The Last Reformation voert sinds 2012 ‘genezingen’ en duiveluitdrijving uit in Nederland. De beweging heeft inmiddels honderden leden in Nederland en organiseert regelmatig trainingen en weekenden om volgelingen op te leiden in het ‘genezen van zieken’.

Begin 2019 zorgt een documentaire voor opschudding in Denemarken. In de driedelige serie Guds bedste børn (vrij vertaald: De beste kinderen van God) is te zien hoe de Deen Torben Søndergaard mensen zegt te genezen van sommige aandoeningen en ziekten. In video’s op Youtube is te zien hoe Søndergaard bij een meisje in het ziekenhuis langsgaat om haar te genezen van een alvleesklierontsteking. De Deen deed in 2016 al een demonenuitdrijving bij een meisje met autisme, vertelt hij in een bericht op Facebook.

The Last Reformation

Søndergaard begon op YouTube de Pioneer School, een serie van 20 video’s met lesmateriaal over Jezus. Veel mensen deelden deze opvatting als Søndergaard. In 2011 werd dit voortgezet onder de naam The Last Reformation. De beweging heeft wereldwijd volgelingen. Dit zijn mensen die helpen het evangelie te verkondigen. Veel van deze mensen staan ook op een interactieve kaart op de website van The Last Reformation. Uit die data zien we dat er ruim 200 discipelen of volgelingen actief zijn in Nederland. Ook lezen we daar dat ‘genezen van zieken en uitdrijven van demonen’ onderdeel is van de training die je in Voorthuizen kunt volgen. ‘We trainen mensen om het evangelie te delen met anderen. Dat is ons speerpunt. Als het nodig is dan worden er demonen uitgedreven’, zegt Hans Dam namens De Laatste Reformatie.

Op social media kanalen zoals YouTube en Facebook van The Last Reformation zien we veel videomateriaal voorbij komen. Het is ook de plek waar we onder andere video’s vinden van demonenuitdrijvingen.

Eén specifieke scène valt op.

We zien Torben Søndergaard in beeld en naast hem een jongetje van rond de 10 jaar. Søndergaard legt zijn linkerhand op het voorhoofd en roept repetitief: ‘Go out! Go out!’ Vervolgens spreekt Søndergaard verder in tongen, een gebeurtenis waarbij de Heilige Geest zich zou manifesteren. Rond het tafereel staan toeschouwers te filmen. Op de achtergrond zien we bomen, water, een stukje strand en vakantiehuisjes. Op een andere video zien we een soortgelijke setting. In een gebied met dezelfde bomen, strand en vakantiehuisjes zien we een volwassen man centraal staan. Bij hem wordt er ook een demoon uitgedreven. Daaromheen zijn in ieder geval twee kinderen getuige van het tafereel. We vragen ons af of dit in Nederland plaatsvindt.

We bezoeken de Facebookpagina van The Last Reformation. Onder het kopje ‘evenementen’ zoeken we naar bijeenkomsten uit het verleden die in Nederland plaatsvonden. Bij elke bijeenkomst checken we het adres op Google Maps. Totdat we in Zelhem (Gelderland) terechtkomen. Op Google Maps zien we dat vakantiepark De Betteld een klein meer heeft. En ook de bomen en het strand lijken overeen te komen.

Terug naar het bewuste filmpje van het jongetje. We zien daar namelijk ook een naambordje op de borst van het kind gespeld. Het lijkt een soort naamkaartje waarop bovenin een logo staat. Qua kleurstelling komt het overeen met het logo van De Betteld, maar de vorm is anders. Via de Wayback Machine, een site dat het internet archiveert, vinden we een oudere versie van de website uit 2017. En dat logo komt precies overeen met het logo op het naambordje. Deze duiveluitdrijving vond waarschijnlijk voor juni 2017 plaats in Nederland. Een maand later, is namelijk de nieuwe website van De Betteld, met het nieuwe logo gelanceerd.

Gerhard Hobelman, eigenaar van het christelijke vakantiepark De Betteld, zegt in een reactie dat The Last Reformation in het verleden twee keer een weekend heeft georganiseerd op het park. ‘Als The Last Reformation hier is, dan heb ik niet 100 procent in de hand wat daar gebeurt. Dus in die zin is de organisatie verantwoordelijk. Als ik dingen zou tegenkomen die voor mij over een grens gaan dan zou ik die organisatie niet meer uitnodigen’, zegt Hobelman. ‘Maar’, vervolgt hij zijn verhaal, ‘principieel gezien geloof ik wel dat mensen besmet kunnen zijn door duisternis en dat ze daar vrij van kunnen komen. Je moet er voorzichtig mee omgaan. Verder kan ik mij er moeilijk over uitlaten.’

Wie zich er wel over uit kan laten, is Gerrit Breeuwsma, ontwikkelingspsycholoog aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). ‘Het is alles bij elkaar behoorlijk bizar en extreem’, zegt Breeuwsma nadat hij de video’s van duiveluitdrijvingen heeft gezien. ‘De hele setting is ook raar, op een camping, waar mensen kennelijk bij elkaar komen om er aan deel te nemen. Maar is het uit nieuwsgierigheid of betrokkenheid?’

Volgens Breeuwsma is de kans op schade bij kinderen die duiveluitdrijvingen ondergaan ‘waarschijnlijk groot’. ‘Je kunt daar qua definitie best wel enige discussie aan wijden, maar de grenzen tussen dit gedrag en mishandeling zijn vaag en gemakkelijk te overschrijden. Je ziet dat die jongen even enorm onder druk wordt gezet, hij reageert daar ook heel overmatig op. Maar er is wel de beloning achteraf, dat hij helemaal omhelsd wordt - letterlijk en figuurlijk - door de groep. En nu is hij een ‘beter mens’.’ Het doet Breeuwsma denken aan initiatieriten, rituelen die in een bepaalde gemeenschap worden toegepast bij het opnemen van nieuwe leden. ‘Alleen hebben deze kinderen daartoe niet zelf de keus gemaakt. Ze zijn daartoe aangezet en doen het niet uit eigen overweging.’

Ook merkt de universitair docent op dat de jongen in de video in een soort epileptische toestand wordt gebracht. ‘Het kan de deur openzetten naar gevoeligheid voor psychose. Het gedrag wekt eigenlijk al een soort epileptische, psychotische aanval op. Ik zou dat bij mijn eigen kinderen niet aanbevelen.’

‘De hele situatie waarin het plaatsvindt heeft wel heel veel kwalijke kanten. En het belangrijkste is misschien wel dat er geen enkele ruimte voor vrijheid is voor de ontwikkeling van dat kind zelf. En dat is bijvoorbeeld iets waar het Verdrag inzake de Rechten van het Kind zich nadrukkelijk sterk voor maakt. Ik denk dat als je deze groep zou aanklagen met hulp van het verdrag, dat je misschien nog wel een eind komt.’

'Dit lijkt me nogal ziek'

Willem Koops, emeritus hoogleraar ontwikkelingspsychologie in Utrecht, is het met Breeuwsma eens. 'Ik heb naar de video's gekeken. Dit lijkt me nogal ziek', reageert hij. 'Als je kinderen psychisch wil belasten en ernstig beschadigen moet je dit met ze doen. Het wachten is op iemand die de uitvoerders en aanstichters aanklaagt. Pas dan is er de mogelijkheid de betrokken kinderen nader te onderzoeken. De beslotenheid van deze gemeenschappen maakt nader onafhankelijk onderzoek nagenoeg onmogelijk.

'Ik vind dit onprettige beelden om te zien, dit lijkt me inderdaad niet goed voor kinderen', zegt SP-Kamerlid Michiel van Nispen. 'Dat twee hoogleraren dit ronduit schadelijk voor kinderen noemen maakt dit ook duidelijk.'

'Het zou goed zijn als dit soort handelingen zouden worden onderzocht, of hier wetten worden overtreden en of het belang van het kind hier in het geding is', reageert Van Nispen. 'Kinderen zou je hier tegen moeten kunnen beschermen, dat weegt voor mij zwaarder dan het recht van mensen hun geloof te belijden zoals zij dat zouden willen.'

'We proberen er zorgvuldig mee om te gaan'

‘Dit is hoe ik het zelf doe en hoe het gebeurt in mijn naaste omgeving: als wij denken dat een kind demonisch belast zou kunnen zijn, dan bidden wij daarvoor als het kind slaapt’, legt woordvoerder Hans Dam van The Last Reformation uit. ‘We hebben meegemaakt dat het kind dan een diepe zucht maakt, zich omdraait en de volgende ochtend heel anders wakker wordt. En als wij dat bij kinderen zelf doen, dan proberen we daar zorgvuldig mee om te gaan. Maar ik kan niet overal bij zijn of zien wat er waar gebeurt. Maar dat een kind over de toeren raakt van een uitdrijving heb ik niet meegemaakt.’

Dit verhaal is gemaakt in samenwerking met Miranda Grit en Anne Mae van Tilburg van De Monitor. Lees hier het verhaal op site van De Monitor. Wil je ons een tip sturen? Dan kan dat via pointer@kro-ncrv.nl of vertrouwelijk via pointer.kro-ncrv@protonmail.com.