Het was een historisch akkoord. In 2013 gaven milieuorganisaties groen licht voor de bijstook van biomassa, in ruil voor de snelle sluiting van oude, vervuilende kolencentrales.
Zes jaar later is van die eensgezindheid weinig meer te merken. Greenpeace en energiereuzen RWE, Uniper en Engie stonden afgelopen donderdag lijnrecht tegenover elkaar in de Amsterdamse rechtbank. De milieuorganisatie verwijt de kolencentrales biomassa bij te stoken, terwijl er geen garantie is dat het hout dat daarbij wordt gebruikt uit een duurzaam beheerd bos afkomstig is. Greenpeace eist een verbod op het stoken van houtsnippers, tenzij die een FSC-label dragen. Het keurmerk met de zwaarste eisen op gebied van duurzame bosbouw.
Biomassa
Biomassa is de verzamelnaam voor organisch materiaal (hout, plantenresten) dat gebruikt kan worden om energie mee op te wekken. Nederlandse kolencentrales mogen bijvoorbeeld houtsnippers bijstoken om er warmte en elektriciteit mee te produceren.
Meer uitstoot
Wat is er precies aan de hand? Over de inzet van biomassa is de afgelopen jaren veel discussie ontstaan, ook onder wetenschappers. Tegenstanders wijzen erop dat het stoken van biomassa een veel grotere klimaatkiller is dan kolen. Bij de verbranding van hout komt namelijk veel meer CO2 vrij. Voorstanders, waaronder de grote Europese energiebedrijven, vertrouwen erop dat die extra uitstoot weer opgevangen kan worden door de aangroei van nieuw bos. Als je minder kapt dan er jaarlijks aan bos bijgroeit, is biomassa een hernieuwbare energiebron en kan het bijdragen aan een verlaging van de CO2-uitstoot. In theorie althans.
‘Bijstoken draagt bij aan een verlaging van de CO2-uitstoot en is van belang voor de omschakeling naar een circulaire economie,’ onderstreepte advocaat Toni van Hees namens de drie energiebedrijven. Nederland bouwt de gaswinning af en voor kernenergie is volgens de energiebedrijven geen draagvlak. Zon- en windenergie zijn 100% duurzaam, maar niet altijd voldoende beschikbaar. Om pieken in de vraag naar energie op te vangen, is het bijstoken van duurzame biomassa noodzakelijk.
Sociale duurzaamheid
De kern van het conflict komt hierop neer: Kunnen we erop vertrouwen dat die houtsnippers ook echt duurzaam zijn? Het is een taaie, technische discussie over certificering, waarover milieuorganisaties en de energiebedrijven al zes jaar met horten en stoten onderhandelen.
Niet alle duurzaamheidseisen zijn namelijk door de wet afgedekt. Greenpeace-medewerker Wolfgang Richert: ‘Het zijn met name de sociale aspecten die niet in de wet zijn meegenomen. In het verleden is grof omgegaan met bossen, die van grote betekenis zijn voor de inheemse bevolking. Denk bijvoorbeeld aan regenwouden in Indonesië die zijn gekapt om er plantages van te maken. De biomassa die we nu invoeren komt uit het zuiden van de VS en de Baltische Staten. In beide gebieden is het risico op kaalslag nog altijd erg groot.’
Een akkoord is nog altijd niet getekend, maar ondertussen zijn enkele kolencentrales al wel begonnen met het bijstoken van houtsnippers. De overheid verstrekt in totaal voor 3,6 miljard euro aan subsidie, op voorwaarde dat de centrales alleen duurzame houtsnippers gebruiken. Vanwege de vertraging in de onderhandelingen over de sociale ‘bovenwettelijke’ eisen staat Minister Wiebes (Economische Zaken & Klimaat, VVD) dit jaar toe om naast het strenge FSC keurmerk ook hout uit zogeheten PEFC-gekeurde bossen te gebruiken.
Een beslissing die Greenpeace in het verkeerde keelgat is geschoten. Juist dit keurmerk is volgens de milieuorganisatie te zwak. ‘Het is een certificaat dat door de houtindustrie zelf is opgezet en geen garanties geeft, juist voor wat betreft die sociale vereisten.’
‘Stelselmatig ontmantelen’
De milieuorganisatie verwijt de energiebedrijven ‘stelselmatig het energieakkoord te ontmantelen’, door de afspraken die in 2013 zijn gemaakt steeds verder af te zwakken. Zo spraken de energiebedrijven destijds met de milieuorganisaties af om alleen FSC-houtsnippers te gebruiken, het keurmerk waarin Greenpeace het meeste vertrouwen heeft.
Volgens RWE, Uniper en Engie beschikken te weinig bosbouwers op dit moment over zo’n streng FSC-certificaat, waarmee ze vooraf kunnen aantonen dat ze aan alle vereisten voldoen. Maar volgens de energiecentrales wil dat niet per definitie zeggen dat de biomassa niet duurzaam is. Via inspecties achteraf (verificatie) denken de energiebedrijven aan te kunnen tonen dat de houtsnippers toch aan aan alle afspraken voldoen. ‘Dus wat schiet Greenpeace hiermee op? Een verbod op deze biomassa leidt alleen maar tot het stoken van meer kolen.’
Protocol
Opmerkelijk genoeg bleek tijdens de zitting dat deze week mogelijk een akkoord wordt bereikt over een protocol, waarmee de sociale eisen alsnog langs de duurzaamheidsmeetlat kunnen worden gelegd. Toch willen beide partijen dat de rechtbank uitspraak doet over het verbod dat Greenpeace eist. Het vonnis volgt over twee weken.
