“Aanvankelijk dachten we: het valt wel mee. Maar het water bleef maar doorstijgen”, vertelt Paul Smeets namens het Zuid-Limburgse actiecomité. Het hoge water bereikte eerst zijn dorp Schin op Geul, dat 4 kilometer stroomopwaarts ligt ten opzichte van het lagergelegen Valkenburg. “Het water meandert bij hoog water door het Geuldal en snijdt dan alle haakse bochten af. En dan komt het ook in de buurt waar wij wonen voordat het Valkenburg bereikt.”

De Geul kolkte als een bergrivier

“Wij waren letterlijk aan alle kanten ingesloten. Zandzakken en vloedplanken werd weggespoeld: het souterrain, de kruipruimten, maar ook het woongedeelte, keuken en trappenhuis werden overstroomd. Dan ben je machteloos. Het donkere water kierde aan alle kanten naar binnen en liet een spoor van vernieling, modder en stank achter in onze huizen.”

“In de straten van Valkenburg-centrum kolkte het water als een bergrivier. Iets wat je kent van beelden uit Italië en Frankrijk etc. Auto’s dreven door de straten, kelders liepen vol, een brug werd weggespoeld, de oude Nicolaas-kerk stond 1,5 meter onder water.” Voor Paul Smeets was het de vierde overstroming in 48 jaar. “Dat is gemiddeld om de 12 jaar. En dat betekent: steeds opnieuw beginnen: ingrijpende en kostbare verbouwingen: op eigen initiatief en met eigen financiële middelen.”

Heb jij ook te maken met wateroverlast?

Niet alleen Zuid-Limburg kampt regelmatig met wateroverlast. Ongeveer 59 procent van Nederland is kwetsbaar voor overstromingen, volgens het Planbureau voor de Leefomgeving. Op veel plaatsen in het land zorgt hoog water afgelopen tijd voor overlast en overstromingen. Zoals in Monnickendam, Hoorn en Volendam. Ook de Maas en de Rijn zijn ver uit hun oevers getreden.

Iedere regenbui een bedreiging

Toen het water in Valkenburg en Schin op Geul eenmaal gezakt was, bleef er een stinkende laag modder achter. Maandenlang bleven huizen vochtig. “In oude gebouwen zoals de Nicolaas-kerk in Valkenburg is het eigenlijk nu nog steeds niet droog genoeg om het stucwerk en het schilderwerk te herstellen.” De schade van de meeste woningen is inmiddels afgehandeld. Maar dat geldt niet voor alle bewoners en ondernemers in de ondergelopen dorpskernen. Niet iedereen is verzekerd en verzekeringen dekken soms maar een deel van de schade.

De overstromingen van 2021 hebben diepe sporen nagelaten in het Geuldal. Ook bij de 130 aangesloten huishoudens van het actiecomité. “Het heeft nog altijd invloed, zowel fysiek als mentaal. Het laat je niet los. Voor bewoners langs de Geul-oevers geldt elke langdurige regenbui of smeltende sneeuw als bedreigend: “Kun je nog wel van huis?”.

Preventiemaatregelen nodig

Volgens het actiecomité zijn de overstromingen geen incident en zijn er structurele maatregelen nodig. “We kunnen op oude foto’s van 100 jaar geleden zien dat zich dit toen ook al voordeed. Ook toen waren er kapotte sluizen en kademuren en dat heeft zich heel vaak herhaald. Alleen het verdwijnt misschien uit het geheugen van mensen en beleidsmakers, terwijl het toch steeds vaker terugkeert.” De kans op overstromingen lijkt alleen maar groter te worden door klimaatverandering.

“Het gaat nu om structurele oplossingen. Dat moet groots aangepakt worden, maar dat kunnen wij niet als particulier.” Het actiecomité stapte daarom vorig jaar naar de gemeente en het Waterschap Limburg met een plan om de woonbuurten beter te beschermen. Waterdoorlaatbare dammen in de Geul zouden het water gedoseerd kunnen doorlaten en overtollig water kunnen afvoeren naar de weilanden. Maar het plan krijgt weinig gehoor bij de gemeente en het Waterschap Limburg en de Provincie die verantwoordelijk zijn voor de waterbescherming. “Tot nu toe heb ik allerlei bezwaren gehoord wat er allemaal niet kan. En we willen nou wel eens horen wat wel kan.”

Bekijk de aflevering over hoogwater hieronder terug: