Voor ons onderzoek Heel Holland Zakt komen we in contact met Jeannette en Elias die boven zogeheten ‘kleine gasvelden’ wonen. Zij maken zich zorgen over de invloed van de gaswinning op hun leefomgeving, en ze vertrouwen er niet op dat de bedrijven die het gas winnen eventuele schades netjes zullen afhandelen. Wat vindt de producent van die kritiek?
Nog geen dag na ons eerste artikel over de gaswinning in kleine velden, krijgen we al een bericht van Vermilion, na de NAM de grootste producent van gas uit kleine velden op land. Het is een lange mail met informatie, linkjes en toelichting. “Als operator voelen we ons aangesproken,” staat erin. En: “Bij een complex thema als dit, waar ook veel emotie speelt, vinden we het belangrijk om zo volledig mogelijk te zijn.”
We videobellen met Vermilion om onze vragen voor te leggen, want de kritiek is niet mals. Zo zou Vermilion een prijsvechter zijn die problemen ‘verkabouteriseert’ en niet transparant is over wat ze doen. Manager external affairs, Hidde Baars, staat ons te woord.
Vermilion is specialist in kleine velden. Waarom zijn kleine velden die voor de NAM niet interessant zijn voor jullie wel interessant?
“We proberen heel efficiënt te werken. Met weinig overhead. Dat gaat overigens niet ten koste van veiligheid, dat vinden we heel belangrijk. Maar we hebben niet voor iedere functie twee mensen in huis. Dat maakt ook dat de lijntjes heel kort zijn. De mecanicien kent de hoogste directeur bij ons en medewerkers nemen de telefoon op. Dat maakt ook dat ik Jeannette uit jullie eerdere artikel ken.”
Jullie zijn de op een na grootste Nederlandse producent van gas op land.
“Dat kan kloppen. We hebben 60 à 70 locaties en zijn al vijftien jaar actief in Nederland. Er werken 104 mensen in vaste dienst bij onze Nederlandse tak en daarnaast huren we jaarlijks een paar honderd specialisten in. We produceren jaarlijks de hoeveelheid gas die een half miljoen huishoudens verbruikt.”
Hoe staan jullie er financieel voor?
“Net als andere energiebedrijven hebben we als gevolg van de lage gasprijs klappen gekregen de afgelopen driekwart jaar. We hebben het allemaal moeilijk. Maar dat wil niet zeggen dat we ermee gaan stoppen. We gaan gewoon investeren volgend jaar. Voor januari en maart staan twee boringen in Friesland op de agenda.”
Begrijpen jullie de zorgen van omwonenden?
“Dat begrijpen we. Daarom willen we juist transparant en bereikbaar zijn. Veel omwonenden hebben onze 06-nummers en kunnen ons altijd bellen. Het is ingewikkelde materie en wat we doen brengt risico’s met zich mee, maar deze kleine velden zijn niet te vergelijken met Groningen. De angst staat niet in verhouding tot al die jaren dat we al actief zijn.”
Kleine veldjes, bevinkjes… ‘Verkabouteriseren’ jullie de problemen, zoals een omwonende claimt?
“Onze velden zijn nu eenmaal duizenden keren kleiner dan het Groningenveld. Ons grootste veld, Tietjerksteradeel, bevatte bij aanvang naar schatting 25 miljard kubieke meter gas. Onze kleinste put, Langezwaag-1, bevatte ongeveer 25 miljoen kubieke meter gas. Groningen bevatte rond de 2900 miljard kubieke meter. Dus dat is ongeveer honderd keer zoveel als Tietjerksteradeel en honderdduizend keer zoveel als Langezwaag. Wij houden ons aan de regels en vragen overal netjes vergunningen voor aan zoals het hoort. Zo’n proces duurt jaren en alle effecten worden meegenomen. We proberen dat ook goed uit te leggen.”
Er lopen drie strafrechtelijke onderzoeken naar jullie bij het Openbaar Ministerie: de eerste gaat over het vrijkomen van een beperkte hoeveelheid aardgascondensaat in 2017, de tweede over een vermeende overschrijding van de maximaal toegestane dagproductie in 2012 en 2015/2016 en de derde is een vermeende overschrijding van de geluidsnormen bij een boring in 2019. Dat doet wel twijfelen aan of jullie je aan de regels houden?
“Die zaken heeft het Openbaar Ministerie in onderzoek. Daar kan ik daarom inhoudelijk niks over zeggen. Maar wij zijn ons er erg van bewust dat we ons aan alle regels moeten houden en ons huiswerk extra goed moeten doen. Daarom zijn we zorgvuldiger dan zorgvuldig. Als er iets misgaat, komt het zeker uit. En als we buiten onze vergunning produceren, zijn we die meteen kwijt. Dus daar hebben we geen enkel belang bij.”
Hoe handelen jullie schades aan bebouwing af?
“Operators zijn verantwoordelijk voor schades. En we dragen een bedrag af aan een schadefonds van de overheid. Er is sinds de zomer een onafhankelijke commissie (Commissie Mijnbouwschade, red.) die schade onderzoekt als je die meldt en de schadeoorzaak aantoont. Dat moet het beeld voorkomen dat de burger de rekening krijgt.”
In Groningen ligt de bewijslast bij de operator, de NAM. Bij de kleine velden ligt de bewijslast bij de burger.
“Daarom is die commissie er dus, zodat mensen worden geholpen. De commissie probeert de schadeoorzaak te achterhalen voor de burger. Overigens zijn er haast geen schademeldingen.”
Waarom dan niet gewoon de bewijslast bij de operator leggen?
“Dat is een glijdende schaal waar je als samenleving niet op wil komen. Dan gaan mensen bij windmolens ook zeggen dat ze last ondervinden. Wij ontkennen de risico’s niet, maar bodemdaling door gaswinning speelt geen rol bij directe schade aan gebouwen. De bodemdaling is heel geleidelijk en gelijkmatig over een lange periode en het gaat meestal over enkele centimeters."
Het kan toch invloed hebben op het grondwaterpeil?
“Dat klopt. Het relatieve waterpeil kan heel licht stijgen. Waterschappen nemen daar maatregelen voor die wij betalen. In Friesland kunnen ze dat bijvoorbeeld op klein niveau regelen.”
En aardbevingen?
“Seismische activiteit zou in tegenstelling tot de bodemdaling wel tot schade kunnen leiden. Daarom is die schadecommissie er; dat mensen niet het gevoel hebben dat ze kapot gemaakt worden door een grote multinational die bodemtrillingen veroorzaakt, maar dat iemand voor ze uitzoekt wat de oorzaak is. Het KNMI monitort daarvoor ook continu met speciale meetapparatuur. We addresseren dit aan de voorkant, niet naderhand. Maar nogmaals: de kans op aardbevingen is veel kleiner bij kleine gasvelden dan bij een groot gasveld als Groningen. Dat bevestigen ook instanties als TNO.”
Vaststaat dat er ondanks alles toch risico’s zijn. Bewoners vragen daar niet om maar krijgen er wel mee te maken. Dan is het toch niet gek dat mensen als Elias en Jeannette op de barricades gaan staan?
“Wij gaan een regio in en daar aan het werk. Die mensen vragen daar inderdaad niet om. Ze hebben er hoe dan ook last van, al was het maar mentaal omdat ze zich zorgen maken.”
Hoe kan het wantrouwen weggenomen worden?
“We vinden dat er best wat meer van de belasting die wij betalen aan de staat in de regio achter mag blijven. Dus stel: Vermilion betaalt duizend euro aan de staat aan belastingen, dat daar dan honderd euro van in de regio blijft om te besteden aan de lokale energietransitie, om de omgeving te verduurzamen. Dan ervaren lokale bewoners ook meer de lusten van de gaswinning.”
Critici zullen zeggen: dat is omkoping?
“Misschien, maar het winnen gebeurt toch, want we hebben nog een tijdje gas nodig, en dan heb je er in ieder geval regionaal wat aan. De regio meer laten profiteren is geen afkoopsom, maar een manier om de lusten lokaal wat voelbaarder te maken. Dat gebeurt met windparken en zonneparken nu toch ook? Laat mensen lokaal participeren in de energiewinst.”
Wat zijn jullie plannen met het Papekopveld onder Woerden waar we eerder over schreven?
“Papekop is van ons en uiteindelijk willen we daar wat mee doen. Er liggen technische vragen: wat voor gas is er? Moet het behandeld worden? Hoe kunnen we het vervoeren? Dat uitzoeken duurt heel lang. We zouden graag een tijdlijn maken en naar buiten brengen. Maar de vergunningsprocedure is zo moeilijk dat dat nog niet kan.”
Het is een ondiep veld onder een woonwijk waar al een kwetsbare veen- en kleibodem is. De bewoners zeggen: ga daar nou niet nog meer in lopen rommelen.
“Er is een groot verschil tussen de ondiepe bodemdaling net onder de grond en de diepe bodemdaling door gaswinning. Het zijn twee processen die zich volledig onafhankelijk van elkaar afspelen. Al onze velden liggen op zo’n twee kilometer diepte. In Friesland hebben we daar een speciale commissie bodemdaling voor, die de effecten bekijkt. We hebben nog geen een keer gezien dat schade aan een huis door bodemdaling door gaswinning kwam. Die verdachtmaking komt steeds terug, maar we zien dat nergens. Schade door seismische effecten is wat anders, maar zoals gezegd: daar is de nieuwe commissie mijnbouwschade voor.”
