Industrie beschermt kinderen onvoldoende tegen junkfoodreclame, staatssecretaris onderzoekt wettelijk verbod

Om kinderen te beschermen tegen gezondheidsschade hebben fabrikanten in Nederland afgesproken geen reclame voor ongezonde producten te richten op kinderen onder de 13 jaar. Toch ziet 40 procent van de kinderen wel junkfoodreclame. Dat komt door sociale media, waar leeftijdsgrenzen een wassen neus lijken, maar ook door het zelfregulerende systeem rondom de regels voor junkfoodreclame. Dat blijkt uit een nieuw rapport van onderzoeksbureau Panteia, in opdracht van voedselwaakhond Foodwatch

Onderzoeker Henri Faun van Panteia geeft aan: “We zien in onderzoek al jaren dat marketing voor ongezond eten kinderen ondanks de regels die er zijn, toch bereikt. In de supermarkt of bij recreatievoorzieningen, en in toenemende mate via sociale media. Het nieuwe onderzoek laat zien dat het systeem van zelfregulering van reclame daar een oorzaak van is.”

Grijs gebied
Faun doelt op de Nederlandse Reclamecode voor Voedingsmiddelen (RvV). Daarin hebben fabrikanten met elkaar afgesproken hoe ze voorkomen dat kinderen junkfoodreclames zien. De werking van dit systeem wordt in het onderzoek uiteengezet. Faun: “Wat we zagen is dat consumentenorganisaties geen wijzigingsvoorstellen mogen indienen. Wanneer andere partijen, zoals de branche en reclamebureaus voorstellen indienen, telt de stem van de consumentenorganisaties bovendien minder zwaar.” Terwijl consumentenorganisaties bijvoorbeeld pleiten voor strengere regels zoals een hogere leeftijdsgrens, komen die er dus niet, licht Faun toe.

Voedingsreclame draagt bij aan overgewicht bij kinderen
Het systeem van zelfregulering rondom voedingsreclame en de consequenties daarvan liggen gevoelig, omdat de overheid in 2018 afspraken heeft gemaakt om het overgewicht onder kinderen terug te dringen. 16 procent van de 4 tot 17-jarigen heeft overgewicht. Bij tieners is er zelfs sprake van een verdubbeling in dertig jaar tijd. Voedingsreclame draagt bij aan overgewicht. Wetenschapper Frans Folkvord van de Tilburg University deed er onderzoek naar: “Er is een duidelijk effect dat als mensen junkfoodreclame zien, dat ze daarna ook ongezond voedsel gaan eten. En voor kinderen is dit effect het sterkst.”

Staatssecretaris onderzoekt verbod
De Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie (FNLI) gaat over de RvV. Zij geven aan volgend jaar aanpassingen te willen doen in de regels. Directeur Cees-Jan Adema: “We willen de leeftijd ophogen naar 16 jaar. Over criteria voor welke producten dat zal gaan gelden zullen wij met stakeholders het gesprek aangaan. Verder bekijken we de mogelijkheid van pre-toetsing en onderzoeken hoe naleving van de code op sociale media meer structureel uit kunnen laten voeren.” Het uitgangspunt is volgens de FNLI om altijd in gesprek te zijn en blijven met alle stakeholders.

Staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid schrijft in een reactie op het onderzoek dat hij het belangrijk vindt dat er iets gaat veranderen. “Ik heb al gesprekken gevoerd met de FNLI, als eigenaar van de code, om de code aan te scherpen op twee vlakken: een verhoging van de leeftijdsgrens van 13 naar 18 jaar zodat ook sociale media onderdeel vormen van de code, en een aanscherping van de voedingskundige criteria. Over beide punten zijn we nog in gesprek.” Daarnaast verkent de staatssecretaris juridische mogelijkheden in de voedselomgeving, waaronder een verbod op kindermarketing: “Als de industrie niet genoeg meebeweegt, kan wetgeving aan de orde zijn.”