Op een zomerse zondagochtend zweeft er een dikke rookwolk boven Amsterdam. Het is juni 2012 en een historische pandje aan de Nieuwezijds Voorburgwal 138, omringd met knipperende ambulances en brandweerwagens, staat in vlam. Het gaat om een woning die als B&B aan toeristen verhuurd wordt. Twee mensen, een 28-jarige man en een 30-jarige vrouw, komen om in de brand.

Deze brand was het kantelpunt in de werkwijze van de gemeenteafdeling Toezicht en Handhaving Wonen. Vanaf dat moment begon Amsterdam voor het eerst actief te handhaven op brandveiligheid in aan toeristen verhuurde panden. Marnix Bolkestein, hoofd van de afdeling, werkt al dertien jaar bij de gemeente: “Toen ik hier kwam werken, belandde ik meteen met mijn neus in een dossier over illegale hotels. Maar het was toen nog niet de dagelijkse gang van zaken zoals nu.” Tegenwoordig staan teams van Bolkestein zeven dagen per week op straat. Controles doen ze op basis van meldingen, maar ook als gevolg van hun eigen online onderzoek. Bolkestein: “Als we bij een pand komen en we zien al dat het niet deugt, dan schakelen we de brandweer meteen in. Als het pand niet brandveilig is, gaat het ook direct dicht.”

Big business

Tijdens de brand in 2012 waren elf personen aanwezig in het pand, terwijl het officieel maar zes bewoners had. Deze moesten maandelijks 7000 euro afdragen aan de eigenaar. Dit geld verdienden ze met kamerverhuur. Volgens een artikel van stichting !WOON heeft een buurtbewoner al in 2010 erop gewezen dat het pand als onderdak voor toeristen gebruikt wordt. Na onderzoek van het stadsdeel bleek het om een Bed & Breakfast (B&B) te gaan. Volgens de regels voor een B&B mag je legaal maximaal veertig procent van je huis aan anderen verhuren. Dat maakte het een legale onderneming.

Gebruik van deze constructie is niet uitzonderlijk. We vinden op een andere plek aan de Nieuwezijds Voorburgwal drie panden, nummers 51, 53 en 55, naast elkaar waar in totaal negen B&B-eenmanszaken staan ingeschreven. Deze drie panden hebben allemaal dezelfde eigenaar die, in de nasleep van de 2012 brand, beboet was door de gemeente voor het gebrek aan brandveiligheid van deze panden en voor het verhuren van illegale woningen. Na een kijkje in de inactieve ondernemingen op deze adressen vinden we ook een aantal massagesalons. Een van de bewoners van een van deze panden vertelt ons dat hij een drie-kamer appartement voor 2300 euro per maand huurt. Twee van zijn drie kamers verhuurt hij als Bed & Breakfast op Airbnb, Expedia en Booking.

Airbnb is dus big business in Amsterdam. De gemiddelde prijs van kamers en appartementen is het duurst in heel Europa.

Amsterdam kampt in groeiende mate met toerisme. In 2019 waren er 9 miljoen bezoekers aan de hoofdstad. In tien jaar tijd is het aantal toeristen dat naar Amsterdam komt verdubbeld. Het aantal hotels steeg daarom sinds 2008 met een derde en ook vakantieverhuur is booming. Airbnb, de grootste speler op de vakantieverhuurmarkt, heeft maar liefst 20.000 kamers en appartementen in Amsterdam in aanbod. Zo worden hele wijken in Amsterdam overspoeld door de klank van rolkoffers. Is dit de toekomst voor het Amsterdamse stadscentrum?

In buurten waar het bestemmingsplan ‘wonen’ geldt, mag niet zomaar een hotel komen. Maar dankzij online platforms zoals Airbnb wordt dit omzeild. Voor woningonttrekking gelden boetes van tot 20.500 euro. Maar dat is hier dus niet van toepassing.

De gemeenteraad van Amsterdam probeert daarom nieuwe regels op te stellen. Deze week is zo de nieuwe Huisvestingsverordening 2020 aangenomen. Daarin staat onder meer dat alle B&B’s een vergunning dienen aan te vragen. Een huurder moet daarbij ten minste zes maanden op een adres wonen voordat door de eigenaar een B&B vergunning kan worden aangevraagd. De vergunning is niet overdraagbaar. Ook bestaande B&B’s moeten nu een vergunning aanvragen bij de gemeente. Het college wil daarnaast per wijk een maximaal aantal vergunningen vaststellen, een soort wijkquota. Verder wordt er onderzocht om een toeristisch verhuurverbod te leggen op buurten waar de leefbaarheid, door bijvoorbeeld overlast, onder druk komt te staan.

Maar dat wil niet zeggen dat daarmee de problemen direct zijn opgelost: “Je verzint een regel, en een deel gaat daarin wel mee, maar dan heb je een aantal die hards die steeds creatiever worden. Daar moet je ook weer wat mee”, zegt Bolkestein. De gemeente bundelt daarom krachten met andere instellingen, zoals de brandweer of de arbeidsinspectie. Zo kan je volgens Bolkestein de vraag stellen of mensen die een B&B exploiteren om hun huur te kunnen betalen niet een arbeidsovereenkomst aangaan in plaats van huurovereenkomst. “Als de oplossing op een andere manier zou kunnen worden gevonden, dan moet je dat niet schuwen. In die zin is het steeds een kat-en-muisspel.”

Illustratie: Tijmen Snelderwaard