We gaan voor ons onderzoek Wilsonbekwaam op stap met erfenisafhandelaar Oscar Balkenende. Hij taxeert inboedels in het hele land en wikkelt nalatenschappen af. Balkenende zag de afgelopen jaren steeds vaker inboedels waar van alles uit was verdwenen. Hij trok aan de bel bij het ministerie van VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport).
Balkenende wordt ingeschakeld door erfgenamen, notarissen en bewindvoerders. ‘Ik kom óók in woningen waar de inboedel niet meer compleet is.’
‘Soms zijn de schilderijen van de muur verdwenen. Of er staat bijzonder weinig op de bankrekening, terwijl dat vroeger wél zo was.’
Patroon
Balkenende begon een patroon te zien: ouderen die in hun laatste levensjaren financieel uitgebuit zijn. Bijvoorbeeld door familie, mantelzorgers, goedbedoelende buren of door zogenaamde ‘nieuwe’ vrienden. ‘Je kunt aan een inboedel zien wat voor een levens geleid hebben en wat voor een levensstandaard mensen hadden. Een voorbeeld: als er dan maar weinig geld op de rekening staat wat er wél had moeten zijn, dan is dat al een signaal van mogelijk misbruik.’
Praatje bij het koffieapparaat
We gaan met Balkenende naar Ommoord, een nieuwbouwwijk met veel voorzieningen. Veel Rotterdamse ouderen gaan daar wonen wanneer ze hun huis hebben verkocht. Met het vermogen dat ze daardoor hebben, zijn ze een interessante prooi voor mensen die daarvan willen profiteren. In het winkelcentrum komen veel oude mensen voor hun boodschappen en voor een kopje koffie en een praatje. Voor mensen die kwaad willen, een ideale plek om aan te pappen met eenzame ouderen.
‘Het lijkt op een vorm van manipulatie, een soort loverboy-praktijken bij ouderen.’
‘Vermeend' recht
Uitbuiting van ouderen wordt gekenmerkt door misbruik maken van een afhankelijkheidsrelatie. Eenzaamheid is een van de factoren waardoor zo’n afhankelijkheidsrelatie kan ontstaan. ‘Als mensen auto’s, vakanties en televisies en andere zaken laten betalen dan raakt het natuurlijk buiten proporties. Dan kan je bijna zeker spreken van misbruik.’
Uit cijfers van Movisie, landelijk kennisinstituut en adviesbureau voor sociale vraagstukken, blijkt dat het bij misbruik vaak gaat om mantelzorgers. Balkenende: ‘Omdat ze voor iemand heel intensief zorgen, krijgen ze nog wel eens het idee dat ze ‘vermeend’ recht hebben op meer beloning.’
Lokale samenwerking
Sinds Balkenende zich 7 jaar geleden bij het ministerie van VWS meldde, is er veel in gang gezet om financiële uitbuiting aan te pakken. Minister van Rijn startte in 2013 het Actieplan ‘Ouderen in veilige handen’. De grootste verandering moet volgens Balkenende komen vanuit de lokale overheden en professionals. Die staan dicht bij de mensen die te maken krijgen met misbruik.
Balkenende staat aan de basis van zogenaamde lokale allianties, samenwerkingsverbanden van professionals, gemeenten en vrijwilligersorganisaties, die te maken krijgen met kwetsbare ouderen. Huisartsen, notarissen, bewindvoerders en andere beroepsgroepen die van oudsher niet samenwerkten, gaan nu wel hun kennis delen. Inmiddels zijn 28 allianties actief en zijn er nog tientallen in oprichting.
