“Mensen denken: dat doe je wel even. Maar ik ben er drieënhalf jaar mee bezig geweest. Ik had hulp van een goede advocaat en ook dan loop je nog tegen muren aan.” Regelmatig wordt Salo Muller aangesproken door mensen die net als hij nu nog rechtsherstel willen voor zaken die in en na de Tweede Wereldoorlog zijn gebeurd. Als ervaringsdeskundige wil hij mensen graag duidelijk maken: dat gaat niet vanzelf.

In ons onderzoek naar Joods vastgoed in de Tweede Wereldoorlog spreken we verschillende mensen die willen weten of er juist rechtsherstel heeft plaatsgevonden bij de teruggave van hun familievastgoed na de oorlog, en of gemeentes belastingen hebben geïnd bij Joodse terugkeerders over de periode dat hun woningen onteigend waren. Ze hebben vaak sterke vermoedens en willen alsnog een financiële compensatie. Ook zij zien een voorbeeld in de strijd van Muller.

Gerechtigheid

Als Joods kind in de Tweede Wereldoorlog zat Muller ondergedoken op maar liefst acht adressen, terwijl zijn ouders vermoord werden in Auschwitz. Na de oorlog groeide hij op bij zijn tante en probeerde hij er het beste van te maken. Muller werd fysiotherapeut en belandde bij Ajax. Hij masseerde oneindig veel bekende namen, waaronder Sjaak Swart en Johan Cruijff.

Het was een periode waarin hij niet veel over de oorlog praatte. Dat veranderde toen hij gevraagd werd mee te doen aan Steven Spielberg’s documentaire ‘Survivors of the Holocaust.’ Sindsdien praat hij veel over zijn verleden, en wil hij ook gerechtigheid.

Treinkaartjes

Dat Joden zelf moesten opdraaien voor de kosten van het vervoer naar Westerbork en de vernietigingskampen zat hem al langer dwars. “Ze hebben alles afgenomen van die mensen en dan moesten ze ook nog hun eigen treinkaartje betalen. Dat kan er bij mij niet in. En ik had in de krant gelezen dat de Franse staat via de spoorwegen een vergoeding had gegeven aan de Franse Joden in Amerika. Toen ben ik ook brieven gaan schrijven naar de spoorwegen in Nederland. Zo is het begonnen.”

Maar de NS opende niet meteen de deuren voor Muller en de directie bereikte hij niet. “Ik kreeg iedere keer brieven terug waarin ze schreven: ‘Ja meneer Muller, het is ernstig en heel vervelend voor u. We leven met u mee. Maar het is 75 jaar na de oorlog en er is een hele andere directie nu. We weten er maar weinig van.”

“Op het laatst kreeg ik een brief terug van de klantenservice, terwijl ik al anderhalf jaar bezig was met schrijven. Ze zeiden: ‘We zijn uw brief kwijt, we weten niet meer precies waar het over gaat. Wilt u nog even al uw referentienummers doorgeven?’ Dat was de druppel. Alsof ik mijn telefoon was vergeten in de trein!”

Excuus

Uiteindelijk weet Muller het telefoonnummer van NS-directeur Roger van Boxtel te achterhalen, maar pas als de media aandacht aan het verhaal van Muller besteedt gaat de zaak lopen. Hij wordt samen met zijn vrouw uitgenodigd door Van Boxtel op het NS-kantoor, maar Muller is niet tevreden met de uitkomst van het gesprek.

“Van Boxtel zei: ‘We hebben in 2005 al ons excuses aangeboden en een mooi monument betaald op het station in Utrecht.’ Het is een mooi monument hoor, maar ik woon in Amsterdam. Ik kom nooit in Utrecht en zeker niet op het station. Dus ik heb niets aan dat monument. Ik wil geen monument, of iets collectiefs. Ik wil een individuele uitkering. Het gaat mij er niet zozeer over dat ik dat geld krijg, maar al die mensen die berooid in de kampen zijn aangekomen en hun eigen treinkaartje hebben moeten betalen, die moeten dat terugkrijgen.”

Juridisch weinig kans

Pas als Muller advocate Liesbeth Zegveld in de arm neemt, komt er echt schot in de zaak. “Zij zei, dit gaan we gewoon doen. Bij het derde gesprek nam ik mevrouw Zegveld mee, en vooraf had ze een brief geschreven waarin ze zei: ‘We willen wel komen, maar er moet een kans zijn dat we krijgen wat we willen, anders gaan we naar de rechtbank’.”

“Dat was om druk op de ketel te zetten, want waarschijnlijk had het bij de rechtbank niet uitgemaakt. We (Liesbeth Zegveld en ik, red.) hebben alle kanten bekeken, maar na 75 jaar heb je juridisch weinig kans.” De NS besloot om op humane gronden een onderzoek in te stellen. Muller gokte goed dat de NS niet over zo’n onderwerp tegenover hem in de rechtbank zou willen staan.

Uiteindelijk zorgt het interne onderzoek van de NS voor een uitkering van 15.000 euro voor alle Joden, Roma en Sinti die door de NS naar de vernietigingskampen zijn vervoerd. Weduwen en weduwenaars krijgen 7500 euro en kinderen 7500 of 5000 euro. 5000 mensen hebben deze vergoeding toegewezen gekregen. Met Roger van Boxtel heeft Muller inmiddels een vriendschappelijke band.

Advies

Mensen die op andere terreinen nog rechtsherstel willen, moeten zich volgens Muller beseffen dat je een lange adem nodig hebt. Ook zullen veel mensen je adviseren om de handdoek in de ring te gooien, vertelt hij: “Iedereen zei: niet doen Salo, het is trekken aan een dood paard. Je moet dit toch niet willen zoveel jaar na de oorlog. Maar je moet voor jezelf heel goed weten waarvoor je het doet en waarom je het doet.”

Hij benadrukt ook dat je zo snel mogelijk deskundigen bij je zaak moeten betrekken. “Je moet je goed inlezen en je moet goede brieven schrijven, die juridisch goed in elkaar steken. Dus je hebt hulp nodig van een jurist of een advocaat. Want als je zover bent dat je echt ergens binnen kan komen, dan moet je zorgen dat je gefundeerd ergens binnenkomt.”