Het moest 3 jaar geleden voor een snellere versterking zorgen: de dorpenaanpak. Als een treintje zouden bouwvakkers door Groningse dorpen razen, om hele dorpen in één keer aardbevingsbestendig te maken. Die snelheid is van belang, omdat de kans op een zware aardbeving nog steeds aanwezig is, hoewel de gaswinning inmiddels is gestopt. Toch verloopt deze ‘sneltrein’ van een versterkingsoperatie anders dan gehoopt: Groningen gaat de deadline van 2028 niet halen en is op dit tempo pas in 2035 klaar.
Het zijn kleine dorpjes, maar ze liggen wel midden in het gebied dat het zwaarst getroffen is door de aardbevingen: Leermens, Garrelsweer, Zeerijp en Wirdum. Bij elkaar gaat het om enkele honderden van de meer dan 27.000 woningen die in het versterkingsgebied liggen, waarvan een groot deel opgeknapt en versterkt moet worden.
Al in 2021 sprak minister Ollongren af dat deze hersteloperatie in 2028 afgerond moest zijn en sindsdien is dit jaartal steeds herhaald als doelstelling. Ook staatssecretaris Vijlbrief noemde 2028 in een kamerbrief ruim een jaar geleden nog als deadline, en het Staatstoezicht op de Mijnen benoemde recent nog dat het ‘noodzakelijk voor de veiligheid’ is dat alle huizen in Groningen uiterlijk in 2028 veilig zijn.
Gezondheidsklachten en risico op ongevallen
Zolang hun woning nog niet versterkt is, voelen veel Groningers zich minder veilig en de stress die dit geeft kan zelfs leiden tot (ernstige) gezondheidsklachten. Bovendien is het risico op sterfgevallen door instortende huizen bij een aardbeving volgens deskundigen nu groter dan in latere jaren. Er kan mogelijk nog een aardbeving plaatsvinden tussen 4 en 6,5 op de schaal van Richter, en 12 jaar geleden werd berekend dat bij een aardbeving met een kracht van 5 op de schaal van Richter 118 doden kunnen vallen.
De seismische dreiging neemt wel snel af nu de gaswinning gestopt is. Deze winter is er een kans van 5,4 procent op een beving van minstens 3,5 op de schaal van Richter. Eind 2028 is die kans al gezakt naar 3,4 procent en eind 2033 is dit 1,9 procent. De komende jaren is het gevaar voor nog niet versterkte woningen dus het grootst.
Tempo moet omhoog
Hoewel het belang van woningen versterken door veel partijen gezien wordt, ligt het tempo om de deadline van 2028 te halen al jarenlang te laag. In 2023 berekende het Staatstoezicht op de Mijnen dat de werkzaamheden drie keer sneller moesten. Een jaar later bleek dat nog steeds 13 tot 14.000 adressen versterkt moesten worden. Met een tempo van 1100 woningen per jaar leek 2028 niet haalbaar. Bovendien werden in de eerste 11 maanden van 2024 nog geen 900 huizen versterkt of nieuw opgeleverd; een vertraging in plaats van een versnelling.
Dorpenaanpak
Om de versterkingsoperatie te versnellen introduceerde staatssecretaris Vijlbrief (D66) al in 2022 een oplossing. Vier dorpjes - Leermens, Garrelsweer, Zeerijp en Wirdum - zouden pionieren met een nieuwe 'dorpenaanpak’. Een treintje van bouwvakkers moest door het dorp ‘razen’ om alle woningen in een keer aan te pakken. Halverwege 2027 zou de versterking daarmee geheel afgerond zijn. In Leermens zelfs al eind 2026.
Maar in maart 2024 schoof de planning in Zeerijp en Leermens alweer een kwartaal op en moest de versterking halverwege 2024 echt van start gaan. Afgelopen december gaf staatssecretaris Van Marum (BBB) tijdens een debat aan dat Wirdum halverwege 2028 klaar moet zijn, Garrelsweer en Leermens in het najaar van 2028 en Zeerijp begin 2029. “Dan kan er in meer dorpen tegelijk begonnen worden met de dorpenaanpak.”
‘Worden er moedeloos van’
Bewoners reageerden aanvankelijk enthousiast op de dorpenaanpak. Marcel Vereijken van het Actieteam Aardbevingen in Garrelsweer zei in 2022 tegen de NOS: "Waar het normaal wel 5 jaar zou duren, is het nu hopelijk in 3 jaar klaar." Dat bleek ijdele hoop. Het Dagblad van het Noorden noemde de dorpenaanpak in een artikel uit oktober 2024 op basis van gesprekken met bewoners “een mislukking”.
Ook volgens Allie Leeuwis uit Zeerijp heeft de dorpenaanpak niet gebracht wat beloofd werd. Zij heeft inmiddels te horen gekregen dat haar woning pas in 2031 of 2032 versterkt gaat worden, dus 3 of 4 jaar na de deadline van 2028. Ze hoopt dat de eerste woning in het dorp binnenkort versterkt opgeleverd wordt.
Ook in Leermens zijn bewoners uit de Klankbordgroep, die overleggen met de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) over de dorpenaanpak, weinig hoopvol. Kees Moolenaar: “We worden er een beetje moedeloos van. Wij voelen nog geen urgentie vanuit de NCG.” Volgens hem is er nog geen begin gemaakt met het opknappen van de eerste woning in het dorp en gaat dat ook nog wel maanden duren. Uit de andere dorpen hoort hij niet veel betere verhalen. “Sommige mensen zitten er echt doorheen", zegt Moolenaar. "Ze kunnen nog niet verder met hun leven, omdat ze nog steeds wachten op wat er met hun huis gaat gebeuren. Dit gebied is het heftigste getroffen, maar we wachten het langst.”
‘Zien nog steeds voordelen dorpenaanpak’
Tegen Pointer reageert de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) dat ze ondanks de vertraging nog steeds de voordelen van het ‘treintje’ van de dorpenaanpak zien, en dat ze trots zijn dat de operatie in drie dorpen inmiddels op gang is gekomen. In Leermens is volgens de NCG vertraging ontstaan omdat er versterkingsadviezen zijn afgekeurd vanwege onvoldoende kwaliteit. Daarnaast kost de verduurzaming van woningen en het luisteren naar individuele wensen van bewoners meer tijd dan verwacht. De NCG begint in elk dorp pas met versterking als ze met alle bewoners overeenstemming hebben bereikt.
Wel blijkt uit een uitgebreide analyse dat de NCG ook zelf niet meer gelooft dat 2028 haalbaar is. In het jaarplan gaan ze uit van een bandbreedte tussen eind 2029 en eind 2031 voor de afronding van de versterkingsoperatie. Aan Pointer laat de NCG weten dat ze verwachten 90 procent van de adressen in 2028 versterkt te hebben. Maar ze erkennen dat het mogelijk is dat sommige woningen pas in 2032 versterkt opgeleverd worden.
Theodor Kockelkoren van het Staatstoezicht op de Mijnen is echter nog somberder. “We weten allemaal dat de NCG nog lang niet op de snelheid zit die nodig is om deze hele opgave tijdig te realiseren. De NCG versterkt nu ongeveer duizend adressen per jaar. Dat betekent dat ze nog tot 2035 door zouden moeten gaan.”
Kijk de uitzending van Pointer over de versterkingsrapporten hieronder terug:
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
