We houden ons aan hygiëneregels en houden afstand tot elkaar, nog onbekend is hoe lang dat nodig is. Ook het thuiswerken heeft nog geen definitieve einddatum in het nieuwe spoorboekje van de exitstrategie. Mensen met een contactberoep zoals kappers en fysiotherapeuten mogen wel weer aan de slag en de horeca gaat beperkt open vanaf 1 juni. De caravans en tenten kunnen vanaf 1 juli (als alles goed blijft gaan) weer van stal want de campings in eigen land mogen dan weer open. En vanaf 1 september zijn alle sporten weer toegestaan. Kortom, Nederland ontwaakt langzaam met in het achterhoofd dat "het virus nog lang onder ons zal blijven en vaak zal terugkomen". Dat zegt Jaap van Dissel van het RIVM.

Nu de overheid de economie langzaam weer op gang wil laten komen en er waarschijnlijk nog lang geen vaccin is, willen we weten welke maatregelen die een grote impact hebben op de maatschappij effectief blijken. We kijken terug naar beslissingen van onze overheid in verhouding tot wat in andere landen is ondernomen in de strijd tegen het virus.

Vergelijking met andere landen

Een echte lockdown heeft Nederland nooit gekend. Zo streng als in Italië, Frankrijk en Spanje was het hier nooit. Wij kozen ervoor om het virus "maximaal tegen te houden", met een intelligente lockdown. Het RIVM zegt zo de ziekte uit te smeren over een langere periode en kwetsbare groepen te ontzien. Aanvankelijk liet de overheid veel doorgaan, maar besloot na steeds hogere druk om publieke voorzieningen te sluiten.

Maar hoe streng of mild is het Nederlandse overheidsbeleid in verhouding tot de rest van de wereld? De Coronavirus Government Response Tracker houdt met een team van meer dan honderd mannen en vrouwen, gelieerd aan University of Oxford, bij wat het overheidsbeleid is ten aanzien van het tegenhouden van het coronavirus. Daarbij scoren landen op verschillende indicatoren die iets zeggen over bijvoorbeeld gezondheidsmaatregelen (zoals testbeleid), of het inperken van het virus (zoals burgers thuis laten werken of restricties op bijeenkomsten). Hoe strenger de maatregel hoe hoger het getal. Zij noemen dit de Stringency Index, vrij vertaald de strengheidsindex. De maximale score van Nederland is 82.

Als het gaat om de prioriteitenlijst van de overheid valt er wat te kiezen. Wanneer sluiten we de scholen? Laten we burgers thuiswerken? Wat doen we met het luchtruim? Mogen mensen nog reizen met het openbaar vervoer? Daarbij kijken onze leiders naar het buitenland. In welke landen laten ze de teugels vieren of wordt er hard opgetreden? Aan de populariteit van wereldleiders te zien, zijn de meeste burgers in de landen die het virus vroegtijdig serieus namen tevreden over hoe hun regering het virus te lijf gaat.

Hoe streng en snel was onze regering in vergelijking met andere Noord-Europese landen?

Je ziet hieronder de landen om ons heen. Hoe groter het blauwe oppervlakte hoe meer maatregelen er zijn ingevoerd en hoe langer er is gewacht met die maatregel in te voeren sinds de eerste besmetting.

Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en België kwamen behoorlijk laat met maatregelen, maar voerden er dan meteen wel gelijk veel uit. Zweden koos alleen voor reiscontrole en restricties op bijeenkomsten. Wij zijn weer minder streng in het zoveel mogelijk thuishouden van mensen.

Grote onzekerheid over de beste maatregel

Het doorgronden van oorzaak en gevolg is een grote uitdaging. De omstandigheden per land verschillen en we weten niet in welke mate mensen zich aan de maatregelen houden. Er worden veel studies gedaan naar de besmettelijkheid van het virus (wat per persoon ook nog verschilt), maar studies duren lang dus die onzekerheid duurt nog wel even. "Een rekenmodel is altijd een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid. Maar het is de enige houvast om scenario’s te verkennen over de verspreiding en indamming van het virus onder de Nederlandse bevolking", aldus Jacco Wallinga, hoofdmodelleur van het RIVM in Het Parool.

Welke maatregelen werken het best? Het lijkt de heilige graal voor onderzoekers. Van alle maatregelen lijkt de sluiting van scholen het minst te helpen voor een daling in de reproductie van het virus. Voor de rest is het gissen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit rekenmodellen van de Universiteit van Zurich.

De mate van effectiviteit van maatregelen is nog behoorlijk onzeker

Je ziet hier de geschatte daling in nieuwe coronabesmettingen per ingevoerde maatregel van de Universiteit van Zürich.

De aanpak van landen is verschillend, net als het moment dat overheden de teugels laten vieren. Het virus heeft zich namelijk op verschillende plekken op een ander moment geopenbaard.

We pakken weer de Oxford Coronavirus Government Response Stringency Index (strengheidsindex) erbij en leggen het aantal dagelijks geregistreerde coronadoden ernaast om te zien wanneer het land haar piek doormaakte. Het kan zijn dat een land op twee dagen een hoogterecord heeft, wat betekent dat die dagen op een gedeelde eerste plek staan. Elk blokje verbeeldt een dag, waarbij de bovenste helft aangeeft hoe streng de maatregelen op die dag zijn, en de onderste helft het (relatieve) aantal gemelde doden op die dag. (Voor de statistici onder ons, we laten een voortschrijdend weekgemiddelde zien).

Elke dag wordt de lijst automatisch bijgewerkt. Alleen landen met meer dan 10 doden zijn opgenomen in deze lijst. Omdat de gegevens voor de laatste week vaak nog bijgewerkt moet worden, gebruiken we data tot een week geleden.

* China verhoogt op 17 april ineens haar sterfteregistratie met 1290 doden maar die zijn eerder gevallen. We weten alleen niet wanneer. Vandaar dat er rond deze datum zeven bolletjes staan. Het heeft een week lang hetzelfde weekgemiddelde.