De zorg en aandacht voor daders van ernstige misdrijven staat in schril contrast met de zorg die nodig is voor slachtoffers en nabestaanden. Waar een dader met psychiatrische problemen een uitgebreide behandeling krijgt door middel van tbs, stopt de hulp en begeleiding na de rechtszaak. En dan begint de werkelijke impact voor nabestaanden vaak pas.
Ja, er is voor slachtoffers en nabestaanden de afgelopen 20 jaar veel geregeld. Er is onbeperkt spreekrecht tijdens de strafzitting, Slachtofferhulp Nederland biedt begeleiding en nazorg en de mogelijkheid bestaat om een schadevordering in te dienen. Maar iedereen denkt ten onrechte dat met de hulp van Slachtofferhulp alles in kannen en kruiken is. En dat terwijl de basisrechten soms al moeilijk te halen zijn. Nog steeds worden niet alle nabestaanden door een Officier van Justitie geïnformeerd over de rechtszaak, of door een rechter erkend op de zitting.
Dadergericht
Onze samenleving is te dadergericht en dat sijpelt overal in door. In onze fascinatie voor true crime-series, misdaadthrillers en moordpodcasts. Het wordt vooral gezien als amusement. Iedereen spreekt nu vol lof over de Netflix-serie Adolescence, maar één verhaallijn ontbreekt compleet: die van het slachtoffer en de impact op de familie. Maar weinig mensen staan stil bij de gevolgen van moord en doodslag voor de nabestaanden. En die blinde vlek zie je ook terug in de justitieketen.
Een dader met psychiatrische problemen komt in een tbs-kliniek terecht. Daar krijgt hij een behandeling van gemiddeld 8 jaar, kosten: 1,5 miljoen euro. Hij krijgt eindeloos veel therapieën en hulp bij het vinden van werk en een woning. In een tbs-kliniek staan psychiaters, psychologen, sportcoaches, maatschappelijk werkers en netwerkbegeleiders klaar voor de dader. Er wordt gewerkt aan herstel en resocialisatie. Dat is goed, want daarmee wordt de kans op nieuwe slachtoffers vele malen kleiner.
Intergenerationeel trauma
Maar waarom bieden we dezelfde zorg niet aan de slachtoffers en nabestaanden? Waarom moeten zij deels opdraaien voor de kosten van therapieën? Waarom staan we het als samenleving toe dat de dochter van een vermoorde vrouw 1,5 jaar op een wachtlijst moet staan voor psychologische hulp? Waarna ze een uurtje per week met een psycholoog kan beeldbellen.
Veel nabestaanden van moord en doodslag kampen met ernstige trauma’s en dat gaat generaties door. Levens zijn verwoest, familierelaties raken verstoord, en mensen raken vervreemd van vrienden en collega’s die ‘doorgaan’ met hun normale leven. De kans op arbeidsongeschiktheid en schulden nemen toe. En ook de fysieke gezondheid holt achteruit, met een hoger risico op hartziekten, depressie en slapeloosheid. Al deze kennis is in tbs-klinieken uitgebreid voorhanden voor de dader.
Natuurlijk is er Slachtofferhulp. Een stichting die zich met man en macht inzet voor slachtofferrechten. Maar ook deze hulpverlening kent een grens en stopt meestal na een rechtszaak. Dat is enerzijds niet zo gek, aangezien ieder jaar zich ruim een kwart miljoen mensen melden voor hulp en de organisatie het moet doen met 1100 vrijwilligers en 500 beroepskrachten. Als je dit aantal afzet tegen de duizenden medewerkers in tbs-klinieken, kom je tot de treurige constatering dat we liever daders behandelen dan slachtoffers en nabestaanden.
Cold cases staan in de kou
Helemaal schrijnend is de situatie van nabestaanden in cold cases – ruim duizend onopgeloste moorden en vermissingen. Zij hebben vrijwel nergens recht op: geen spreekrecht, geen begeleiding, geen afsluiting.
Staatssecretaris Rechtsbescherming Teun Struycken werkt momenteel aan een meerjarenplan Slachtofferbeleid. Dat plan gaat half juni naar de Tweede Kamer en is een uitgelezen kans om nabestaanden dezelfde zorg te bieden als de daders.
Beluister hieronder de podcast 'Ik heb levenslang':
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
