Inmiddels is de politiek ook wakker geschud door onze verhalen en uitzendingen. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft deze week maatregelen genomen om dit soort excessen te voorkomen. Eerder stelt het CDA kamervragen naar aanleiding van de publicaties waarin zij onder andere duidelijkheid willen over de taken van de toezichthouder. In gemeenteraden door het hele land stellen partijen vragen aan het college van Burgemeester en Wethouders over de rol van de gemeente bij winstuitkeringen. In Den Haag wil de ChristenUnie weten of de wethouder een maximum kan instellen op de winst die zorgbedrijven uitkeren en in Amersfoort roept de PvdA het college op om de jaarcijfers scherper te controleren.

Onze publicaties missen hun uitwerking duidelijk niet. We vragen mensen die tips of informatie hebben, te reageren. Dat gebeurt massaal. Via onze Facebookpagina, op Twitter en via de mail komen bij elkaar meer dan honderd reacties binnen. De artikelen van Follow The Money zijn ruim 73 duizend keer gelezen. Het platform ontvangt tientallen reacties over de mail en telefonisch en op social media lopen de reacties in de honderden. Kennelijk raken de zorgcowboys een gevoelige snaar.

De club van 97

Het begint allemaal met een groot data-onderzoek dat we kort naar de jaarwisseling dit jaar in gezamenlijkheid startten. Daarbij analyseren we systematisch alle 3750 jaarrekeningen die zorgaanbieders verplicht moeten deponeren bij het ministerie van VWS. Centrale vraag daarbij: hoeveel winst maken deze bedrijven? We leggen de lat bij 10%, ruim boven het in de branche gebruikelijke winstpercentage van 2 à 3%. 174 bedrijven maken meer dan 10% winst, zo blijkt. Binnen die groep geldt voor 97 bedrijven dat voor deze winst geen normale verklaring is. Gemiddeld maakt ‘de club van 97’ 21% winst, met uitschieters naar 40, 50 tot wel 66%. Kassa!

Er komen reacties van een tiental zorgaanbieders die op de lijst van 174 staan. Sommige aanbieders blijken aantoonbaar verkeerde cijfers bij VWS te hebben gedeponeerd. Kennelijk kan dat. Zodra dit het geval blijkt, maken we daar melding van. Andere aanbieders zeggen de winst in een aantal jaren te hebben opgebouwd. “Ik werk hard. Mag je dan geen honderdduizend euro per jaar overhouden?”, aldus een zorgaanbieder die op de lijst staat. Dat mag. Winst maken is niet verboden en als je jaren actief bent, telt dat op en dan ben je miljonair. Geld dat eerlijk verdiend is met het leveren van zorg. We besluiten daarom ook het oprichtingsjaar van de aanbieder te vermelden. Sommige zorgaanbieders zijn ronduit verbolgen dat ze op de lijst staan. Ze krijgen een mail met uitleg over onze kraakheldere criteria en als daar aanleiding voor is, vermelden we relevante reacties in een extra kolom. Verreweg de meeste zorgaanbieders die op de lijst voorkomen houden zich oorverdovend stil.

De verontwaardiging over deze winstuitkeringen schiet ook veel kijkers van de Pointer-uitzending compleet in het verkeerde keelgat: “Zorggeld moet naar zorg”, klinkt het herhaaldelijk. En het waren niet alleen verontwaardigde meningen die we in de mailbox ontvangen. Ook melden zich meerdere gedupeerden en nieuwe tipgevers.

Veel reacties worden voorzien van tips en informatie over zorgaanbieders. Sommigen staan op de lijst, van anderen hebben we nog nooit gehoord. We ontvangen namen van bestuurders die zich onrechtmatig verrijkt zouden hebben (“dit gaat over miljoenen”) en gedetailleerde uitleg over daarvoor in het leven geroepen constructies. “U moet ook eens kijken naar zorgaanbieders die juist heel veel verlies maken”, zegt een ingewijde in de zorgwereld. We ontvangen een uitgebreid verhaal over een zorgboerderij in het oosten van het land. Jaarlijks strijkt de eigenaar tonnen zorggeld op, maar is de zorg volgens de tipgever belabberd. En dat blijft zo nadat de Inspectie langs is geweest. Een kijker wijst ons op een foto waarop een lid van het Koninklijk Huis poseert met zorgaanbieders die er volgens de kijker enerzijds een potje van maken en aan de andere kant heel veel winst maken.

Dikke facturen

Vaak gaan de verhalen over de veel te ruime declaraties door zorgaanbieders. Sommige facturen lijken “met de hark geschreven”. Voor cliënten en hun naasten blijkt het vaak een hele tour om inzicht in te krijgen in de totstandkoming van de facturen. Wie wil weten hoe het zit, verdwaalt al snel in ondoorgrondelijke portals van de gemeenten, het Centraal Administratie Kantoor, de Sociale Verzekeringsbank of de zorgverzekeraar. Om zich vervolgens geconfronteerd te zien met onduidelijke codes ‘directe kosten’, ‘indirecte kosten’ en meer onduidelijke aanduidingen. Ook is volstrekt vaag wat een zorgaanbieder nou wel en niet precies mag declareren binnen en buiten ‘zorgtijd’. Het maakt achterdochtig, zo blijkt. Enkele achterdochtige zorgconsumenten melden zich met dikke facturen die totaal niet in verhouding lijken te staan tot de verleende zorg. Er zouden (veel) meer uren gedeclareerd zijn dan er zorg is geleverd. Het komt opvallend vaak voor. Ook GGZ-instellingen declareren er flink onterecht op los, blijkt uit de binnengekomen meldingen.

Bij sommige bedrijven is vooral het personeel de dupe. De werkdruk is hoog en de beloning matig. In de thuiszorg verwachten werkgevers extreem hoge productiviteit tegenover een salaris dat verre van marktconform is. We horen van een tipgever die bij een thuiszorgbedrijf werkt dat zorgaanbieders reistijd van medewerkers in sommige gevallen niet vergoeden, waardoor de verzorgenden de soms aanzienlijke ritten onbetaald en in hun eigen tijd uitvoeren. In lang niet alle organisaties is er een ondernemingsraad die opkomt voor de belangen van het personeel, waardoor werknemers er voor hun gevoel vaak alleen voor staan. Een front vormen blijkt lastig, zeker bij organisaties waar personeel vooral bij cliënten thuis komt en dus weinig contact heeft met collega’s. Het bestuur van dit soort bedrijven duldt vaak geen tegenspraak en lijkt niet de cliënt, maar de winst centraal te stellen.

“Zwijgende gemeenteraad”

Niet zelden krijgt de overheid ervan langs. Waar is het toezicht? Er wordt niets gedaan met meldingen en aangiftes. “Dus de gemeente pikt dat zo maar? Dat is toch meewerken aan fraude als het al een paar keer eerder is geconstateerd?”, aldus een tipgever. Een volgende schrijft: “Zwijgende gemeenteraad, al jaren op de hoogte van grote fraude.” Een reactie op Facebook: “En wat doet de overheid hier aan? Juist helemaal niets”. En de zorgverzekeraars? Een tipgever ontving deze reactie van zijn verzekeraar: "Ja wij weten het, maar er zijn wachtlijsten, dus we zijn al blij als mensen geholpen worden!"

Ook mensen die in de thuiszorg werken reageren. Het verhaal over de zorgcowboys wordt overal herkend. De zorgen zijn groot. Een betrokkene: “Het vak is bijna verdwenen. Er is alleen nog thuiszorg met laagopgeleiden waar een hoop geld mee verdiend wordt. Zeggen dat je wijkverpleging geeft, maar niet verder komen dan wassen, plassen en wat medicatie geven.”

Veel mensen melden ons dat het hier gaat om het topje van de ijsberg. Velen spreken de hoop uit dat we hiermee doorgaan. “Ik hoop dat jullie er iets mee kunnen. Ik heb alles bijgehouden”. Mensen bieden hulp aan: “En als er nog vragen zijn of iemand mij kan vertellen waar ik dit moet/kan melden hoor ik het graag.” Een ander zegt: “Voor mij is dit een zeer frustrerende wereld, die aan alle kanten rammelt”. Verhalen genoeg zo blijkt: ”Dit is echt de moeite waard voor een mooie reportage.”

Wij gaan door. Pointer, Reporter Radio en Follow The Money blijven graven in de wereld van de zorgcowboys. De komende weken zult u meer van ons horen. Uw tips en informatie blijven welkom op pointer@kro-ncrv.nl. Meer manieren om uw tip door te geven vindt u hier.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Jolien de Vries van Reporter Radio.