Het is rond half acht ‘s avonds als een enorme doffe knal een flatwoning aan de Wibenaheerd in Groningen laat schudden. Stukken beton vliegen door de omgeving, stofwolken trekken door het gebouw heen. Bewoners rennen in paniek naar buiten. Twee met bloed besmeurde mensen lopen over straat. Het zijn de bewoners van de woning, die later worden aangehouden. Wonder boven wonder overleeft iedereen de explosie. Als de straat wordt afgezet door de politie en het eerste onderzoek naar de oorzaak begint, blijken vier woningen totaal verwoest.

Hoewel eerst nog wordt gedacht dat de ontploffing is veroorzaakt door een defecte oven, wordt al snel duidelijk dat de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) meerdere explosieve stoffen in de woning heeft gevonden. Een daarvan is triacetontriperoxide, oftewel TATP. Een stof die zo instabiel is dat het direct kan ontploffen door schokken of aanraking.

Plofkrakers

De stof wordt gebruikt bij terroristische aanslagen, zoals die in Parijs in 2015. TATP is ook populair onder plofkrakers om er geldautomaten mee op te blazen. Waarschijnlijk is de 400 gram die de EOD in de woning vond daarvoor bedoeld. Want naast de TATP worden ook zogeheten 'pizzaschuiven' gevonden, waarmee de explosieven in een geldautomaat kunnen worden geduwd.

Inmiddels zijn drie Groningers aangehouden voor de explosie: de 27-jarige bewoner van het ontplofte appartement, zijn 20-jarige vriendin die ook in de woning aanwezig was en een gezamenlijke vriend, een 27-jarige man uit Groningen. Wat wilden de verdachten met dat explosieve materiaal? Waarschijnlijk verkopen, blijkt uit ons onderzoek.

Telegram

Als we op chat-app Telegram een onderzoek beginnen naar TATP, springt één naam er direct uit: 'Joshua'. Van het handjevol aanbieders die we in de handelsgroepen van Telegram vinden is hij veruit de meest actieve.

Telegram wordt volop gebruikt door criminelen om drugs, wapens, vals geld en gestolen bankpassen te verhandelen. In verschillende groepen wordt het open en bloot aangeboden. Criminelen plaatsen bijvoorbeeld foto’s van drugs, samen met een korte prijslijst, waarna kopers ze via een privé-bericht kunnen benaderen. Telegram is populair in de onderwereld omdat het net zo eenvoudig werkt als WhatsApp, deelnemers zich kunnen verschuilen achter een nepnaam en er geheime privé-chats kunnen worden gevoerd, waarbij de berichten versleuteld zijn.

Zo biedt ook 'Joshua' zijn explosieven aan via de berichtendienst. In totaal plaatst hij veertig advertenties voor TATP in verschillende groepen. "???? TATP te koop!!! Interesse? PM!???? ( binnenkort ook TNT vervanger Tetryl te koop)."

Hij begint met de handel op 23 april, dan nog onder een andere schuilnaam: 'Anthony'. Zijn allerlaatste bericht op Telegram, een advertentie voor het explosieve materiaal, is op 29 april om half een ‘s middags geplaatst. Op 1 mei ontploft de woning in de Groningse wijk Beijum.

Beijum

Heeft 'Joshua' iets met de ontploffing te maken? Als we verder in zijn berichten duiken, blijkt hij vooral te adverteren in groepen die bedoeld zijn voor Noord-Nederland. In de groep 'ne9en7even groningen handel' (vernoemd naar de postcode van de gemeente, 9700) is hij het meest aanwezig. In diezelfde groep verraadt hij enkele maanden eerder ook waar hij woont: "Iemand uit Beijum toevallig die stukje hasj kan brengen? Heb niet veel nrs meer die bezorgen."

Ook in andere berichten laat hij weten dat hij in de wijk Beijum woont. Bijvoorbeeld als hij vals geld aanbiedt: "Heb nog 10 briefjes van 50 liggen (nieuwe briefjes) mogen voor 5 euro per stuk weg. Afhalen in Beijum." En als er in de groep wordt gesproken over de app Range, waarmee je snelheidscontroles en flitsers in je buurt kunt bekijken, plaatst 'Joshua' een screenshot van zijn telefoon waarop zijn positie in de wijk te zien is.

'Goed ziek'

'Joshua' begint in februari te posten op Telegram als hij op zoek is naar gif om iemand 'goed ziek' mee te maken. "Iemand heeft maat van mij gesnitcht bij de wouten en wil hem even stukje hasj in de brievenbus doen met iets erdoorheen waar hij goed ziek van wordt ?".

Zijn eerste handel op de chatdienst is die in vals geld. Vervolgens biedt hij een gestolen elektrische fiets en gereedschap aan. Als hij wordt opgelicht door iemand in de groep, dreigt hij hem op te sporen en benzine door zijn brievenbus te gooien. "Steek zo de boel in de brand, geloof me".

De Groningse handelaar gebruikt de handelsgroepen ook om informatie in te winnen over een Groningse agent: "Ik heb naam en foto van een wout, wie kan info achterhalen??"

Onderzoek

Dat 'Joshua' vanuit de wijk Beijum opereert en explosief materiaal verkocht lijkt duidelijk. En ook dat hij TATP in bezit had, net als de verdachte in de ontplofte woning. Daarnaast stopten zijn berichten kort voor de explosie. Maar of het om dezelfde persoon gaat wil het Openbaar Ministerie (OM) niet bevestigen. Ook wil het OM niet zeggen of er onderzoek is gedaan naar online handel in explosieven door de verdachten. "Het onderzoek is nog in volle gang. Over het lopende onderzoek kan ik geen details verstrekken", zegt een woordvoerder.

Wel laat het OM weten waarvan de bewoner van de woning wordt verdacht, en daar staat illegale handel in explosieven niet tussen. "Op dit moment wordt de 27-jarige bewoner van het appartement verdacht van het teweegbrengen van de explosie en de voorbereidingshandelingen hiervoor, voorbereidingshandelingen voor plofkraken en het bezit van explosieven. Als het onderzoek is afgerond, wordt het eindproces-verbaal opgemaakt. Dat is het moment waarop de officier de tenlastelegging eventueel kan aanpassen", reageert de woordvoerder.

Donderdag 30 juli is de eerste pro forma zitting tegen twee verdachten gepland (de vriendin is op vrije voeten gesteld, maar wordt nog wel als verdachte gezien door het OM). De bewoner van de woning beroept zich op zijn zwijgrecht en zijn 27-jarige vriend ontkent elke betrokkenheid. Het onderzoek naar de oorzaak van de explosie loopt nog steeds. Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) moet daarover binnenkort meer duidelijkheid geven.

De advocaat van de verdachte laat weten op dit moment geen commentaar te kunnen geven.