Als de buren intimideren en treiteren, bij wie kun je dat dan melden en wordt er ook opgetreden? Dat onderzoeken we in ons onderzoek Burenoverlast. De gemeente Amsterdam is in 2013 gestart met de treiteraanpak om intimidatie in de woonomgeving tegen te gaan. De aanpak richt zich op het beëindigen van de overlastsituatie waarbij de bescherming van het slachtoffer vooropstaat.

In heel Nederland ervaren bewoners regelmatig woonoverlast, zoals geluidsoverlast van buren, vervuilde tuinen en woningen, viezigheid van dieren, verloederde en vervallen panden of ernstige overlast door drugshandel. Zeker aanhoudende overlast kan het woongenot en gevoel van veiligheid van bewoners ernstig bedreigen. Maar wanneer is er sprake van een ‘gewone’ burenruzie of gaat het om een treiterzaak?

Wat is het verschil tussen een burenruzie en een treiterzaak?

Johan Mandemaker: ‘Het grote verschil tussen een ‘gewone’ burenruzie en een treiterzaak is, zoals wij het noemen, het onbetwist slachtofferschap. Het belangrijkste is dat het onderscheid gemaakt kan worden; dat er een ‘good guy’ en een ‘bad guy’ is. We vechten ervoor dat het slachtoffer wordt beschermd tegen de voortdurende intimidatie van de veroorzaker.’

Wat komt u zoal tegen in de praktijk?

Mandemaker: ‘Bij treiterzaken worden mensen vaak geniepig en langdurig geïntimideerd en bedreigd. Het gaat om mensen die voortdurend de ander jennen door bijvoorbeeld steeds te tikken op de vloer of muur. De stereo hard en zacht zetten. Spugen over de heg. Eieren over de schutting gooien. Moedwillig spullen vernielen. Buren intimideren door het stalken met camera’s of telefoons. De buren beledigen en minachten. In de weg gaan staan op straat. De auto zo parkeren dat hij twee plekken in beslag neemt. Zelfs mishandelen en kwaadspreken en ga zo maar door.’

‘Hij sprong over de schutting en liep mijn huis binnen. Hij riep tegen mij en mijn dreumes: ‘Als dat teringjong niet zijn bek houdt, dan trek ik zelf zijn strottenhoofdje eruit.’ (bron: bekend bij redactie)

‘Onze buurvrouw bonkt iedere nacht op de muren. Ze gooit glazen kapot en schreeuwt. We hebben geprobeerd met haar te praten maar dat liep op niets uit. We zitten met onze handen in ons haar. De gebroken nachtrust, iedere nacht, begint ons op te breken.’ (bron: bekend bij redactie)

Hoe gaan jullie te werk?

Mandemaker: ‘Meldingen komen eerst bij het Meldpunt Zorg en Woonoverlast binnen. Deze meldingen moeten nader bekeken en onderzocht worden. Wij doen hier aan waarheidsvinding en juist de onderzoeksfase is heel belangrijk. Wie doet wat en wat is er aan de hand? Je moet het probleem duiden, objectief en helder maken. Afhankelijk van de casus worden onderzoeksmiddelen ingezet. In een van onze zaken hebben we zelfs een camera in de straat geplaatst. We moesten inzichtelijk maken wat de overlastveroorzaker daadwerkelijk deed. Volgens de buurt stond de man regelmatig te schreeuwen en te tieren en met water te gooien. Als het moet kan het tot zo’n middel komen om uiteindelijk bewijs te verzamelen.’

Wie werken er mee aan het onderzoek?

Mandemaker: ‘De gemeente Amsterdam heeft een samenwerkingsverband met de politie, OM, de woningbouwcorporaties, de GGD, en zorginstellingen. Elk dossier vliegen wij op dezelfde manier aan. We houden rekening met het feit dat de overlastgever echt niet wil meewerken. Dat is het slechtst denkbare scenario. Door een dossier op te bouwen kunnen we, als het gedrag van de overlastgever niet verandert, naar de rechter stappen om maatregelen af te dwingen. Wel proberen we de gang naar de rechter te voorkomen door op andere manieren hem tot ander gedrag te dwingen. Maar dit lukt niet altijd.'

Hoe werken de verschillende instanties samen? Je mag toch geen persoonsgegevens doorgeven?

Mandemaker: ‘Natuurlijk mag je als gemeente bijvoorbeeld geen inzicht krijgen in het medisch dossier van een burger. Maar je wilt natuurlijk wel graag weten of iemand zijn gedrag niet kan of niet wil aanpassen. Samen met de GGD hebben we daarom vier persoonlijkheidsprofielen gemaakt. Het is belangrijk dat wij dit weten omdat we op basis van deze informatie ook beter snappen wat voor maatregelen wel of geen zin hebben.’

Wat is het resultaat van de treiteraanpak?

Mandemaker: ‘Inmiddels zijn er in de afgelopen 5 jaar 102 treiterzaken afgesloten, in 93 zaken met een positief resultaat. In de meeste gevallen doordat de treiteraar zijn gedrag heeft aangepast, of is verhuisd zonder dat daarvoor een kort geding nodig was.’

Wat doet al dit getreiter met de slachtoffers?

Mandemaker: ‘Uit onderzoek van de GGD naar de impact van treiterzaken op slachtoffers (Slachtoffers in treiterzaken door GGD Amsterdam, red.) blijkt dat slachtoffers die jarenlang te maken hebben met ernstige geluidsoverlast, vernielingen aan hun woning, tuin of auto, fysiek en verbaal geweld hier lang last van houden. Uit dit onderzoek komt ook naar voren dat slachtoffers door het chronisch intimiderende gedrag van hun buren gezondheidsproblemen ontwikkelen. De slachtoffers voelen zich angstig, gestrest. Ze kunnen paniekaanvallen ontwikkelen, emotioneel instabiel zijn en suïcidale gedachten krijgen.’

‘Als je slachtoffer bent, is je leven voor altijd veranderd, zeker als de woonsituatie niet verandert. Je schrikt van een slaande deur, confrontatie met de dader of simpelweg de angst voor de confrontatie. Want wie garandeert je dat het niet meer gebeurt? De concentratie gaat weg, je bent uit balans. Je werk gaat niet lekker, het kost je je baan of je bent meer ziek. Het kost je geld en je gezondheid.’ (bron: bekend bij de redactie)

‘Het is belangrijk dat we als overheid laten zien dat we er voor deze mensen zijn, dat de gemeente de regie pakt. Vaak hebben slachtoffers al heel wat schaamte moeten overwinnen of moed moeten verzamelen om een melding te doen. Je meldt niet zomaar. Dan moeten we er ook voor zorgen dat we ze niet in de kou laten staan.'