“Ik steek jullie allemaal dood!” schreeuwt een 19-jarige jongen. Het is augustus 2023 en het is kermis in het Gelderse Hoenderloo. De jongen komt van het zorgterrein en draagt een enkelband. Kort daarvoor zouden hij en andere jongeren zich bij de botsauto’s hebben misdragen. De kermisexploitant vroeg de begeleider om samen met de jongeren het terrein te verlaten. Maar even later komen ze toch weer terug.

Een aantal dorpsbewoners is op het tumult afgekomen. Ze staan tegenover de groep zorgjongeren. De jongen met de enkelband zwaait nu dreigend met een mes. De begeleider van de jongen laat op dat moment de politie bellen om verdere escalatie te voorkomen. De agenten pakken de jongen op en geven hem een terreinverbod.

Steekbeweging

Maar een dag erna staat de jongen er weer. En opnieuw heeft hij een mes in zijn handen. Hij staat oog in oog met twee dorpsbewoners. “Hij kwam op me af”, zegt één van hen. “Dus ik zei dat hij het terrein moest verlaten. Hij maakte een steekbeweging naar mij toe en zei: ‘Jij gaat eraan.’ Meteen belden we de politie, waarna hij afdroop.”

De bewoners in Hoenderloo zijn wel wat gewend. Al zo’n honderd jaar worden er – op een terrein van ongeveer 75 hectare – jeugdzorgjongeren opgevangen. Dat gebeurde tot 2020 door zorginstelling Pluryn, die op dat moment voor zo’n 200 uithuisgeplaatste jongeren de opvang had geregeld. Toen Pluryn in financiële problemen kwam en de kwaliteit van zorg achterbleef, werden de panden verkocht. De sluiting leidde tot veel protesten van de ouders van de jongeren, maar ging wel gewoon door.

Zorgbedrijfjes

Voor 32,5 miljoen verkocht Pluryn het terrein en het vastgoed aan projectontwikkelaar De Vos Groep, bekend als eigenaar van vakantiepark EuroParcs. De Vos Groep besloot om er opnieuw zorg in onder te brengen. Al snel stonden nieuwe zorgbedrijfjes in de rij. De afgelopen jaren zijn er wel twintig op het terrein neergestreken. En tegenwoordig verblijven niet alleen jeugdzorgjongeren, maar ook ex-criminelen, ex-verslaafden, minderjarige vluchtelingen en arbeidsmigranten op het terrein.

De buurt voelt zich steeds vaker onveilig, vertellen twaalf bewoners. Ze hebben te maken met vernielingen, berovingen, inbraken en diefstal in de nabijgelegen supermarkt. En waar ze vroeger konden aankloppen bij Pluryn, weten ze nu vaak niet waar ze terecht kunnen. “Pluryn wilde geen gedoe in het dorp en nam onze klachten serieus”, zegt een bewoner. “Maar die nieuwe bedrijven die hier nu zitten, interesseert het niet als wij een probleem hebben.”

Slechte imago

Ook de zorgondernemers, die cliënten op het terrein in Hoenderloo opvangen, hebben last van het slechte imago van het terrein bij buurtbewoners.  Eén van hen laat weten dat hij ‘de rotte appels’ het liefst zo snel mogelijk ziet verdwijnen. “Want mijn cliënten worden op het wangedrag van anderen aangekeken.”

Uit gesprekken die Pointer en Follow the Money met zorgbedrijven voerden, blijkt dat de gezamenlijkheid op het terrein ver te zoeken is. Het is een komen en gaan van nieuwe bedrijfjes. En sommige eigenaren van bedrijven deden iets heel anders, voordat zij de zorg in gingen. Zo hadden ze eerder een sushibedrijf, cateringbedrijf of koeriersbedrijf.

Platform

Om de onrust tegen te gaan is na het kermisincident eind vorig jaar een platform opgericht. Hierin zijn bewoners, zorgondernemers, vastgoedeigenaar De Vos Groep, de wijkagent en de gemeente Apeldoorn vertegenwoordigd. Dorpsbewoners zeggen regelmatig bij de gemeente Apeldoorn en terreineigenaar De Vos Groep aan de bel te hebben getrokken. “We worden altijd van het kastje naar de muur gestuurd. Niemand voelt zich verantwoordelijk. We zijn na negen maanden overleg nog niets opgeschoten.”

Uiteindelijk zijn gemeenten eindverantwoordelijk en betalen zij de jeugdzorg. De kosten van een plek op het Hoenderloo-terrein kunnen oplopen van een ton per jaar tot 50.000 euro per maand per kind. Uit onderzoek van Follow the Money en Pointer blijkt dat door het gebrek aan crisisbedden vanuit het hele land kinderen naar het Hoenderloo-terrein worden gestuurd. Uit navraag blijkt dat die gemeenten niet altijd precies bij welke zorgaanbieder een jongere in Hoenderloo is ondergebracht. Laat staan dat ze precies weten wat de kwaliteit van de aangeboden zorg is.

Het lege bed

De meeste jongeren op het Hoenderloo-terrein vallen onder de verantwoordelijkheid van een jeugdbeschermer. Niels Naaldenberg noemt zichzelf zorgmakelaar en zoekt namens Jeugdbescherming Gelderland naar de juiste plekken voor zorgkinderen. “Iedereen aast op dat lege bed. Het liefst wil je de kinderen dichtbij huis onderdak bieden, maar dat lukt niet altijd.”

En omdat zorgbedrijven op het Hoenderloo-terrein een crisisplek bieden, is dat een aantrekkelijke optie als er op stel en sprong een oplossing gevonden moet worden. De opvang is vaak tijdelijk, als noodoplossing. Naaldenberg: “We doen ons best om voor een goede match te zorgen, maar je weet van tevoren nooit of het een succes wordt. Dat geldt voor elke plek.”

Voor de dorpsbewoners is de maat inmiddels vol. Ze voelen zich het afvoerputje van Nederland. “Cliënten met allerlei zware problematiek worden hier bij elkaar gezet zonder goede begeleiding. Dit wordt de ondergang van het dorp.”