Tweedehands zonnepanelen worden verscheept naar het buitenland, ziet de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Maar hoeveel precies is nog onbekend. En dat is een probleem, zegt hoogleraar ecologische milieukunde Annemarie van Wezel, omdat er zo te weinig toezicht is. “Met alle risico’s voor mens en milieu.”
Nederland is op de Verenigde Staten na de grootste exporteur van elektronisch afval. En elektronisch afval, oftewel e-waste, is één van de snelst groeiende afvalstromen ter wereld. Kapotte apparaten worden als ‘werkende apparaten’ naar buiten de EU verscheept, waar de grondstoffen door bedrijven of handelaren worden verkocht. Een aantrekkelijke, maar illegale, handel voor bedrijven, om strenge milieuwetgeving te omzeilen en waardevolle metalen te kunnen doorverkopen.
Giftig en gevaarlijk
E-waste kan giftig zijn en niet-afbreekbaar, wat risicovol is voor het milieu en de menselijke gezondheid. Het kan gevaarlijke materialen bevatten, zoals PFAS en antimoon, wat de omgeving vervuilt. De impact van elektronische afval is dan ook groot in meerdere Afrikaanse landen, zoals Ghana en Kenia.
Milieutoxicoloog Annemarie van Wezel (UvA) maakt zich hier zorgen over: "Het is een goedkope manier voor bedrijven om van hun restproducten af te komen. Op deze manier wordt e-waste geëxporteerd naar lage- of middeninkomenslanden waar vervolgens geen toezicht is op goede verwerking ervan, met alle risico’s voor mens en milieu ter plekke."
Een kwart meer export
Zonnepanelen zijn ook een onderdeel van dit probleem. De Nederlandse douane zag in 2024 een toename van 23 procent export van zonnepanelen in vergelijking met 2022. Maar daaronder vallen ook de panelen die vanuit China via Nederland verder de EU in gaan. En: er wordt geen onderscheid gemaakt tussen nieuwe of gebruikte panelen.
Er is dus nog veel onbekend over hoeveel tweedehands zonnepanelen naar buiten de EU gaan. Wel zegt de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dat er "tweedehands zonnepanelen worden geëxporteerd naar Afrika, maar nog niet in grote mate".
Kapotte zonnepanelen
Gebruikte panelen worden door de douane en de ILT slechts ‘steeksproefsgewijs’ gecontroleerd of ze nog volledig werken. Het is daardoor niet moeilijk om als bedrijf of handelaar een kapot zonnepaneel illegaal als ‘gebruikt’ zonnepaneel te exporteren.
Van Wezel: "We moeten e-waste op een verantwoorde manier verwerken. Maar dat vereist goede handhaving en dat is in Nederland sterk afgebouwd. Daardoor gebeuren dit soort dingen."
Stichting OPEN, die verantwoordelijk is voor de verwerking van elektronisch afval, zegt dat er te weinig aandacht is voor de stroom van e-waste naar het buitenland: "De exportregistratie van tweedehands producten zou beter geregeld moeten zijn. Het is een taak voor de landelijke overheid en de douane om betere richtlijnen te hanteren. Daar zitten nog gaten."
Het ILT laat ook nog weten: "Het onderscheid tussen afval en gebruikt product is niet altijd eenvoudig te maken. Wel is er wetgeving die de kaders aangeeft en ook handreikingen om het onderscheid te maken." (...) "Daarnaast worden steekproeven genomen om controles uit te voeren en ook locaties geïnspecteerd waar goederen worden geladen voor uitvoer naar Afrikaanse landen."
Beluister hier de uitzending van Pointer over zonnepanelen terug:
Zonnepanelen recyclen is een illusie
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
