Neem bijvoorbeeld deze video. Hij komt online op 1 maart 2020 en gaat binnen no time viral wanneer de Amerikaanse activist Amy Mek er een tweet aan wijdt.

Volgens haar maken de migranten in de video opzettelijk hun baby’s aan het huilen. En wel om ze met dikke tranen aan de media te laten zien en op die manier de sympathie van Europeanen te winnen. Mek beweert dat het geen vluchtelingen zouden zijn, maar jihadisten die huilende kinderen gebruiken om Europa binnen te komen.

Een beangstigend bericht dat aanslaat. De tweet wordt 750.000 keer bekeken, ruim 10.000 keer geliked en bijna 11.000 keer gedeeld.

En dat is nog maar het begin

Veel media platforms nemen het bericht over, zoals het Britse BitChute en de Nederlandse site Skoften. Maar met name extreemrechtse media nemen het over. Zoals de Nederlandse site Fenixx en de Belgische site SeniorenForum, van de extreemrechtse Belgische politieke partij Vlaams Belang. En bij Infowars bespreekt de Amerikaanse oproerkraaier Alex Jones het uitvoerig. Radicaal rechtse influencers geven er op social media een slinger aan. Zoals de Britse Katie Hopkins, die een miljoen volgers op Twitter heeft. En de Italiaanse Francesca Totolo, journalist van de neo-fascistische Italiaanse krant Il Primato Nazionale, die bijna 25.000 volgers heeft.

De video is zo over de hele wereld te zien. En met een boodschap die binnenkomt. Maar klopt de interpretatie van Mek wel? Om daarachter te komen, zoeken we uit waar en wanneer de video is gemaakt. En checken we met andere bronnen waar we nu eigenlijk naar zitten te kijken. Bekijk in onze video het resultaat van onze zoektocht.

Heb je de video gezien? Dan weet je dat vanwege de tweet van Amy Mek honderdduizenden, zo niet miljoenen, mensen een totaal verkeerd beeld hebben gekregen van de situatie. In plaats van jihadisten die kinderen laten huilen, zien we bezorgde volwassenen die verwoede pogingen doen om kinderen te helpen. Verschillende bronnen hebben bevestigd dat vluchtelingen rook inademen om de effecten van het traangas te verminderen, zoals brandende ogen en moeilijk kunnen ademhalen.

Maar niet alleen Mek treft blaam. De mediaplatforms en influencers die haar bericht overnamen, dragen net zo goed bij aan het onterecht slechte imago van migranten dat hiermee wordt verspreid.

Na de confrontatie

Wat betreft de influencers die de post een slinger gaven, stuurde de Italiaanse Francesca Totolo een reactie op onze onderzoeksresultaten. Ja, ze had de video gedeeld op Twitter. En deze heeft ze later verwijderd. Een aantal andere Twitter-gebruikers namen er aanstoot aan en hadden over haar gerapporteerd bij Twitter, dus ze moest wel. Maar ze heeft het dus niet verwijderd omdat ze er zelf niet meer achter stond. Ze presenteert zichzelf naar ons toe als een van de ‘belangrijkste experts in Italië op het gebied van migratie’ en ‘heeft al vaak te maken gehad met desinformatie over migranten’. Daar wil ze het bij laten. De krant Il Primato Nazionale, waar ze voor werkt, heeft banden met de extreemrechtse groep CasaPound.

We bellen ook de eerder genoemde media op om hen onze onderzoeksresultaten voor te leggen. Waarom hebben zij deze video met de insinuerende boodschap gepubliceerd? En wat is hun reactie nu ze weten dat het bericht niet klopt? Het platform Fenixx weigert ons te woord te staan. En van Infowars ontvangen we geen reactie. Op beide sites is de video met de foutieve boodschap na ons telefoontje nog steeds te zien. Opvallend is dat op vrijdag 3 april de site van Fenixx offline is.

Vrijheid van desinformatie

De servicedesk van het Britse BitChute laat ons weten zo gauw geen woordvoerder vrij te kunnen maken om een reactie te geven. Wel wijst ze ons op het feit dat ze een social media platform zijn waar het iedereen vrij staat te posten wat ze willen (net als op Facebook, Youtube of Twitter). Maar als we naar hun algemene richtlijnen kijken, zien we wel iets geks. Gebruikers mogen geen misleidende teksten gebruiken, maar tegelijkertijd staat de site volledig voor het recht van vrijheid van meningsuiting. Ook als een mening onwaar is, is het toegestaan die op dit platform te ventileren.

Het SeniorenForum daarentegen staat wel open voor onze bevindingen. De beheerder, Roeland Van Walleghem, verwijderde de video met bijbehorend artikel van de site na een gesprek met ons. Ook bood hij de lezers zijn excuses aan. Van Walleghem: “Ook wij trachten nepnieuws zoveel mogelijk te bannen, wat blijkbaar niet altijd lukt. Nog meer dan ooit zullen we dan ook onze bronnen checken en wanneer het moet, dubbelchecken. Bij twijfel wordt de foto of video niet meer gepubliceerd of gebruikt.”

Het platform Skoften hoorde onze onderzoeksresultaten ook graag aan, maar kiest ervoor de video en het bijbehorende artikel nog wel online te laten staan. De reden daarvoor is dat ze met hun artikel hebben ‘getracht de verschillende scenario’s te tonen’ voor de grote verspreiding van de video. In de tekst stellen ze dat de video zou kunnen laten zien wat Amy Mek beweert, of dat het nepnieuws kan zijn. Wat het daadwerkelijk is, daar mag de lezer zelf een oordeel over vellen. Na ons onderzoek is er een update bij geplaatst dat het inderdaad om nepnieuws ging.

We deden dit onderzoek in het kader van de Borders Newsroom, een initiatief van Lighthouse Reports. We werkten samen met onderzoeksjournalisten: Ludo Hekman, Ans Boersma en Irene Hollebrandse.

* Op maandag 6 april hebben we een rectificatie doorgevoerd. De beelden waarin de Turkse politie traangas afvuurt richting de Griekse grens waren van 4 maart, niet van 1 maart zoals werd gesuggereerd.