In de ochtend van 30 oktober 1990 zet koningin Beatrix voet op Ierse bodem. Op Dublin Airport wordt ons Nederlandse staatshoofd ontvangen door president Patrick Hillery. Het is het eerste Nederlandse staatsbezoek aan Ierland ooit. Een staatsbezoek is het hoogste bezoek dat tussen twee landen kan plaatsvinden en heeft - volgens de definitie van de Rijksvoorlichtingsdienst - als doel de goede relatie tussen landen te bevestigen en verdiepen, het wederzijds begrip te versterken en mogelijkheden tot verdere samenwerking te onderzoeken.

Op een archieffoto is te zien hoe koningin Beatrix samen met president Hillery, volledig naar Ierse traditie, een lindeboom plant in de tuin van de presidentiële residentie in Phoenix Park in Dublin. Over de schouder van Beatrix kijken prins Claus en mevrouw Hillery toe hoe ons staatshoofd een schep zand in de kuil strooit. Het is de eerste dag van een vol gepland staatsbezoek aan het eiland. In drie dagen tijd bezoekt de delegatie onder andere het National Museum, het veenlandschap in het Nationale Park van Connamara en openen ze een tentoonstelling met Nederlandse schilderwerken

Vandaag, bijna 30 jaar later, brengen koning Willem-Alexander en koningin Máxima het tweede staatsbezoek aan de Ierse republiek. Het is ook het eerste staatsbezoek van onze koning dit jaar en het zeventiende sinds zijn aantreden. Van de Rijksvoorlichtingsdienst ontvingen we alle cijfers van inkomende en uitgaande staatsbezoeken van Nederlandse staatshoofden sinds 1883. En wat blijkt? Onze naaste buren zien we het vaakst.

Zuiderburen populair

Het eerste staatsbezoek tussen België en Nederland vindt in 1883 plaats. Een bijzondere ontmoetingen, omdat België zich juist zo’n vijftig jaar eerder van het Nederlandse Koninkrijk had afgescheiden. Tijdens het staatsbezoek in Amsterdam verscheen de Belgische koning Leopold II aan de hand van de Nederlandse koningin Emma, koning Willem III met de Belgische koningin Marie-Henriette op het balkon van Koninklijk Paleis Amsterdam.

Een half jaar later bracht koning Willem III een tegenbezoek aan zijn geboortestad Brussel. Zes keer is de Nederlandse koning of koningin inmiddels op bezoek geweest en even zoveel keer mocht het Nederlandse Koningshuis de Belgen ontvangen.

Ook de banden met Luxemburg zijn warm, met vijf bezoeken in Nederland en vijf in het groothertogdom. Volgens koningshuisdeskundige Rick Evers is daar wel een verklaring voor. "Luxemburg voelt als familie. Het is, hoewel het veraf is, in feite ook familie want het zijn allebei Nassaus." En er is nog een verklaring voor een bijzondere band: koning Willem III en zijn voorgangers waren naast Nederlands staatshoofd ook groothertog van Luxemburg. "Als vrouw mocht Wilhelmina die functie niet bekleden en was ze het eerste Nederlandse staatshoofd dat niet meer de groothertogin van Luxemburg was. En dus was het op dat moment te gevoelig om daarheen te gaan", zegt Evers.

A Flourish data visualization

Bron: Rijksvoorlichtingsdienst

Plannen van een staatsbezoek

Op de agenda van het Koningshuis staat nog geen nieuw staatsbezoek gepland. Maar hoe wordt een nieuw bezoek georganiseerd? En hoe wordt een programma samengesteld? We leggen dit opnieuw voor aan koningshuisdeskundige Evers. "Het heeft veel met voelsprieten te maken. Laten we Frankrijk even als voorbeeld nemen. De Nederlandse ambassadeur in Frankrijk komt zijn geloofsbrieven aanbieden bij de president van dat land. Soms heeft de ambassadeur dan al een uitnodiging bij zich. Maar het kan ook zijn dat in een eerder stadium al wordt gepolst of het wordt gewaardeerd om een staatsbezoek af te leggen. Je wilt de koning niet een uitnodiging laten sturen waarop hij vervolgens een nee te horen krijgt."

De ambassadeurs spelen dus een grote rol in het proces. Daarna gaat het voorstel via het ministerie van Buitenlandse zaken naar het staatshoofd of premier en dan pas wordt de officiële uitnodiging gestuurd. Het zijn dus goed georganiseerde bezoeken. Alles is tot in de puntjes verzorgd en dat vergt dan ook maandenlange voorbereiding. "Het is niet zo dat Willem-Alexander een wensenlijst voor activiteiten heeft. Of andersom: dat de president - waar het Nederlandse koningshuis op bezoek gaat - het programma zelf uitstippelt", zegt Evers. "Er wordt tussen de ambassades maandenlang gesteggeld over wat er wel en niet in het programma moet en kan."

Willem-Alexander is zakelijker

Zoals Beatrix in 1990 een lindeboom plantte, zo zullen ook koning Willem-Alexander en koningin Máxima een schop in de grond steken en een boom planten bij de ambtswoning van de president van Ierland. Sinds 11 november 2011 is dat Michael D. Higgins. In vergelijking met het bezoek van Beatrix zal de nadruk van dit bezoek vooral op handelsbetrekkingen liggen. En dat is volgens Evers wel een groot verschil met hoe koning Willem-Alexander vergeleken met zijn moeder de staatsbezoeken invult.

"Beatrix zag de diplomatie eigenlijk in het samenzijn. Dat kan dineren zijn, dat kan een dansvoorstelling zijn, of iets anders cultureels; het bezoeken van een museum. Willem-Alexander en Máxima zien daar veel minder het belang van in. Het gaat bij hen om de bedrijven die meereizen. Zij zijn zelf het middel en het vehikel van het staatsbezoek."

Ter illustratie noemt Evers het bezoek van Willem-Alexander aan Engeland. "Het is heel normaal om daar drie dagen naar toe te gaan, maar Willem-Alexander maakte daar een krappe twee dagen van. Met maar één diner. Ook gaf de koning zelf geen contraprestatie – vaak een concert of dansvoorstelling van een Nederlands gezelschap - aan het staatshoofd. Dat doet hij normaal wel op dag twee.

En ook andere gebruikelijke onderdelen heeft Willem-Alexander geschrapt. Omdat het allemaal zakelijker moest en korter. Het moet vooral heel praktisch zijn en tot nut voor de B.V. Nederland. Je ziet het nu ook rondom de Brexit. De Engelsen zoeken naar nieuwe partners omdat Europa wegvalt als belangrijkste partner. Dat is ook de reden dat president Trump onlangs in het Verenigd Koninkrijk op staatsbezoek ging. Diplomatiek gezien zijn zij niet de beste vrienden, maar de economische belangen gaan dan voor."

Illustratie door Tijmen Snelderwaard