Op papier is er veel geregeld voor slachtoffers en nabestaanden: er is spreekrecht in rechtszaken, schadevorderingen voor slachtoffers en slachtofferhulp. Maar de praktijk blijkt een stuk weerbarstiger, zien Korver en Mutluer. Slachtofferrechten zijn momenteel niet afdwingbaar en worden door veel slachtoffers als een gunst ervaren.

“Het is al langer een wens, die breed leeft binnen de advocatuur, dat er toezicht komt op het Openbaar Ministerie. Dat is een soort almachtig instituut in dit land dat nauwelijks aan controle onderhevig is”, zegt strafrechtadvocaat Richard Korver. Nederland kent wel de inspectie Justitie en Veiligheid, maar Korver vindt dat een slager die zijn eigen vlees keurt. “Die valt zelf onder het ministerie.”

“Een toezichthouder is een goed idee”, vindt Kamerlid Mutluer. Ze merkt dat het naleven van de al bestaande slachtofferrechten veel beter kan. “Eigenlijk moet dit gewoon ingebakken zijn in de organisatiestructuur. Maar dat is niet zo. Dan maar een toezichthouder die de boel in de gaten houdt.”

Andere landen beter geregeld

Korver wijst naar omringende landen, waar de rechten van slachtoffers beter verankerd liggen in de wet. “Engeland heeft een zogenoemde Victims’ Commissioner, (een onafhankelijk agentschap, red.) die het parlement kan informeren, ongevraagd advies geeft en mag ingrijpen. In Frankrijk mag je als slachtoffer zelf zaken regelen, zoals getuigen verhoren en vragen om een huiszoeking”, zegt Korver.

Strafrechtadvocaat Richard Korver staat al jarenlang nabestaanden en slachtoffers bij. In de Amsterdamse zedenzaak, waarbij seksueel misbruik plaatsvond op verschillende kinderdagverblijven, moest hij zich hard inzetten om het spreekrecht voor de ouders van de zeer jonge slachtoffers te waarborgen. “We denken vaak dat we voorop lopen als het gaat om slachtofferrechten in Nederland, maar ik moet mensen teleurstellen, we lopen echt achteraan.”

‘Dader is lachende derde’

Mutluer merkt een tendens op waarbij de politie niet alle zaken meer oppakt, onder andere door personeelsgebrek. “Slachtoffers zijn daar de dupe van en de dader is de lachende derde.”

Ook het Openbaar Ministerie gaat meer zaken zelf afhandelen, in plaats van die voor een rechter brengen. Een zogenoemde strafbeschikking. Mutluer vindt dat een zorgelijke ontwikkeling, “omdat slachtofferrechten en het spreekrecht dan niet voldoende in acht worden genomen.”

Nieuwe podcast 'Ik heb levenslang'

In de podcastserie Ik heb levenslang onderzoeken journalisten Wil van der Schans en Tom Veldhuijzen de positie van slachtoffers en nabestaanden. De samenleving geniet volop van true crime series en daders in tbs-klinieken krijgen een tweede kans, maar is er wel voldoende oog voor de nabestaanden en de slachtoffers?