Onderzoeksjournalisten van Pointer openden een TikTok-account als 13-jarige en scrolden een uur lang op het sociale media-platform. Ze voerden zoekopdrachten in als ‘drank challenge’ en ‘drankjes mixen’ om het algoritme van TikTok te voeden en kregen in een uur tijd ruim 200 video’s te zien met drank.

Mediawet achterhaald

Dat er zoveel alcohol te zien is op TikTok is opmerkelijk, omdat het op televisie bij wet verboden is om voor 21 uur reclame te maken voor alcohol of tegen een vergoeding alcohol te laten zien, juist om kinderen te beschermen. Voor sociale media is deze wettelijke regel er niet en kan er dus niet gehandhaafd worden. “De Mediawet is opgesteld in een tijd waarin het online aanbod totaal anders was dan dat het nu is”, laat een woordvoerder van het Commissariaat voor de Media weten.

Of de filmpjes reclame zijn vanuit de alcoholsector of dat videomakers gewoon graag filmpjes maken met alcohol, is niet duidelijk. De alcoholindustrie zegt dat zij geen reclame maken op TikTok en ook TikTok geeft bij Pointer aan dat alcoholreclame verboden is op hun platform. Een TikTokker die video’s maakt met de naam ‘Shotje van de week’ zegt erover tegen Pointer: “Was het maar waar dat ik ervoor betaald kreeg.” Hij maakt de video’s vooral voor zijn eigen naamsbekendheid en weet dat ook minderjarigen het zien: “Heb je dan een maas in de wet te pakken of doe je gewoon wat je leuk vindt?”

Zelfs onschuldige post heeft invloed op drinkgedrag

Qua invloed op het alcoholgebruik van jongeren maakt het niet uit of het reclame is. Hanneke Hendriks van de Radboud Universiteit deed er onderzoek naar: "Zelfs een vrij onschuldige post, waarin alcohol alleen op tafel staat, bleek de kans dat jongeren gaan drinken te verhogen en dit soort video’s zijn veel extremer.”

“Dit is dramatisch”, zegt ook staatssecretaris Volksgezondheid Maarten van Ooijen. Hij probeert in lijn met het Preventieakkoord het alcoholgebruik onder tieners juist rigoureus omlaag te brengen, omdat het schadelijk is voor het ontwikkelende brein. “Dat kinderen dit zien, moeten we niet willen.” Van Ooijen gaat ernaar kijken, maar is weinig hoopvol: “Het is praktisch heel ingewikkeld in een online social media-omgeving om dit terug te dringen. Het wordt dus niet eenvoudig om dit uit de tijdlijn van kinderen te krijgen.”

Benieuwd wat een 13-jarige te zien krijgt? En hoe de TikTokkers en het platform zelf reageren? Klik hier voor het interactieve verhaal of kijk zondag 11 september om 22:10 uur bij KRO-NCRV op NPO2.