De populaire vis wordt voornamelijk gegeten in restaurants. Maar onder welke omstandigheden die mooie rode moot is gevangen, kunnen restauranteigenaren vaak niet aangeven zo publiceerden we eerder. Ze verwijzen eenvoudigweg naar de groothandel.

Maar ook groothandelaren als Hanos, Sligro, Bidfood en Makro kopen hun tonijn in bij leveranciers. Dat het overgrote deel van de verse tonijn geen keurmerk heeft en de herkomst onduidelijk is, vonden we ook al eerder uit. Toch willen we in ons onderzoek nog een stap verder gaan. Want de vangst van tonijn wordt door organisaties gelinkt aan overbevissing en slavernij. Kunnen we zelf uitvinden waar tonijn wel wordt gevangen?

We maakten een lijst met alle tonijnimporteurs van Nederland. Sommige zijn groot, anderen leveren op kleinere schaal. Eén van de grotere is Schmidt Zeevis. Op hun website is te lezen dat ‘de maatschappij schreeuwt om verduurzaming’, en dat Schmidt Zeevis daarom ook haar verantwoording moet nemen. Het bedrijf heeft naar eigen zeggen 'het traject van de onafhankelijke traceerbaarheidscertificering van de Marine Steward Council (MSC) goed doorlopen'. Zij mogen dus vis verkopen die dit keurmerk dragen. De tonijn die ze verkopen via hun website heeft dit keurmerk echter niet. Verder deelt het bedrijf geen informatie over de herkomst van hun tonijn. We bellen Schmidt Zeevis om te vragen waar ze hun tonijn inkopen. Hun reactie is helder maar weinig bevredigend. Ze geven geen informatie over hun leveranciers, en geven aan zelf er voor te zorgen dat hun leveranciers de regels in acht nemen.

Yellowfin tonijn

Een andere grote visimporteur is Jan van As. Dit bedrijf levert onder andere vis aan de groothandel Hanos en de duurzame supermarktketen Marqt. Op hun website staat dat hun Yellowfin tonijn in Taiwan wordt gevangen. Aan de telefoon zijn ze een stuk toeschietelijker dan Schmidt Zeevis. Visspecialist Jakob Doorn is gepassioneerd over zijn producten en legt uit dat zij twee soorten tonijn verkopen. De Yellowfin- en de duurdere Bluefin tonijn. Die laatste koopt hij in bij het Spaanse bedrijf Balfego dat de tonijn vetmest in Europa. Balfego levert met de vis de nodige papieren, vertelt Doorn. "Ik kan precies zien waar en wanneer de vis is gevangen. Tot op het uur nauwkeurig."

Dat is wel anders voor de goedkopere Yellowfin tonijn. Deze vissoort komt van buiten Europa. "Bij veel leveranciers kun je de tonijn met of zonder papieren kopen. Zonder papieren is natuurlijk goedkoper. Wij kopen altijd met zodat we kunnen zien waar de vis vandaan komt, maar dan nog. De tonijn wordt ver weg op zee gevangen en met de papieren kan eenvoudig worden gesjoemeld. Niemand die het op zee kan controleren." Doorn belooft de vijf of zes leveranciers waarmee zij werken aan ons te mailen.

En dan wordt het ingewikkelder. In de mail die hij enkele dagen later stuurt, zegt hij dat hun Yellowfin tonijn uit Zuid-Afrika, de Filipijnen, Sri Lanka, Suriname of de Malediven kan komen. En dat Jan van As ook weer bij andere Nederlandse importeurs inkoopt. In de bijlage van de mail zitten twee foto's waarop namen van die leveranciers staan. Eén is het Filipijnse D&L Seafood, dat op haar label heeft staan dat ze samenwerken met het Wereldnatuurfonds, op weg naar duurzame tonijn. De tonijn van D&L wordt weer geïmporteerd door het Nederlandse Sea Fresh B.V. uit Urk. Dit bedrijf zegt op haar website dan weer haar Yellowfin tonijn uit Sri Lanka te halen bij haar partner Northwest Fisheries.

MSC-keurmerk

Northwest Fisheries claimt op hun website dat ze van iedere tonijn kunnen achterhalen met welke boot die is gevangen. We bellen ze op om dit te controleren. De bewering op hun website blijkt niet te kloppen. In feite kopen ze hun tonijn op de vismarkt van verschillende boten en weten ze niet precies wie hun tonijn vangt. Wel geven ze aan dat ze samen met zes andere bedrijven bezig zijn een MSC-keurmerk aan te vragen. Dat staat garant voor visproducten die afkomstig zijn van duurzame visserij.

Eén van hun zes partners is Jay Seafoods. Zij leveren weer tonijn aan het Nederlandse Hayat B.V. En Hayat is één van de andere leveranciers van Jan van As.

Hayat heeft op haar website het MSC-logo boven haar producten staan.

Maar dat blijkt niet te kloppen. Het bedrijf geeft aan de telefoon toe dat hun tonijn geen MSC keurmerk heeft. Geen enkele tonijn uit Sri Lanka heeft dat.

Andere leveranciers

Op zoek naar informatie over andere leveranciers analyseren we bedrijfsfilms en foto's die de Nederlandse importeurs van tonijn delen op hun website en social media kanalen. Ook daarmee komen we niet veel verder. Behalve bij Jan van As. Daar vinden we online deze bedrijfsfilm.

Daarin komen deze afbeeldingen voor:

Door met deze foto's online te zoeken, vinden we deze beelden terug bij het Taiwanese Wen Chi Seafood.

Wen Chi Seafood mag exporteren naar de EU, maar heeft geen MSC-keurmerk. Bovendien blijken ze naast tonijn ook andere vissoorten te verkopen waaronder haaien. Zo bieden ze de Makohaai aan.

Deze haaisoort is volgens de IUCN, de internationale organisatie die een lijst bijhoudt van bedreigde diersoorten, met uitsterven bedreigd.

We leggen onze bevindingen voor aan Jakob Doorn. Want weten zij dat ze in zee gaan met dit soort partijen? Doorn bevestigt over de telefoon dat Jan van As vis heeft ingekocht bij Wen Chi, maar niet wist dat zij ook bedreigde vissoorten verkochten. Volgens Doorn zijn de standaarden in Aziatische landen nu een keer anders en doet bijna ieder visbedrijf in Azië dat.

Hoewel importeurs en verkopers van verse tonijn op hun website doen lijken alsof al hun tonijn duurzaam wordt gevangen, is dit in de praktijk vaak niet te achterhalen. "De keurmerken op de websites zijn vaak commerciële onzin. Je komt er gewoon niet achter of de tonijn bijvoorbeeld door slaven is gevangen of niet", meent Doorn. "Het aanbod van duurzame tonijn is op wereldschaal verwaarloosbaar".

Deze publicatie kwam tot stand door een samenwerking tussen Lighthouse Reports en Pointer en is ondersteund met een bijdrage uit de Regeling Onderzoeksjournalistiek van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Illustratie door Tijmen Snelderwaard