Krijg je een vitamine D-tekort van zonnebrand?

De zon is de belangrijkste bron van vitamine D voor mensen en belangrijk voor een gezond lichaam. Laat zonnebrandcrème nou net die essentiële UVB-straling tegenhouden zodat je niet verbrandt. Krijg je dan te weinig vitamine D binnen als je zonnebrandcrème smeert?

“Nee, je maakt nog steeds vitamine D aan als je je wel beschermt tegen de zon”, vertelt dermatoloog dr. Ellen de Haas van Erasmus MC. “Want je filtert een beetje UV-straling met zonnebrandcrème, maar niet alles. Als je je armen dagelijks 10 tot 15 minuten in de zon houdt, maak je al genoeg vitamine D aan. Bij bewolkte dagen heb je gemiddeld iets meer tijd nodig. En sommige mensen die heel weinig zonlicht krijgen of zichzelf helemaal bedekken met kleding, moeten een supplement nemen. Dat is ook geen ramp.”

Bevat zonnebrand kankerverwekkende stoffen?

“Als stoffen kanker kunnen veroorzaken mogen ze niet in zonnebrandcrème zitten”, zegt Marjolijn Woutersen, toxicoloog bij het RIVM. “Daar kan ik heel kort over zijn.” Maar waarom is er online dan veel informatie te vinden die het tegendeel stelt? Wie bijvoorbeeld googelt op ‘zonnebrandcrème kankerverwekkend’ vindt al snel een artikel van het AD uit 2012, met de titel 'Stof in zonnebrandcrème verhoogt risico op kanker'. Het ging om de stof nano-zinkoxide, die overigens in de meeste ‘supermarkt-zonnebrandcrèmes’ niet zit.

Woutersen: "Ik heb de studie uit het artikel bekeken. Wat de onderzoekers hebben gedaan is gevoelige longcellen in een bakje in een laboratorium blootstellen aan kleine deeltjes van de stof zinkoxide. Hierbij kwamen vrije radicalen vrij en die zouden dan mogelijk tot kanker kunnen leiden.” Vrije radicalen zijn instabiele moleculen, die schade in het lichaam kunnen veroorzaken, waaronder kanker. “Maar cellen in een bakje zijn totaal niet vergelijkbaar met zonnebrandcrème smeren op je huid. Op basis van deze studie kan je niet stellen dat deze stof kankerverwekkend is”, zegt Woutersen.

Waarom wordt dit dan toch beweerd?

Dit fenomeen gebeurt vaker, zeggen twee Amerikaanse dermatologen die studies naar verschillende stoffen in zonnebrandcrème (waaronder de vaak bekritiseerde UV-filter oxybenzone) kritisch beoordeelden. Zij concludeerden dat resultaten uit studies met dieren, zoals ratten, of cellen in een petrischaaltje (de zogeheten in-vitro-studies) onterecht op mensen worden betrokken, terwijl studies met mensen geen toxische effecten laten zien.

Waarom gebeurt dat dan toch? Woutersen: “Ik kan niet in de hoofden kijken van mensen die zo’n artikel schrijven. Maar het is natuurlijk wel iets dat mensen alarmeert, als er ‘kanker’ staat is dat eng en belangrijk. Dan gaan mensen zo’n artikel eerder lezen dan wanneer er staat: ‘Stof in zonnebrandcrème veroorzaakt meer vrije radicalen in longcellen’.”

Dat juist over zonnebrandcrème rondgaat dat ingrediënten kankerverwekkend zouden zijn, vinden zowel Woutersen als De Haas opvallend. Want waar wél sterk wetenschappelijk bewijs voor is, is dat overmatige zonblootstelling de huid kan beschadigen en het risico op huidkanker daardoor toeneemt. De Haas: “Dus smeer je in, bedek jezelf met kleding en ga niet op het heetst van de dag in de zon liggen bakken.”

Bevat zonnebrand hormoonverstorende stoffen?

Dit is een complexe vraag, die eigenlijk uit twee delen bestaat: wanneer is een stof 'hormoonverstorend' en wanneer is dat een probleem voor de gezondheid? Woutersen: “Hormoonverstorende stoffen kunnen bepaalde hormoonsystemen zoals de geslachts- of schildklierhormonen in het lichaam ontregelen, voornamelijk als je er heel veel van binnenkrijgt. Omdat er veel verschillende systemen zijn is het lastig om te onderzoeken. Er zijn een paar hormoonverstorende stoffen die effect kunnen hebben op de zaadkwaliteit van mannen, of andere effecten op vruchtbaarheid. Maar dat is alleen aangetoond voor hele sterke hormoonverstorende stoffen. En die zitten niet in zonnebrandcrème.”

“Nu is het wel zo dat er de laatste jaren veel onderzoek gedaan wordt naar hormoonverstoring. Dat betekent dat we soms nieuwe dingen leren over stoffen en dat daarom opnieuw gekeken naar de beoordeling (voor de Europese markt, red.).”

Maar daar wordt rekening mee gehouden in de strenge veiligheidsmarges die we vaststellen, om ervoor te zorgen dat er geen effecten optreden als jij het product gewoon gebruikt. Je moet je voorstellen dat je die effecten dan ziet bij veel hogere hoeveelheden dan dat je binnenkrijgt met die zonnebrand, dus dat betekent niet direct dat je daar wat van krijgt.”

Is ‘minerale’ zonnebrand beter voor je dan ‘chemische’ zonnebrand?

Bij zonnebrandcrème wordt vaak onderscheid gemaakt tussen ‘minerale’ zonnefilters en ‘chemische’ zonnefilters. Minerale zonnebrandcrème bestaat uit zinkoxide of titaniumdioxide en chemische zonnebrandcrème kan in de EU uit een stuk of 35 verschillende ‘chemische’ zonnefilters bestaan. De meeste producten bevatten meerdere UV-filters, die bijvoorbeeld tegen UVA- en UVB-straling beschermen.

Het idee over minerale filters is dat ze ‘natuurlijk’ zijn en meer op de huid blijven liggen, waardoor ze beter zouden zijn voor de gezondheid. Maar minerale zonnebrandcrème is niet per se beter, zegt Woutersen. “Alle UV-filters zijn door een onafhankelijk wetenschappelijk comité beoordeeld op hun veiligheid voordat ze worden goedgekeurd in de EU. Dus eigenlijk is er geen verschil in veiligheid. Die hebben allemaal dezelfde beoordeling gehad. Als je je er fijn bij voelt, kun je het doen, maar het is niet beter.”

De Haas: “Minerale zonnebrandcrème geeft vaak een wit laagje op je gezicht, dat is prima, maar dat vindt niet iedereen leuk. Ik zeg altijd: kies iets wat je prettig vindt smeren, zodat je het ook gebruikt.”

Meer weten over zonnebrandcrème? Bekijk de aflevering van Pointer Checkt hier: