Het is een miezerige dag in februari 2019 als de eerste gasten de woning van de Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra in Den Haag binnendruppelen. Binnen is het warm en gezellig in het statige vertrek. Tussen de kunst en kroonluchters wordt een wijntje gedronken en nemen de gasten plaats op gouden stoelen met rode kussentjes. Bij binnenkomst wordt iedereen hartelijk begroet door voormalig SGP-beleidsadviseur en politiek trainer Henk Jan van Schothorst. Zijn warme band met de ambassadeur is de reden dat gereformeerde ondernemers en schooldirecteuren plaatsnemen rond de open haard.

De receptie is georganiseerd voor het zakelijke netwerk van de Transatlantic Christian Council (TCC), een lobbygroep die Van Schothorst samen met Amerikaans diplomaat Todd Huizinga in 2013 heeft opgericht met als doel overheidsbeleid te beïnvloeden vanuit een christelijk perspectief. Leven, gezin, geloof en vrijheid, zo omschrijft Van Schothorst het netjes. Maar daarmee bedoelt hij dat ze “vechten” tegen de bevordering van rechten voor homoseksuelen, transgenders en vrouwen.

Netwerk

Op het eerste gezicht lijkt zijn lobbygroep weinig om het lijf te hebben. Een vriendelijke man die vanuit zijn huis in Bodegraven en met hulp van vrouw en dochters een vuist probeert te maken tegen emancipatie. Maar Van Schothorst’s TCC blijkt onderdeel van een groot internationaal netwerk van denktanks, politici, ondernemers, media, onderwijsinstellingen en juristen die samen invloed weten uit te oefenen op de Trump-regering, het Europees Parlement, de VN en Den Haag.

Amerikaanse conservatieve denktanks pompen al jaren miljoenen dollars in christelijke groeperingen in Europa om hun campagnes rond "gezinswaarden" wereldwijd kracht bij te zetten. Met het fortuin van rijke families zoals DeVos (bekend van de Amerikaanse onderwijsminister Betsy DeVos), Koch en Scaife strijden de denktanks tegen LHBT+-rechten, seksuele voorlichting en abortus. Ook Van Schothorsts TCC krijgt geld van deze denktanks. Het Acton Institute, The Heritage Foundation, Cardus, en Colson Center sponsoren bijvoorbeeld de evenementen. Om wat voor bedragen het gaat, is niet bekendgemaakt. Wel vinden we in de jaarverslagen terug dat TCC in 2018 150.000 dollar kreeg van de Sarah Scaife Foundation.

Maar de denktanks sturen niet alleen geld, ze voeden de lobbyclub uit Bodegraven ook met kennis. Van Schothorst houdt strategische besprekingen met Family Watch International en Alliance Defending Freedom (ADF), schrijft hij in zijn jaarverslag. Family Watch International voert campagnes om VN-diplomaten ervan te overtuigen dat homoseksualiteit niet genetisch bepaald is en te genezen met therapie. Alliance Defending Freedom wordt in Amerika omschreven als een LHBT+-haatgroep en een "christelijke juridische krachtpatser" die met behulp van duizenden advocaten de sterilisatie van transgenders verdedigt en homoseksualiteit wil verbieden.

Religie en politiek

Veel medewerkers van Trumps regering zijn afkomstig uit deze denktanks, vertelt de Amerikaanse journalist Sarah Posner. Ze doet onderzoek naar de vermenging van religie en politiek. Trump steunt bij de verkiezingen sterk op de witte evangelicalen. Ze maakten in 2016 maar 17 procent uit van de Amerikaanse bevolking, maar vormden ongeveer een kwart van het electoraat. En 81 procent van hen stemde op Trump. Zij rekenen erop dat Trump hun waarden verdedigt en hij rekent op hun stemmen.

De conservatieve christelijke denktanks hebben daardoor enorm veel invloed op Trumps beleid, zegt Posner. "Als zij rechters willen die tegen abortus zijn, dan regelt hij dat. Willen ze zich niet houden aan anti-discriminatie wetgeving, dan regelt Trump een religieuze vrijstelling." Ook Amy Coney Barrett, de kandidaat-rechter die Trump recent heeft voorgedragen voor het Hooggerechtshof, is verbonden aan Alliance Defending Freedom. Vertegenwoordigers van ADF en The Heritage Foundation waren aanwezig bij de Rozentuin-ceremonie die Trump onlangs voor Barret hield.

'Mister ambassador'

De Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra, is onderdeel van deze christelijke conservatieve beweging, zegt Posner. "Hij is een tegenstander van abortus, hij is een tegenstander van het homohuwelijk en van LHBT+-rechten. Hij maakte ook deel uit van een groep Republikeinse congresleden die anti-islamitische samenzweringstheorieën in stand hield en verspreidde. En dat was ook een groot deel van de agenda van religieus rechts", vertelt ze.

"Qua opvattingen staat hij heel dicht bij ons", geeft Van Schothorst ook zelf aan als we hem spreken. "En het is een enthousiaste man die heel veel doet om de relaties met Amerika te verbeteren. Hij gaat naar politieke partijen toe, naar bedrijven toe, naar scholen, hij is heel actief."

Om die reden stond Van Schothorst vooraan toen Pete Hoekstra in 2018 in de Amerikaanse ambassade in Nederland trok. "We pray for you, and God bless you!", riep hij tijdens de persconferentie naar Hoekstra. Sindsdien heeft Van Schothorst vijftien keer officieel afgesproken met de Amerikaans ambassadeur. Hij nam Hoekstra mee naar christelijke scholen en kaashandelaren in Gouda. Hoekstra stelde hem voor aan congresleden en nodigde de aan TCC-verbonden gereformeerde ondernemers uit in de ambassade. Afgelopen zomer sprongen Pete Hoekstra en Henk Jan van Schothorst samen op de racefiets om tijdens een pr-evenement van de ambassade Brabant te verkennen.

"We hebben regelmatig contact. Ik ken hem goed, laat ik het zo zeggen", zegt Van Schothorst. “Maar bij formele gelegenheden noem ik hem natuurlijk mister ambassador.”

Decision makers

Van Schothorst reist veel naar Brussel, Genève, New York en Washington om met politici en beleidsmakers te praten over zijn standpunten. "Werken in de wandelgangen, je in omgevingen begeven waar de dingen gebeuren, waar de decision makers zitten die de besluiten maken en proberen met duwen en trekken de besluiten de goede kant uit te laten vallen", zo omschrijft hij zijn werk.

Van Schothorst nam Peter Smith - een fel tegenstander van abortus - in de arm. Dat leverde hem een officiële raadgevende status op bij de Verenigde Naties. "Dat is al een overwinning op zich", zegt hij. Maar het lukte de TCC op die manier ook om onderwijs op het gebied van seksuele vorming - waarbij jongeren op een positieve en verantwoorde manier hun seksualiteit leren te begrijpen en ervan te genieten - uit de ontwikkelingsdoelen van de VN-lidstaten te houden, vertelt hij.

Van Schothorst lobbyt ook regelmatig in Washington, sinds kort zelfs vanuit een kantoor op steenworp afstand van het Witte Huis. Dankzij de contacten van mede-oprichter Todd Huizinga, een Amerikaan met Nederlandse roots, heeft de organisatie veel connecties met Republikeinse congresleden. Zoals Vicky Hartzler (die een groepering steunt die gelooft dat seksuele geaardheid een keuze is en dat "conversietherapie" legaal zou moeten zijn), Frank Wolf (tegen homohuwelijk en abortus) en Chris Smith (tegen abortus en heeft sterke banden met Trump).

"Diverse congresleden ken ik inmiddels. Dan bespreek je dingen die aandacht behoeven. Ik probeer ook aan te geven wat er in Europa speelt, wat de posities zijn van internationale organisaties", vertelt Van Schothorst.

Michigan connectie

Nog voordat Pete Hoekstra naar Nederland kwam, had Huizinga namens TCC al contact met hem gelegd. Hoekstra was toen aangesloten bij The Heritage Foundation, waar ook TCC nu aan verbonden is, en werkte bij onderzoeksgroep Investigative Project on Terrorism. Huizinga is een bekende van Hoekstra en heeft net als de ambassadeur Groningse roots en is afkomstig uit de Amerikaanse staat Michigan, waar veel gereformeerden wonen met een Nederlandse achtergrond. In Michigan zitten veel van de evangelicalen die op Trump stemmen. Het is ook het gebied waar TCC zich thuis voelt. "Mijn Amerikaanse compaan had al een aantal keren een kopje koffie met hem gedronken in Michigan omdat hij daar ook vlakbij woonde", vertelt van Schothorst.

Eind 2019 vergezelde Hoekstra Van Schothorst tijdens een bezoek aan christelijke scholen in Michigan. Hoekstra stelde hem voor aan congresleden John Moolenaar en Bill Huizenga. In het verleden heeft Hoekstra de campagnes van beide congresleden financieel gesteund, blijkt uit het register van de Federal Election Commission.

Hoekstra is ook degene die Van Schothorst introduceerde bij onderwijsminister Betsy DeVos, die eveneens een Nederlandse achtergrond heeft en uit Michigan komt. Eerst spraken ze samen op de ambassade in Wassenaar. En later bezocht Van Schothorst DeVos in Washington met een delegatie van Nederlandse gereformeerde scholen. Van Schothorst: "Ik heb toen gezegd: kunnen we eens praten over het Nederlandse systeem, wij hebben vrijheid van onderwijs en schoolkeuze. Nou dat probeert ze daar nu ook in te voeren, free school choice."

Ambassadeur Pete Hoekstra gaat dus niet alleen mee met evenementen van de TCC, maar heeft ook een actieve rol. “Het feit dat Van Schothorst een persoonlijke ontmoeting had met DeVos is bijzonder”, zegt Posner. “Het betekent of dat hij veel invloed heeft op iemand met veel macht, of dat zijn agenda zo nauw aansluit bij iets dat DeVos wil bereiken dat ze een dergelijke relatie met hem wil opbouwen om haar plannen te bevorderen. Of misschien wel beide in dit geval. DeVos is er heel open over dat ze belastinggeld wil gebruiken om religieuze scholen te financieren die een specifiek sektarisch uitgangspunt hebben."

Maar Hoekstra’s actieve rol binnen TCC past niet bij het ambassadeursschap, meent Posner. "Het is in strijd met wat de Amerikaanse buitenlandse diensten zouden moeten doen. De ambassadeur wordt verondersteld apolitiek te zijn. Maar onder Trump is er veel veranderd, hij heeft juist mensen tot ambassadeur benoemd die erg politiek zijn."

Volgens Hoekstra is er niets aan de hand. TCC brengt hem simpelweg in contact met bedrijven die in Amerika willen investeren, meent hij. "Amerikaans ambassadeurs hebben als taak bruggen te bouwen tussen landen en culturen. Mijn ambassadeteam en ik hebben veel contact met een breed scala aan non-profit- en burgergroepen in Nederland", reageert Hoekstra via e-mail. "Betrokken zijn bij organisaties is niet hetzelfde als ze steunen. De Amerikaanse ambassade steunt geen enkele politieke partij of religieuze ideologie."

De ambassadeur zegt met allerlei partijen te praten om Nederland beter te kunnen begrijpen. "De TCC richt zich op veel van dezelfde thema's als onze ambassade: versterking van de transatlantische banden, economische samenwerking en dialoog over beleidskwesties. Zo bezocht ik onlangs op uitnodiging van de TCC Nederlandse bedrijven die zaken willen doen in de Verenigde Staten", zegt Hoekstra.

Daarbij lijkt de ambassadeur er aan voorbij te gaan dat TCC geen ondernemersorganisatie is, maar een lobbyclub met een duidelijk doel. En daar gaat Hoekstra toch een grens over, meent Rob de Wijk, hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden. "Een ambassadeur mag absoluut gaan fietsen met bevriende partijen. Hij mag zijn voorkeur hebben. Maar het moet er niet toe leiden dat hij er zo voor zorgt dat een stem van een groep steeds groter wordt in Nederland. Hij gaat helemaal de grens over als er ook fondsenwerving aan vast zit."

Bedrijfsnetwerk

Terug naar de receptie op die regenachtige dag in februari 2019 als de leden van het TCC Business Network zich verzamelen in de ambtswoning van Hoekstra. Het is niet voor niets dat Van Schothorst dit gezelschap heeft uitgenodigd voor een ontmoeting met Pete Hoekstra. Hij wil ze niet alleen kennis laten maken met de ambassadeur, hij wil vooral ook indruk op ze maken.

Van Schothorst heeft hun geld nodig om zijn werk te kunnen doen. En het bezoek aan Hoekstra moet ervoor zorgen dat de ondernemers hun portemonnee trekken en de Transatlantic Christian Council financieel gaan steunen. Ondernemers van DB Keukengroep, Van den Berg Hardhout, Olympic Fruit, accountantskantoor Hak + Baak en management team Maas & Hagoort zouden aanwezig zijn. Maar ook bestuurders van het Hoornbeeck College en de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs zouden een glaasje hebben gedronken met de Amerikaans ambassadeur. Hoeveel bedrijven aan TCC mogelijk geven is niet bekendgemaakt, maar dat het om tienduizenden euro’s per evenement gaat blijkt wel uit de jaarverslagen en nieuwsbrieven die we inzien.

Vrienden van Baudet

Andere opvallende aanwezigen bij de receptie zijn vastgoedondernemer Cor Verkade en historicus Geerten Waling. Beiden zijn persoonlijke vrienden van Thierry Baudet. Waling en Baudet raakten in 2016 nog in opspraak toen beiden lachend in New Orleans poseerden met James Ronald Kennedy, propagandist van het zuidelijk nationalisme in Amerika. De twee bezochten dat jaar samen het partijcongres van het Republikeins Nationaal Comité, waar Donald Trump werd gekozen als de presidentskandidaat van de Republikeinse Partij.

Verkade noemt Forum voor Democratie "een zegen voor christenen". Hij adviseert Baudet de politieke partij te starten. In 2014 wil de gereformeerde vastgoedondernemer een nieuwe conservatieve partij oprichten, "om te voorkomen dat mensen in de armen van het heidense D66 zouden worden gedreven", vertelt Verkade als we hem spreken. "Voor die conservatieve volkspartij kwam Thierry op tafel als potentiële politiek leider".

Verkade geeft Baudet voor een vriendenprijs onderdak in zijn pand aan de Herengracht in Amsterdam. "Baudet organiseerde veel bijeenkomsten, het was gezellig en goed. Hij liet wel doorschemeren dat het moeilijk is een denktank in de lucht te houden. Ik zei tegen hem, en ik was waarschijnlijk niet de enige, dat in Nederland geen ruimte is voor een denktank. In Nederland moet je een politieke partij zijn, anders kom je er niet. Toen is Thierry een partij geworden, waar ik erg blij mee ben."

Verkade is ook prominent lid bij TCC. Op hetzelfde moment dat Verkade Baudet ontdekt en hem vooruit wil schuiven als politiek leider, is Baudet een van de sprekers tijdens de oprichtingsconferentie van TCC. Even later zitten Van Schothorst en Baudet samen aan tafel als sprekers bij de conferentie van het Danube Institute, een denktank in Boedapest die via een stichting wordt gefinancierd door de regering van Viktor Orbán. Een jaar later, in april en juni 2015, wordt Van Schothorst uitgenodigd om deel te nemen aan de start-up meetings van Forum voor Democratie.

"Ik werk niet met Thierry samen, maar ik kan hem wel zo bellen", reageert Van Schothorst. "Ik heb niet aan de wieg gestaan van Forum, maar heb wel zien gebeuren hoe hij zijn dromen en idealen tot werkelijkheid heeft proberen te brengen."

Geheime ontmoeting

Forum voor Democratie heeft nauwe banden met conservatieve christenen. In 2018 regelde de partij nog een geheime ontmoeting met christelijke ondernemers in het Amsterdamse Hotel De L’Europe. De avond, georganiseerd door de gereformeerde jurist Jan Louis Burggraaf, leverde de partij 25.000 euro op, zo blijkt uit ons onderzoek met Follow the Money. Ook Verkade, die TCC financieel steunt, was bij die avond aanwezig, maar wil er niets over vertellen.

Precies in lijn met de standpunten van de conservatieve christenen liet Baudet zich eerder negatief uit over abortus, euthanasie en gelijke rechten. Ook meent hij dat christelijke scholen homoseksuele leraren moeten kunnen ontslaan, stemt hij tegen het straffen van homogenezingen en is hij - net als Van Schothorst - tegen het specifiek bevorderen van rechten voor LHBT+’ers.

"Op een aantal gebieden is hij zeker een medestander", zegt Van Schothorst. "Ik ben lid van de SGP en dat is de partij waar hij een hoop van heeft meegenomen. Hij heeft best veel van onze programmapunten overgenomen."

Forum voor Democratie zegt "groot belang" te hechten "aan de Westerse tradities en aan de Joods-Christelijke beschaving waarin onze samenleving is geworteld." Maar van beïnvloeding is geen sprake, aldus de partij. "We vinden het belangrijk om te praten met allerlei organisaties en groepen in het maatschappelijk middenveld, zowel "mainstream" als niet-"mainstream". Maar wij bepalen onze eigen politieke lijn."

Strategisch partner

Of Baudet echt in God gelooft en naar de bijbel leeft, doet er voor Van Schothorst en de conservatieve christenen eigenlijk niet toe. Hij is een strategisch partner in de strijd naar een meer liberale en christelijke wereld. "We kijken bij TCC niet naar personen, maar naar beleid, wat er onder de streep uitkomt", zegt Van Schothorst.

Daarom staat hij ook vierkant achter Trump. "Vanuit een christelijk en conservatief perspectief" heeft Trump "veel positieve zaken bereikt", zo schreef hij onlangs in Trouw. Voor Van Schothorst is Trump daarom een "belangrijk bondgenoot".

Om die reden heeft hij ook nauwe banden met ambassadeur Hoekstra. Hoewel TCC alle evenementen door de coronacrisis heeft moeten aflassen, bleef Van Schothorst op bezoek gaan bij de ambassadeur. Deze zomer sprongen ze samen op de racefiets, in juli keken ze in de bioscoop naar de musical Hamilton en twee weken geleden bezocht Hoekstra op uitnodiging van TCC een aantal bedrijven in Zeeland.

De vriendschap tussen Van Schothorst en Hoekstra lijkt daardoor heel warm. Maar Van Schothorst is ook praktisch. Als Trump de verkiezingen verliest en Hoekstra uit Den Haag verdwijnt, zoekt hij een nieuwe kruiwagen. Van Schothorst: "Mensen die hetzelfde geluid en de dezelfde doelstelling nastreven, daar probeer je samen mee op te trekken. Maar het beleid is belangrijker dan de persoon zelf."

Dit artikel is in samenwerking met freelance journalist Traci White en platform voor onderzoeksjournalistiek Follow the Money tot stand gekomen. Lees voor het hele verhaal over de financiering van Forum voor Democratie het artikel van Follow the Money.