer zijn gaan doen. Want voor die snelle levering van spullen waar je je luie stoel niet voor uit hoeft, zijn vaak grote pakhuizen nodig om de goederen op te slaan.

In Limburg zijn het overigens vooral de internationale bedrijven die er hun opslag organiseren, om vandaaruit ook de Europese markt te bevoorraden. De opslagloodsen zijn goed voor de werkgelegenheid, hoewel de banen deels worden ingevuld door werkkrachten die uit Oost-Europa komen. Volgens de directer van Greenport Venlo, Ruud van Heugten, biedt de komst van een groot distributiecentrum juist kansen voor de lokale werkgelegenheid: “In de e-commerce zijn er bijvoorbeeld mensen nodig die betalingsverkeer moeten doen, die websites bijhouden, dus komen er veel meer kantoorbanen bij.”

We hebben de afgelopen 10 jaar dan ook vol ingezet op ‘Nederland Distributieland’. Zo investeren we in goede infrastructuur, profiteren we van onze gunstige ligging aan zee, de goede water- en autowegen met het achterland en werkten we aan moderne douanefaciliteiten. “Logistiek wordt gestimuleerd”, zegt Madeleine Merkx, hoogleraar indirecte belastingen van Erasmus University Rotterdam.

Kampioen flexwerk
Een voordeel dat Nederland ook biedt, is dat buitenlandse bedrijven gebruik kunnen maken van een zogeheten artikel 23-vergunning, waardoor er geen voorfinanciering van invoer-btw plaats hoeft te vinden in ons land. De invoer-btw kan dan namelijk in de reguliere btw-aangifte worden verwerkt en ook in diezelfde aangifte in aftrek worden gebracht. En dat kan bijdragen aan een betere cashflow. “Het is de combinatie van deze voordelen waardoor buitenlandse logistieke bedrijven voor Nederland kunnen kiezen”, zegt Merkx.

Flexibele en goedkope arbeid is eveneens een belangrijke reden voor buitenlandse distributiecentra om te kiezen hun opslag in het kleine Nederland te organiseren. “Wij zijn in Nederland kampioen flexwerk”, zegt FNV-bestuurslid Petra Bolster. “Zoals met uitzendwerk of nul-urencontracten. En de regels rond nachtwerk zijn in Nederland veel minder strikt dan om ons heen.”

Maar volgens Wouter Veldhuis, rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving die de overheid adviseert over het inrichten van de ruimte, kun je je afvragen of uitgerekend het kleine Nederland een logische plek is voor internationale opslag. “We hebben landbouwgrond nodig in Nederland, behoefte aan natuurgebieden, aan woningbouwlocaties”, concludeert hij. “Een distributiedoos heeft een van de meest ruimte verslindende functies waar je het minst aan hebt.”

Meer regie
Al in 2019 kwam het College van Rijksadviseurs met een alarmerend rapport over de uitbreiding van de grote distributiecentra. Met als belangrijke aanbeveling voor het Rijk om meer regie te nemen en een paar clusters aan te wijzen om zo te voorkomen dat er straks overal grote blokkendozen komen te staan in landelijk groen of weidegebied.

Maar dat laatste lijkt nu juist te gaan gebeuren in het Brabantse Nuenen. Al in 2016 lagen er plannen voor een bedrijventerrein. Nu bekend is dat er kans is dat er megagrote magazijnen verschijnen, is bijna iedereen in de omgeving tegen, op de projectontwikkelaar na. Want met deze partij zou de gemeente destijds afspraken hebben gemaakt waar ze nu niet meer onderuit kunnen komen tenzij ze een enorme schadevergoeding betalen. En dat laatste lijkt onwaarschijnlijk.

Bewoners van het aangrenzende Geldrop vrezen met de komst van grote distributiecentra voor de leefbaarheid in hun dorp en de enorme toename van het vrachtverkeer wat tot gevaarlijke situaties kan leiden.

“Tweeduizend vrachtbewegingen per etmaal, 24/7 krijgen we hier door het centrum van Geldrop en onze bebouwde kom. Het is een onzinnig plan”, zegt John Meijs over het geplande bedrijventerrein. Met een tiental bewoners lopen ze met spandoeken richting het centrum, dezelfde weg die een vrachtwagen moet afleggen.

En dan rijdt plots een grote, witte vrachtwagen bijna een scooter aan op de rotonde. Het gaat net goed, maar het had heel anders kunnen aflopen. Juist voor dit soort gevaarlijke verkeerssituaties vrezen de bewoners.

Bouwen in het groen, zwaar vrachtverkeer door dorpskernen: gedeputeerde Erik Ronnes van de Provincie Noord-Brabant geeft aan dat hij de bouwplannen voor het grote industrieterrein in Nuenen ook geen goed idee vindt. “In het huidige beleid van Noord-Brabant zou dit niet meer kunnen”, zegt hij. “Maar we hebben op sommige plekken nog te maken met de erfenis uit het verleden.”

Noord-Brabant wil nu enkel op 8 locaties grootschalige logistiek, meer niet. Ook andere provincies trappen op de rem, blijkt uit een rondgang die we deden onder 9 provincies (3 provincies deden niet mee: Groningen, Flevoland en Limburg).

Provincies Drenthe, Gelderland, Noord-Brabant, Noord-Holland, Overijssel, Utrecht en Zuid-Holland werken allemaal aan regels om uitbreiding van grote distributiecentra af te remmen. Maar uit een analyse van onderzoeksplatform Investico blijkt dat er zeker nog 64 grote distributiecentra in de pijplijn zitten tot eind volgend jaar, waarvan de helft in groen of landelijk gebied gepland staat.

“Het is belangrijk dat alle provincies beleid gaan formuleren op het gebied van logistieke centra”, zegt rijksadviseur Veldhuis. “Als je dat niet doet, dan wordt het hier het Wilde Westen en duiken bedrijven op de provincie waar de regels het gemakkelijkst zijn.”

Begin april heeft minister Hugo de Jonge (Ruimtelijke Ordening) met de provincies een eerste overleg gehad om meer gezamenlijk op te trekken en tot landelijke afspraken te komen. Selectief beleid in de ene provincie mag niet tot gevolg hebben dat er in de andere provincie extra distributiecentra komen, vindt hij.

Ook vanuit de logistieke vastgoedsector zijn er geluiden dat het anders moet. CEO Tim Beckmann van logistiek vastgoedinvesteerder Intospace vindt het terecht dat er kritiek is op de verdozing van het landschap. “Als logistieke vastgoedsector moeten we ons afvragen, kunnen we het anders organiseren: moeten we groene ruimte opofferen, of kan het op herontwikkelingslocaties?”

Voor het groenbehoud en de leefbaarheid voor de omwonenden stemt het hoopvol dat de politiek en het bedrijfsleven een rem willen op de verdere verdozing van Nederland. Maar ondertussen wordt er nog steeds flink doorgebouwd. In Sevenum maken ze het terrein al bouwklaar. Bewoners willen proberen bezwaar te gaan maken tegen de vergunningen. Adri denkt ondertussen al na om misschien te verhuizen, tegelijkertijd kan hij met zijn vrouw moeilijk afscheid nemen van de plek waar ze jarenlang hebben gewoond: “We hebben zulke mooie herinneringen aan dit gebied, dat je het koestert.”