Sinds 2014 kan een zorginstelling de rechter verzoeken om een wettelijk vertegenwoordiger in te stellen of te ontslaan voor een cliënt met bijvoorbeeld een verstandelijke beperking, verslaving of dementie. Dit is een uitkomst als er bijvoorbeeld geen familie is die voor de cliënt kan opkomen. De meeste verzoeken van zorginstellingen worden goedgekeurd, geeft de Raad voor de Rechtspraak aan.

‘Mondige ouders’ worden niet gewenst

Journalisten van De Monitor, Trouw en Investico spraken met diverse ouders die aangeven als wettelijk vertegenwoordiger van hun kind buitenspel te zijn gezet door zo’n verzoek van een zorginstelling. Reden: ze zijn te kritisch. Een vader die inmiddels geen curator meer is van zijn verstandelijk beperkte zoon (38): ‘Wij waren mondig. Als iets niet deugde dan zeiden wij dat het anders moest. En dat werd niet gewenst.’



Een ander ouderpaar zegt tegen De Monitor: ‘Als mentor is het onze taak om op te komen voor ons kind. Nou, dat doen we. Dan krijg je van een zorginstelling het predicaat: ‘lastig’. En nu hebben ze een verzoek ingediend om ons te ontslaan.’

Bijna kwart professionals ervaart druk

Niet alleen familie wordt op deze manier buitenspel gezet. Ook professionele bewindvoerders en mentoren ervaren druk vanuit zorginstellingen. Dit blijkt uit een enquête die wij hielden onder deze beroepsgroep. Bijna een kwart van de respondenten geeft in onze enquête aan wel eens druk te ervaren om anders te handelen dan in het belang van hun cliënt.

Een respondent schrijft: ‘Als je teveel tegen de wensen van zorginstellingen of zorgverleners ingaat, zorgen ze ervoor dat de cliënt overstapt naar een andere bewindvoerder of mentor die wél meewerkt’. Een ander schrijft: ‘Ik had kritiek en vroeg een gesprek aan, waarop mijn klant mij huilend opbelde en verzocht geen stappen meer te ondernemen. Hij had een giga-uitbrander gehad en werd beticht van opruiing van de bewindvoerder.’

Lastige spagaat

Mentoren en bewindvoerders bevinden zich soms in een lastige spagaat. Ze worden geacht in het belang van hun cliënt te handelen en dus ook zo nodig tegen de instelling in te gaan. Maar tegelijkertijd zijn zij voor nieuwe cliënten goeddeels afhankelijk van diezelfde zorginstellingen, zo blijkt uit de enquête. Maar liefst 56 procent zegt zijn zorgklanten vooral via instellingen te krijgen.

Kees Blankman, bijzonder hoogleraar Rechtsbescherming aan de VU, vindt dat bewindvoerders en mentoren onafhankelijk moeten kunnen opereren: ‘Je moet een vuist kunnen maken als wettelijk vertegenwoordiger.’ Hij vraagt zich af of de rechter in de procedure zoals die er nu is genoeg ruimte heeft om alle belangen op tafel te krijgen. Blankman: ‘Het gaat te makkelijk nu. Dat moet onderzocht worden.’

Minister: ’Zorgelijke voorbeelden’

Sander Dekker, minister voor Rechtsbescherming, vindt de voorbeelden uit het onderzoek zorgelijk. Volgens hem was de wetswijziging uit 2014 hier niet voor bedoeld: ‘Deze bevoegdheid is bedoeld om de rechter signalen te geven over slecht functionerende vertegenwoordigers. Niet om vertegenwoordigers die niet doen wat een zorginstelling verlangt te laten ontslaan.’ Het ministerie zal met de rechterlijke macht bespreken hoe de betrokkenheid van de familie in de praktijk beter kan worden geborgd bij instellingsverzoeken en ontslag van de vertegenwoordiger.

VGN, de koepel van organisaties die gehandicaptenzorg bieden, laat weten dat de zorgaanbieder altijd het belang van het kind voorop moet stellen. Woordvoerder Johan van Ruijven: ‘Soms kan dit betekenen dat de gang naar de rechter nodig is. Maar alleen als ouders blijvend niet in het belang van het kind handelen. Niet vanwege een strijd tussen ouders en instelling.’

Deze publicatie kwam tot stand met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl)