Nederlandse post- en pakketdiensten zijn -net als bijvoorbeeld drugs en wapens- populaire onderwerpen in chatrooms op het dark web en in anonieme Telegram app-groepen. In deze schimmige uithoeken van het internet en apps kunnen dealers en hun clientèle anoniem informatie uitwisselen. De minimale pakkans zorgt ervoor dat men er vrijer durft te spreken. Pointer stuit op honderden soortgelijke berichten op deze fora.

‘Sexyhomer’

Zo weet een gebruiker met de naam ‘sexyhomer’ hoe je illegale goederen Nederland in moet krijgen. Hij post tussen 2014 en 2020 acht keer een bericht waain hij schrijft dat 'the Netherlandse Post is the safest way to transport'. Vanuit de VS en Canada raadt hij DHL aan. In berichten in Telegram app-groepen wordt aangegeven dat er gezocht wordt naar koeriers die in dienst zijn bij PostNL en DPD. Verder is er vraag naar koeriers die illegale goederen kunnen bezorgen. In de berichten wordt gebruik gemaakt van emoticons die aangeven om welke drugs het gaat. Een andere verkoper -Youngzeke- biedt marihuana aan 'ready to ship via FedEx, UPS, DHL'. Iemand met de naam ‘080 Heling’ plaats eind januari op Telegram 'Op zoek naar PostNL of andere koerier postbode, geen kleine pakketfraude. PM voor meer info. We gaan veel pakken'.

De logistieke dienstverleners zijn in trek bij de onderwereld. Volgens politie en OM melden buitenlandse collega’s aan Nederlandse opsporingsambtenaren dat ze „overspoeld” worden met drugspakketten uit Nederland. Officier van justitie Neeltje Keeris, bij het Landelijk Parket belast met synthetische drugs, vertelde onlangs in NRC over signalen uit het buitenland: „Jullie rotzooi bereikt onze bevolking, we willen echt dat het stopt.” Drugs zijn eenvoudig te bestellen via het dark web en Telegram app-groepen. Onlangs werd een 23-jarige man uit Bodegraven veroordeeld tot zes jaar cel omdat hij partijen drugs via verschillende post- en pakketdiensten over de hele wereld verstuurde.

Tien jaar geleden duiken er al berichten op over hoe eenvoudig je met behulp van post- en pakketbezorgers drugs kunt versturen en ontvangen. Erg veel aandacht wordt er niet aan besteed. Drugslabs zijn een thema, hoe de pillen en poeders hun weg door het land en de wereld vinden niet. In 2015 wordt er -met name vanuit Australië- druk uitgeoefend op Nederland. Down Under zien ze steeds meer pakketten en enveloppen met drugs uit Nederland binnenkomen. Of daar niet eens wat aan gedaan kan worden?

Begin 2016 organiseert de Landelijke Eenheid van de politie een bijeenkomst voor betrokkenen uit de sector. Naast de politie zijn onder meer de Belastingdienst, het OM en Defensie aanwezig. Daarnaast zijn vertegenwoordigers van belangrijkste post- en pakketbedrijven van ons land (PostNL, DHL, TNT/Fedex, GLS, DPD en UPS) uitgenodigd. De meeting is ‘informeel maar niet vrijblijvend’, zo vermeldt de uitnodiging. De bijeenkomst is bedoeld als het startpunt voor een samenwerking tussen de overheid en de post- en pakketbedrijven. De politie vindt dat laatstgenoemden onvoldoende doen aan het bestrijden van criminaliteit en vooral bezig zijn met hun imago. Dat blijkt uit de presentatie en het verslag van de bijeenkomst die Pointer in handen krijgt. Overheid en de bedrijven moeten een ‘barrièremodel’ ontwikkelen dat het versturen en ontvangen van zendingen met drugs aan banden moet leggen. Een zogenoemde publiek-private samenwerking (PPS).

Een stille dood

Het plan ziet er op papier goed uit, maar van de publiek-private samenwerking komt niets terecht. Dat komt onder meer door de rol van PostNL, zo beweren betrokkenen die we spreken en anoniem willen blijven. Een manager die werkzaam is bij een post- en pakketbedrijf zegt: “Het ging vooral om Australië, maar wij doen geen zaken met Australië. We vonden dat de politie vooral bij PostNL moet zijn. Zij staan anonieme verzending naar Australië toe”, zo beweert deze manager. Ook andere betrokkenen spreken over ongenoegen bij de kleinere spelers richting het grotere PostNL. Het voormalige staatsbedrijf heeft zestig procent van de markt in handen en een stevige lobby in Den Haag. Een betrokkene zegt: “Dan is de opmerking (van de kleine spelers red.): ‘we kunnen wel wat willen, maar PostNL houdt het via ‘Den Haag' toch allemaal tegen’.” Bij navraag wordt het onderlinge wantrouwen ontkend en spreken de bedrijven van “goede onderlinge relaties”. Na de aftrap volgen verspreid over een aantal maanden nog zeker twee bijeenkomsten. Maar uiteindelijk sterft het initiatief na verloop van tijd een stille dood.

Het probleem van de drugspost wordt ondertussen steeds groter. Uit universitair onderzoek blijkt dat Nederlandse dealers in de periode 2011-2015 alleen al voor 8,8 miljoen euro aan MDMA en XTC verkopen via dark web. En volgens Europol wereldwijd verzonden via post- en koerierszendingen. Nadat de eerste PPS is mislukt, lukt het de overheid in de loop van dat jaar een nieuwe PPS op te tuigen. Nu alleen met PostNL. De overige bedrijven zijn niet meer betrokken. Waarom blijft onduidelijk. DHL, DPD en GLS ontvangen naar eigen zeggen geen uitnodiging, UPS wil daarover niets zeggen en TNT/Fedex reageert niet op onze vragen.

In november 2017 wordt het startschot gegeven voor PPS-Intell. Namens de overheid doen het Post Interventie Team (PIT) van de politie, de Belastingdienst en OM mee. Ook het RIEC Den Haag, een expertisecentrum voor de bestrijding van ondermijnende criminaliteit, neemt deel. Alle spelers binnen de PPS gaan informatie verzamelen en uitwisselen. Ook zullen twee casussen (‘Vlissingen’ en ‘Umber’) waar criminelen gebruik maken van post- en pakketbedrijven worden onderzocht en aangepakt.

Direct dienen ingewikkelde problemen zich aan. PostNL is wettelijk verplicht alle post te bezorgen. Een brief of pakket openmaken om te kijken wat erin zit, mag niet zomaar in verband met het briefgeheim. "Dat kan alleen met toestemming van een rechter-commissaris”, aldus Peter Noordanus, oud-burgemeester van Tilburg, en als voorzitter van het Strategisch Beraad Ondermijning (SBO) betrokken bij het project. Oplossingen om dit met technologische middelen te omzeilen zijn ingewikkeld en staan nog in de kinderschoenen, zegt Noordanus. Bovendien gaat er jaarlijks miljoenen pakjes en brieven heen en weer. “Wie denkt het probleem op te lossen met een paar extra speurhonden, heeft het mis”, aldus Noordanus. Hij erkent de moeizame start van PPS-Intell.

Commerciële belangen

De aanpak zou ook op gespannen voet staan met de commerciële belangen van het beursgenoteerde bedrijf. “De vraag is hoe hard PostNL foute klanten echt wil aanpakken”, zo vraagt een betrokkene zich hardop af. Volgens een insider zit het als volgt: “Dealers die heel veel drugspost versturen vragen niet om korting. Dan moeten ze zich namelijk legitimeren, dus die betalen het volle tarief. Er wordt enorm veel geld verdiend aan dat soort post en pakketten." Van meerdere bronnen horen we in ieder geval dat PPS-Intell binnen PostNL leidt tot gespannen situaties.

En het project komt verder onder druk te staan. In Noord-Brabant wemelt het van de hennepkwekerijen en labs voor synthetische drugs. De miljoenen die dit oplevert vinden via allerlei ‘facilitators’ hun weg naar de bovenwereld, die vermengd raakt met de onderwereld. Criminelen proberen posities te verwerven binnen gemeentebesturen en intimideren ambtenaren en zelfs burgemeesters. Het fenomeen krijgt de naam ‘ondermijning’. In 2016 wordt de ‘Taskforce Zeeland-Brabant’ in het leven geroepen die deze ondermijning moet bestrijden. Niet vreemd dus dat in deze regio ook post- en pakketdiensten gebruikt worden door criminelen. En dat moet maar eens in het openbaar gezegd worden, vinden enkele Brabantse bestuurders en politie. PSS-Intell zou een uitkomst kunnen zijn.

Onthutsend beeld

Maar concrete resultaten worden niet geboekt. We krijgen de vertrouwelijke ‘procesevaluatie’ van het project in handen. Het rapport verschijnt maart 2019 en is in opdracht van het RIEC Den Haag opgesteld door een onderzoeksbureau gespecialiseerd in criminaliteits- en veiligheidsvraagstukken. Omdat het niet de bedoeling is dat het stuk in de openbaarheid komt, spreken de deelnemers tijdens de evaluatie vrijuit. Ze zijn positief over het nut van samenwerken. Maar verder schetsen ze een onthutsend beeld van de PPS.

In de evaluatie lezen we: ‘Het ontbrak aan sturing’ en ‘er is veel te veel tijd gaan zitten in kennismaken’. Over dat laatste lezen we: ‘Dit was te gefragmenteerd en heeft ook te lang geduurd, waardoor er (te) weinig concrete casus zijn opgepakt’. De casussen ‘Vlissingen’ en ‘Umber’ leveren niets op, ‘terwijl er wel degelijk concrete aanknopingspunten waren voor een strafrechtelijk vervolg’. Over de oorzaak van het mislukken: ‘Bij de Landelijke Eenheid, maar ook in de betreffende gemeente, lag de prioriteit van het Openbaar Ministerie en de politie helaas niet bij dit thema’. In de notitie staat verder dat het vaste team dat gezamenlijk de informatie had moeten analyseren er nooit gekomen is. ‘Nieuwe analisten hadden daarbij ook niet de IDS-training gevolgd’. IDS is een speciale methode waarbij het misbruik van pakketdienst door criminelen wordt doorgrond en achterliggende netwerken blootgelegd. Er is weinig belangstelling voor het project: ‘Andere onderdelen van de overheid waren vrij om hun eigen keuzes te maken omdat ze zich niet verbonden voelden aan dit project dat met andere diensten was opgezet. Dit frustreert en kan de samenwerking onder druk zetten’.

En ondertussen neemt in Noord-Brabant de onvrede binnen de Taskforce over het uitblijven van een concreet plan steeds verder toe. “We vonden dat er veel te weinig gebeurde”, zegt een betrokkene bij de Taskforce, die niet met naam genoemd wil worden. “We weten dat er mensen uit ‘de hennepwereld’ werkzaam zijn in de branche.” Ook burgemeesters maken zich zorgen. “Het is voor drugscriminelen wel heel erg gemakkelijk om drugs per post of per pakketje wereldwijd te verzenden”, zegt burgemeester Anton Ederveen van Valkenswaard eind 2018 tegen BNR Nieuwsradio.

De opmerking van de burgemeester is onderdeel van door de Brabantse Taskforce geregisseerde ‘persaandacht’ voor het probleem. Op 21 november 2018 vindt er een grote controleactie plaats, speciaal gericht op koeriersbedrijven, post- en pakketbezorgers. Het wemelt in Breda die dag van de agenten, controleurs van de belastingdienst en andere handhavers. De politie twittert: ‘Wij hebben het idee dat koeriersbedrijven mogelijk (on)bewust gebruikt worden in de criminele industrie. Daar willen we een vinger achter krijgen, om ze zo weerbaarder te maken en de rotte appels eruit te vissen.” De pers rukt massaal uit.

De controle levert 75 bekeuringen, negen in beslag genomen auto’s en een groot bedrag aan achterstallige belastingschulden op. Of er ook drugspost en drugspakketten worden vervoerd, valt niet vast te stellen. De politie mag in verband met het briefgeheim de brieven en pakketten immers niet zomaar openmaken. “De geconstateerde misstanden en het fenomeen op zich wilden we onder de aandacht brengen om dit vanuit onze regio op de agenda te zetten”, aldus een woordvoerder van de politie Zeeland-West-Brabant.

Imago

Bij PostNL zijn ze not amused door het media-offensief en de weinig vleiende krantenkoppen. Het postbedrijf vindt dat leden van de Taskforce en de politie voor hun beurt spreken en te veel inzoomen op incidenten. Er zou geen hard bewijs zijn voor criminele inmenging binnen de post- en pakketbranche. In de vertrouwelijke procesevaluatie trekt PostNL van leer: ‘Deze PPS staat op dit moment behoorlijk onder druk omdat overheidspartijen in het Zuiden des lands (binnen de Taskforce) in de media hebben aangegeven dat PostNL criminaliteit zou faciliteren. De feiten hierover ontbreken en het is dan ook de vraag wat de achtergrond is om deze uitlatingen te doen’. Het vertrouwen van het postbedrijf in de overheid loopt forse schade op: ‘Het mag duidelijk zijn dat de directie van PostNL erg veel moeite heeft met dergelijke berichtgeving en zich afvraagt hoe betrouwbaar overheidspartijen in dergelijke samenwerking eigenlijk zijn. Het ondermijnt de samenwerking en gezamenlijke ambities’, aldus het evaluatierapport. De overheidspartijen gaan hierin mee: ‘Alle partijen vinden dat de publieke partijen te dominant zijn geweest in het bepalen van het doel van het project’. En het gaat verder: ‘Vanuit de publieke partijen is er te weinig oog geweest voor de commerciële- en imagobelangen van het beursgenoteerde bedrijf als PostNL (...) Hier ligt voor de overheidspartijen nog een stevige uitdaging', aldus de evaluatie.

“De koopman gaat hier duidelijk voor de dominee”, aldus een betrokkene. Peter Noordanus: “Tuurlijk is er een spanningsveld”, zegt hij. Maar er is volgens hem geen onwil vanuit commerciële belangen bij PostNL. “Ze zijn wel degelijk bereid er stevig in te gaan”, aldus Noordanus. “We zijn hiervoor momenteel een slimme strategie aan het uitvinden.” PostNL laat in een reactie weten dat er geen sprake is van belangenverstrengeling.

We leggen de citaten uit de evaluatie voor aan de Landelijke Eenheid van de politie, verantwoordelijk voor de aanpak. Op de verwijten over het gebrek aan sturing en prioriteit, het ontbreken van politiemensen met de juiste opleiding en het mislukken van de twee opsporingsonderzoeken gaat de politie inhoudelijk niet in. Vragen over de ‘commerciële belangen’ van PostNL blijven ook onbeantwoord. Wel wil de woordvoerder het volgende kwijt: “Ook wij vinden dat het (te) lang duurt en zijn daarom met ongeduld op zoek naar oplossingen."

Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) reageert geërgerd op de gang van zaken. “Het beeld dat uit dit onderzoek naar voren komt is niet fraai. Op papier wordt er over samenwerking gepraat, maar in de praktijk komt er niks van terecht.” Attje Kuiken (PvdA) pleit ervoor agenten meer bevoegdheden te geven om pakketten direct te openen. “Uit de steeds weer nieuwe berichten waaruit blijkt dat Nederland nog altijd de internationale drugshandel per post niet in de greep heeft, blijkt ook dat er meer moet gebeuren.” De kamerleden hekelen daarnaast de rol van de commerciële belangen van PostNL. “Als het echt zo is dat PostNL het belangrijker vindt om winst te maken op het verzenden van pakketjes, dan dat ze actief drugszendingen willen tegengaan, dan is dat zeer ernstig”, aldus Van Nispen. Kuiken zegt hierover: “Commerciële belangen kunnen natuurlijk nooit een reden zijn om weg te kijken en de misdaad vrij spel te blijven geven”.

Poolse landdag

Er is op dit moment nog altijd geen sprake van een gezamenlijk ‘barrièremodel’. Illustratief voor de inefficiënte werkwijze binnen PPS-Intell is misschien wel de poging om eind 2019 de zaak tijdens een bijeenkomst op het ministerie van Veiligheid en Justitie vlot te trekken. “Het ging nergens over”, zo horen we van meerdere kanten. Peter Noordanus, die zichzelf omschrijft als “een resultaatvoetballer”, zit de bijeenkomst voor. Hij kijkt ook met weinig voldoening terug. “Er waren wel veertig man aanwezig van allerlei ministeries”, zegt hij. “Als je wil uitstralen dat je als één overheid wil opereren, moet je er natuurlijk geen Poolse landdag van maken. Dit was vooral praten over effectieve samenwerking in plaats van het te doen”, zegt hij. Het duurt vervolgens tot juni van dit jaar voor er weer overleg is. Peter Noordanus ziet vier jaar na het eerste initiatief “met enig ongeduld” dat partijen nog steeds te veel naar elkaar wijzen, maar houdt vertrouwen. “Partijen zijn hier tot elkaar veroordeeld. Zo simpel is het.”

Binnen de Taskforce Brabant-Zeeland besluit men na verloop van tijd geen energie meer te steken in een samenwerking met PostNL. De regio kiest voor een samenwerking met pakketbezorger DPD. Volgens PostNL zijn in de PPS wel degelijk successen geboekt en belangrijke lessen geleerd. “In het PPS verband proberen we daarom onze informatiepositie te verbeteren en hierop te anticiperen, zodat misbruik van het vervoersnetwerk zo veel mogelijk bestreden kan worden”, aldus een woordvoerder. Hoe dat er dan precies uitziet en hoe ver men hiermee is, wordt niet vermeld.

De namen en functies van de opgevoerde anonieme bronnen zijn bekend bij de redactie.

Maandag 14 september besteedt het programma De Monitor in de uitzending ‘Bezorgd door PostNL’ aandacht aan de arbeidsomstandigheden van onderaannemers van PostNL. De uitzending is te zien op NPO2 om 22.25 uur.