“Je hebt geen homogenezingstherapie nodig om jezelf te overtuigen. Ik geloofde zelf dat ik ervan af kon komen.” Mike (25) groeide op in een streng gereformeerd-christelijke omgeving. Hoewel hij inmiddels een vriend heeft, worstelde Mike jarenlang met de vraag hoe hij zowel christen als homoseksueel kon zijn – en of hij van zijn geaardheid af kon komen.

"Wat ik thuis en in de kerk meekreeg was dat het niet hoorde, dat ik deze gevoelens niet mocht hebben. Dat het iets verkeerds was, een zonde”, vertelt Mike. “Ik heb bijvoorbeeld meegemaakt dat als er werd gebeden voor zieke mensen, dat het (homoseksualiteit, red.) in hetzelfde rijtje werd genoemd. Dat geeft best wel een indruk van hoe ernaar wordt gekeken.”

Mike ziet een conservatieve beweging die aan kracht wint. Het is een sterke tegenreactie, volgens hem vooral uit angst. “Ik denk dat het een gevaarlijke stap terug is.” Conservatieve christenen waarschuwen juist voor het gevaar uit progressieve hoek. “Ik reken er volstrekt op dat ik binnen twintig jaar een keer voor de rechter zal staan”, zegt één predikant die zich tegen ‘transgenderisme’ en homoseksuele relaties keert. “Ik heb volstrekt de indruk dat de gedachtegang die ik heb niet meer welkom is." De kritiek richt zich ook op de Protestantse Kerk in Nederland, die zich “op een hellend vlak” zou bevinden. Homoseksuele relaties zouden in de samenleving “alom gepropageerd” worden.

Pointer onderzocht hoe christenen van verschillende stromingen zich verenigen om behoudend gedachtegoed te stimuleren in Nederland. Met inspiratie en taalgebruik van Amerikaanse bodem keren zij zich fel tegen “de genderideologie” en het verdere verval van Nederland.

‘Geestelijke strijd’

“Er is een belangrijke geestelijke strijd te voeren, tegen de genderideologie als opdringerige en agressieve uiting van onbijbels denken,” schrijft stichting Bijbels Beraad Man/Vrouw (M/V) op haar website. De organisatie werd 2 jaar geleden in het leven geroepen, met als doel christenen weerbaar te maken tegen “ideologisch-gedreven afwijkingen” zoals “seksualisering, feminisme en lhbtiq-ideologie”. De stichting keert zich dan ook tegen “de homolobby”, zoals die van het COC. “En bij die strijd geldt: know your enemy.”

Hoewel Bijbels Beraad M/V nog maar 2 jaar oud is, is de onderliggende beweging dat niet. De organisatie komt voort uit de omstreden Nashvilleverklaring, een uit Amerika afkomstig document waarin staat dat goede christenen homoseksualiteit altijd dienen af te wijzen. Het is een reactie op het steeds verder “post-christelijk” worden van de westerse cultuur, zo staat in het voorwoord. Ondertekenaars van de verklaring onderschrijven een Bijbelse visie waarin geen plek is voor seksuele liefdesrelaties behalve tussen één man en één vrouw binnen een huwelijk. Het taalgebruik is expliciet: homoseksualiteit maakt geen onderdeel uit “van de goedheid van Gods oorspronkelijke schepping”.

In Nederland werd het document in 2019 vertaald en gepromoot door de Werkgroep Nashvilleverklaring. De Nederlandse versie werd aanvankelijk door zo'n 200 (oud-)predikanten en prominenten van verschillende kerkelijke stromingen ondertekend en zorgde voor veel ophef. De verklaring kreeg al snel het stempel ‘homohaatmanifest’ en werd door het COC “schadelijk en onbarmhartig” genoemd. Bijbels Beraad M/V is de voortzetting van de Nederlandse Nashvilleverklaring. Vrijwel alle bestuursleden van de organisatie, op twee na, maakten deel uit van de Werkgroep die de verklaring naar Nederland haalde.

‘Genderideologie’

Net als bij de Nashvilleverklaring slaan ook in Bijbels Beraad M/V verschillende kerkelijke stromingen de handen ineen. Orthodox katholieken, gereformeerden en evangelicalen, ze zijn het op veel punten oneens met elkaar, maar vinden elkaar in de strijd tegen seksuele diversiteit, de 'homolobby' en ‘genderideologie’. Het laatste is een term die tegenwoordig veel aanwezig is in discussies over LHBTI-rechten. De website van Bijbels Beraad M/V heeft het over een beweging die “op politiek en cultureel niveau wordt afgedwongen” om “de genderidentiteit van man en vrouw en elke ethische norm van seksueel gedrag [te] vernietigen.”

De term ‘genderideologie’ is niet nieuw. Enkele decennia geleden gebruikte het Vaticaan hem voor het eerst, toen ze haar zorgen uitte over de gaye, feministische beweging die er destijds op uit zou zijn om het gezin te ondermijnen. Sindsdien is de definitie alleen nog maar uitgebreid, toepasbaar op allerlei sociale veranderingen en uitermate bruikbaar om dergelijke veranderingen een halt toe te roepen.

Voor het bestuur van Bijbels Beraad M/V is het klip en klaar dat de ‘genderideologie’ bestreden moet worden. “Ik denk dat het ontegenzeggelijk is dat Gods woord daar heel expliciet in is en dus homoseksuele relaties, transseksuele relaties, afwijst”, zei voorzitter Laurens van der Tang. Van der Tang, een streng-christelijk ondernemer en opiniemaker, was nauw betrokken bij de Nederlandse Nashvilleverklaring, samen met een aantal anderen die inmiddels ook bij Bijbels Beraad M/V zitten.

De strijd van conservatieve christenen dient ook een hoger doel. Want de moderne visies over identiteit en seksualiteit zullen vroeg of laat de ondergang van onze westerse cultuur betekenen, zo waarschuwt dominee Maarten Klaassen. Klaassen zal zich later dit jaar officieel bij Bijbels Beraad M/V aansluiten en was ook betrokken bij de Nashvillewerkgroep. Klaassen: “Als God wegvalt, houd je ook geen mens meer over. Dan gaan we ons als dieren gedragen. [...] Dat is precies wat het moderne denken zegt: je bent niet meer dan een dier. Dus volg je instinct, je hart.” Dat dit moderne denken zal eindigen in culturele ondergang twijfelt Klaassen niet aan. “Dat gaat gewoon gebeuren. De geschiedenis laat zien dat seksuele verwording altijd een teken is van verval en ontbinding van een cultuur.”

Alleen overblijven

Mike worstelde lang met de vraag of hij uit de kast zou komen of niet. “Wat je hoorde van school of uit de kerk is dat je eigenlijk gedoemd bent om alleen over te blijven, celibatair door het leven te gaan. Ik zag dat helemaal niet zitten.” Tot het einde van de middelbare school bleef Mike daarom meisjes daten.

Tijdens een les seksualiteit op school vertelde een spreker hoe hij een homoseksuele relatie had gehad, maar tegenwoordig gelukkig getrouwd was met een vrouw. “Dat was voor mij helemaal iets waardoor ik dacht: het kan, ik kan van mijn gevoelens afkomen”, vertelt Mike. Hoewel deze boodschap hem eerst hoop gaf, veranderde dat later in wanhoop. Want zijn gevoelens bleven. “Je bent wie je bent en dat verandert niet zomaar omdat iemand anders zegt dat iets kan. Terwijl ik daar toen heilig in geloofde.”

Inspiratie uit de VS

Bijbels Beraad M/V haalt haar inspiratie deels uit Amerika, waar conservatieve christenen vaak nog extremere standpunten innemen dan in Nederland. Zo vertaalde Bijbels Beraad M/V het boek van de Amerikaanse Rachel Gilson naar het Nederlands en interviewde de auteur. De beschrijving leest: “Toen Rachel Gilson tot geloof kwam, dacht ze dat haar seksuele gevoelens voor vrouwen zouden verdwijnen. Dat gebeurde niet. Toch is ze nu ‘gelukkig getrouwd’ en moeder.” Het valt op dat Gilson expliciet níet haar gevoelens voor vrouwen is verloren, maar dat ze vertelt hoe God haar de juiste kant op wees – die van een man en kinderen.

Gilsons beschrijving van haar jeugd is een perfect startpunt voor een goddelijke ingreep: ze had niet-christelijke ouders, haar vader vertrok, en ze zag een keer porno. Toen ze eenmaal studeerde sloot ze zich aan bij de evangelische organisatie Campus Crusade for Christ (tegenwoordig ‘Cru’), waar ze leerde hoe ze als lesbische vrouw toch een goede christen kon zijn. Sinds 2011 werken zowel Rachel als haar man Andrew voor Cru, een organisatie met een lange geschiedenis van discriminatie en het promoten van homogenezing door middel van ‘ex-gay’-campagnes op campussen.

‘Ex-gay’ christenen speelden vooral vanaf de jaren ’70 een belangrijke rol in conservatief-christelijke discussies over seksualiteit. Als lichtend voorbeeld bewezen zij dat homoseksualiteit wel degelijk veranderbaar is – en dus buiten de kerk kon en moest worden gehouden. Na de eeuwwisseling kwam hier langzaam verandering in. Zo vertelden veel ‘ex-gays’ dat ze helemaal niet ‘genezen’ waren, in tegenstelling tot wat ze jarenlang hadden beweerd, en bleek dat genezingstherapie vaak schadelijk was.

Bijbels Beraad M/V heeft meer contacten met conservatief-christelijk Amerika. Zo werd de Nashvilleverklaring, waar de organisatie zich veelal op baseert, oorspronkelijk opgesteld door de Council on Biblical Manhood and Womanhood. Deze evangelische organisatie is ooit opgericht om veranderende rolpatronen van man en vrouw tegen te gaan. Sindsdien is de Council een belangrijke stem geweest in het ophemelen van ‘traditionele’ middenstandsgezinnen en het neerzetten van feminisme als de belichaming van onbijbelse en wereldse arrogantie die de westerse samenleving onderuit zou halen.

Bijbels Beraad M/V neemt artikelen van de Council on Biblical Manhood and Womanhood over op haar website. Één zo’n artikel noemt het aanspreken van mensen met hun gewenste voornaamwoorden (hij/zij/hen) “een soort overgave aan intellectuele kolonisatie”. Een ander overgenomen stuk bespreekt een opsomming van zonden uit een Bijbelvers waarin homoseksualiteit in hetzelfde rijtje wordt genoemd als mensenhandel, leugen en moord.

Het bestuur van Bijbels Beraad M/V geeft aan dat ze met de Council hebben “kennisgemaakt en daarbij informatie uitgewisseld”, maar dat de samenwerking daar voorlopig bij is gebleven.

‘Voorwaardelijke liefde’

Mariët Baaij richtte de organisatie How to Overcome Church Hurt op. Ze wil christenen helpen die worstelen met hun identiteit en de manier waarop hun kerk met ze omgaat. Al vanaf dag één stroomden de aanvragen binnen. “Het is bijna een stortvloed. Daar ben ik wel van geschrokken,” vertelt ze. “Wat de kerk zegt is: ‘Je bent niet oké’. Dat is de worsteling die ze allemaal hebben. Je mag geen taken meer doen, op het achterste bankje zitten van de kerk.” Baaij: “Het is voorwaardelijke liefde.”

Baaij merkt dat het onderwerp homoseksualiteit altijd weer terugkomt. “Ik zie dat homoseksualiteit bijna als hoofdzonde wordt beschouwd. Dat is nieuw.” Waar andere zondes minder vaak onderwerp van gesprek zijn, ziet men dit “blijkbaar [als] zo verschrikkelijk ernstig dat ze er van alles van moeten vinden.”

Godsdiensthistoricus David Bos merkt ook een verschuiving. “Je ziet dat orthodoxe protestanten militanter worden.” Conservatieve christenen voelen zich in de hoek gedrongen en willen van zich afbijten, legt Bos uit. Deze boodschap lag ook ten grondslag aan de Nashvilleverklaring: “Wij hebben ons laten marginaliseren. We moeten hier een streep trekken. We moeten homoseksualiteit veroordelen, anders ben je eigenlijk geen christen.”

De samenwerking over de grenzen van kerkgenootschappen heen draait dan ook sterk om seksualiteit. Op dat punt kan men elkaar vinden, aldus Bos. “In hun ogen is de homolobby heel sterk. Het COC is oppermachtig. Dus komt er een reactie daarop.” En de Nederlandse conservatieven staan hier niet alleen in, “het is een internationale beweging.”

Veel vraag naar Bijbels Beraad

Het bestuur van Bijbels Beraad M/V laat weten kerkgemeenten te helpen “hun koers te bepalen” tegen een achtergrond van “grote maatschappelijke veranderingen in het denken over huwelijk, seksualiteit en relaties.” Het bestuur geeft dan ook aan dat veel kerken en scholen hen hierom vragen.

Uitspraken van Bijbels Beraad M/V zoals “geestelijke strijd” en “know your enemy” komen hard over. In een reactie licht het bestuur deze citaten toe: “Geestelijke strijd is in de Bijbel allereerst een strijd tussen God en Zijn tegenstander.” Maar ze geven ook aan dat er wel degelijk wordt gedoeld op bredere ontwikkelingen in de samenleving, zoals “genderactivisten die hun agenda door willen drukken, en daarbij onder meer aansturen op genderneutraal onderwijs, waardoor kinderen worden opgezadeld met verwarring over hun geslacht, terwijl dit bij vrijwel alle kinderen volstrekt duidelijk ligt.”

Het is heel goed mogelijk om een strijd te voeren tegen ‘genderactivisten’ en tegelijkertijd homoseksuele jongeren een veilige omgeving te bieden, meent het bestuur van Bijbels Beraad M/V. “De praktijk bewijst dat”, laat het bestuur in zijn reactie weten. “God roept in de Bijbel iedere christen op om Zijn volgeling te zijn, dat vraagt om concrete keuzes in de praktijk van het leven. Dit geldt voor christenen met homoseksuele gevoelens, maar evengoed voor christenen met heteroseksuele gevoelens. Bijbels Beraad M/V zet zich ervoor in dat christelijke jongeren met homoseksuele gevoelens in hun eigen omgeving (kerk, school, familie) gezien en gesteund worden.”

Dennis Wiersma, Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs, reageert met enige zorg op het onderzoek van Pointer en de manier waarop er in conservatief-christelijke kringen nog altijd naar sociale veiligheid wordt gekeken. “Ik wil dat kinderen altijd veilig zijn op school, op wie ze ook verliefd zijn. En ja, we hebben godsdienstvrijheid in Nederland. Maar die mag nooit raken aan die veiligheid van kinderen.” Hij zegt daarom scherp te zijn op hoe reformatorische scholen met homoseksuele leerlingen omgaan. Wiersma: “Dit signaal maakt dat ik dat weer met extra aandacht bekijk.”

'We houden van je’

Jarenlang vreesde Mike de “voorwaardelijke liefde” van de kerk voor homoseksuelen, zoals Mariët Baaij het noemt. Om diezelfde was zijn geaardheid ook thuis een weinig bespreekbaar onderwerp. Tot 5 jaar geleden, toen hij eindelijk een brief schreef aan zijn ouders. “Ik was bang dat als ik homoseksueel zou zijn, dat voor heisa zou zorgen. Je hoort verhalen van mensen die uit huis worden gezet.” Maar zijn moeder mailde terug: “Is goed, we houden van je.”

In de kerk merkt Mike wel veel terughoudendheid. “Mijn ouders hadden dat in het begin ook: ‘Prima dat je het bent, maar wil je dan ook een relatie?’” Dit kwam ook voort uit angst, denkt hij. “Zo’n gevoel van, ‘wij wonen hier, wij worden wel aangekeken op wat jij doet’.”

In een emotioneel gesprek vertelde Mike’s moeder dat ze sinds zijn derde al een vermoeden had. Mike: “Ik ben vrij zachtaardig, lief. Ik had meer vriendinnen. Ze was er wel echt bang voor”, vertelt Mike. “Wat ik wel wist, is dat mijn ouders onvoorwaardelijk van me houden.”

Kijk vrijdag 27 mei om 21:08 uur naar Pointer op NPO2.

Update 27 mei 2022: Reactie van minister voor primair en voortgezet onderwijs, Dennis Wiersma.

"In ons land mag je houden van wie je wil. Ik wil dat kinderen altijd veilig zijn op school, op wie ze ook verliefd zijn. En ja, we hebben godsdienstvrijheid in Nederland. Maar die mag nooit raken aan die veiligheid van kinderen. Hoe je op reformatorische scholen dan met homoseksualiteit omgaat, daar zit ik scherp bovenop. Dit signaal maakt dat ik dat weer met extra aandacht bekijk."