Hij kan goed samenwerken met anderen, is vriendelijk en biedt hulp aan bij collega's. Maar volgens de uitslag van zijn persoonlijkheidstest is Nick ook risicomijdend en conservatief. "Tja, wat moet ik hiermee?", vraagt hij zich hardop af. "Het voelt een beetje zinloos, als ik heel eerlijk ben. Als ik even de naam boven het formulier vergeet, dan zou ik niet gelijk denken dat het over mij gaat."

Nederlandse werkgevers lijken de laatste jaren vaker gebruik te maken van allerlei recruitmenttools: videoanalyse, games tijdens sollicitaties en kunstmatige intelligentie die je CV analyseert. Ook de persoonlijkheidstest die Nick voor zijn nieuwe baan moet invullen, lijkt vaste voet aan de grond te krijgen in ons land.

Aanbieders van deze diensten beloven werknemers een efficiënter selectieproces, en werknemers een eerlijke beoordeling. Niet langer word je beoordeeld op je uiterlijk, achternaam of ervaring, maar op je vaardigheden. Pointer wil onderzoeken of dat daadwerkelijk zo is. Of introduceren deze tools een nieuw soort discriminatie, maar dan met de schijn van objectiviteit?

'Alles moet een spelletje zijn'

Nadat Nick zijn CV heeft opgestuurd, wordt hij uitgenodigd voor een persoonlijkheidstest: 20 minuten lang moet hij vragen beantwoorden, waarmee zijn sterke en zwakke punten zwart op wit worden vastgelegd. Hij moet vragen op de computer beantwoorden, er komt geen mens aan te pas. "En daarna komt een soort IQ-test. Je ziet drie vormen, en je moet de vierde erbij zoeken. Tja, ik snap nog steeds niet welk nut dat had."

Het is hem niet volledig vreemd. Bij een eerdere sollicitatie moest hij ook games spelen. In een spelletje moet hij een ballon opblazen totdat die bijna knapt: daarmee wordt gemeten hoeveel risico hij durft te nemen. Nick zucht en lacht tegelijk: "Alles moet tegenwoordig een spelletje zijn. Als het niet leuk is, is het niet de moeite waard. Blijkbaar geldt dat ook tijdens sollicitatieprocedures."

Als het aan hem ligt, hadden ze hem gelijk "heel klassiek, een-op-een" kunnen spreken in plaats van deze test af te nemen. "Het lijkt wel alsof elk groot bedrijf tegenwoordig zo’n test doet. Dat vind ik bizar." En het is volgens hem de vraag of de werkgever wel meet wat hij denkt te meten.

Sociaal wenselijk en doelloos

"Het voelt heel persoonlijk om zo’n test in te vullen. Bij elke vraag ga je aan jezelf twijfelen. Er wordt een situatie beschreven, en de vraag is hoe je dan zou reageren. Ze zeggen vooraf dat er geen goed antwoord is, maar je gaat er toch naar zoeken. Wat willen ze van me horen?" Het is dus de vraag of de test daadwerkelijk weergeeft hoe Nick in elkaar steekt. Tijdens de test zocht hij naar het sociaal wenselijke antwoord dat het beste bij hem past.

Daarnaast voelden enkele onderdelen in de test doelloos: "Ze laten je rekensommen maken, terwijl ik helemaal geen functie heb (facilitair professional, red.) waarin dat een rol speelt. Achteraf kunnen ze me niet eens vertellen wat de reden is dat ik het alsnog moet doen."

De resultaten uit de test zijn goed genoeg om door te gaan naar de volgende ronde, waarin een gewoon gesprek tussen Nick en de werkgever plaatsvindt. Vreemd genoeg wordt het resultaat van de test niet besproken. "Dat vind ik echt jammer. Het voelt zonde van mijn tijd. Je krijgt er tijdens de sollicitatie stress van. En dan komt het achteraf eigenlijk niet meer ter sprake."

Wat doet het bedrijf ermee?

Een vreemd gevoel bekruipt hem. Wat gebeurt er met zijn testresultaten? "Wat wordt hier nu daadwerkelijk mee gedaan? Gaat het in mijn dossier? Of was het gewoon 'voor de leuk'?" Ook die vraag voelt te beladen om aan zijn werkgever voor te leggen.

Hij omschrijft de persoonlijkheidstest als een oneerlijke uitwisseling van informatie. "Kijk, andersom krijg ik die informatie niet. Ieder bedrijf heeft een leuke pagina op zijn website waarop ze hun bedrijf omschrijven. Maar dat gaat nooit zo eerlijk zijn als hoe ik mijn test heb ingevuld." Ondanks het ongemak sleept Nick de baan binnen. Daarom wil hij ook niet met zijn volledige naam of de naam van de werkgever worden genoemd.

Het is een ervaring die bij Nick thuis regelmatig wordt besproken, omdat zijn vriendin net zulke ervaringen heeft gehad. Tijdens de sollicitatie bij een bank moest ze een test van anderhalf uur doen, waar ze nooit meer iets over heeft gehoord. Bij een grote webshop heeft ze ook zo’n test gedaan. Pas na een half jaar kreeg ze een afwijzing.

"Bedrijven willen dat je door minstens vijf sollicitatieronden gaat, en urenlang nutteloze tests doet. Ik zeg wel eens voor de grap tegen mijn vriendin dat we na afloop een factuur moeten sturen voor de uren die we daarvoor kwijt zijn." Ook voor zijn vriendin loopt het uiteindelijk goed af. Ze heeft een baan gevonden bij een softwarebedrijf op de 'ouderwetse' manier: CV en brief opsturen, en op gesprek komen.