Henk Werk dacht een mooi manuscript te hebben. Hij had 25 jaar geresearched voor zijn boek Groninger kermis, Werken op reis met gebakkramen 1850-1961 en na vier jaar schrijven vond hij het tijd om zijn werk te laten publiceren. Niet via een reguliere uitgeverij, maar in eigen beheer. De schrijver stuitte op Free Musketeers, een online uitgever die graag je boek drukt, vormgeeft, bindt en zorgt dat het wordt verzonden. Uiteraard kost dat geld, maar dan is je boek wel beschikbaar voor iedereen en als het in de smaak valt, vang je royalty's.

Klinkt goed, maar voor Henk Werk werd het één grote deceptie. Want zijn online uitgever hield plots op te bestaan. Opgeheven via de zogenoemde turboliquidatie.

Wat is een turboliquidatie?

Een turboliquidatie is een simpele en snelle manier om je bedrijf op te heffen. Je mag deze opheffing van je bedrijf alleen doen als je geen baten meer hebt. Er zit niks meer in de kas, dus voortbestaan is daardoor onmogelijk. Bij een faillissement of een normale liquidatie zijn er nog steeds baten in het bedrijf, maar die worden flink overschaduwd door de schulden. Wat er nog over is, moet dan verdeeld worden onder de schuldeisers. Maar bij een turboliquidatie is er niks meer.

Er zijn bedrijven die de regeling gebruiken om een faillissement te voorkomen. En dat is vooral interessant voor ondernemers die er een potje van hebben gemaakt. Zo komt hun wanbeleid in ieder geval niet aan het licht. Bij een faillissement komt er daarom een rechter aan te pas; in de ergste gevallen kan het zelfs leiden tot gevangenisstraf. Bij een turboliquidatie is dat allemaal niet aan de orde. Je hoeft alleen maar toestemming aan de aandeelhouders te vragen (vaak de eigenaar zelf). Dus dan is het vrij gemakkelijk: je heft de boel op, je meldt dat bij de Kamer van Koophandel en de rest is geschiedenis.

Als jij bij zo'n bedrijf nog een schuld hebt uitstaan, kun je fluiten naar je centen. Of je moet een ingewikkelde procedure starten die uiteindelijk bij de rechter eindigt. Je kunt zeggen: 'Dat hoort allemaal bij het risico van ondernemen', maar in sommige gevallen wordt er bewust misbruik gemaakt van de turboliquidatie en vindt er in feite fraude plaats.

Geld wegsluizen

Samantha Renssen is universitair docent en gespecialiseerd in ondernemingsrecht. Ze waarschuwt al jaren voor misbruik van de turboliquidatie. "Sinds 1994 bestaat de turboliquidatie. Vooral ingevoerd om er voor te zorgen dat er niet allerlei lege bv’s stonden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Dat soort bedrijfjes konden makkelijk worden gebruikt voor financieel misbruik. Maar het heeft dus een keerzijde. Bedrijven doen nu alsof ze geen baten meer hebben, laten schuldeisers in de waan dat er niks meer te halen valt, maar uiteindelijk hebben ze hun baten slinks weggesluisd."

Het aantal turboliquidaties is al jaren hoog. Vorig jaar ruim 26.000 ten opzichte van nog geen vierduizend faillissementen. Renssen: "Het kan nooit de bedoeling zijn geweest dat het aantal zo hoog ligt." Het afgelopen jaar was er wel een daling van ongeveer duizend turboliquidaties, maar daar heeft Renssen een verklaring voor. "Dat zegt niet automatisch dat er minder misbruik van wordt gemaakt. Dat kan liggen aan dat de economie sterker is geworden. Dat zie je ook aan het dalend aantal faillissementen."

Rob de Haan, eigenaar van Verkoopjevordering.nl, heeft dagelijks te maken met turboliquidaties. Hij neemt van mensen en bedrijven openstaande rekeningen over. De schuldeisers krijgen dan in ieder geval een percentage van hun schuld terug van De Haan, de volledige schuld probeert hij te verhalen op de schuldenaar. Twee drukkerijen benaderden De Haan vanwege bedragen die zij nog tegoed hadden van een uitgever. En inderdaad, dat was Free Musketeers, het bedrijf dat het boek van Henk Werk publiceerde.

"Via een jeugdboekenschrijfster kwamen we op het spoor van Free Musketeers. Als je alleen al googlet op die naam, zie je een hoop negatieve ervaringen van mensen die met deze uitgeverij te maken hebben gehad." De Haan kwam erachter dat Free Musketeers op een gegeven moment opgehouden is te bestaan. Via een turboliquidatie. Dezelfde eigenaar had inmiddels al een andere online-uitgeverij, Lecturium, opgericht. En ook die bestaat niet meer, want wederom: een turboliquidatie. In beide gevallen bleven schuldeisers berooid achter.

Geen royalty’s ontvangen

Zo ook Henk Werk: "Over 2016, 2017 en 2018 heb ik geen royalty's ontvangen voor mijn boek. Dat gaat om 850 euro en dat vind ik toch een aanzienlijk bedrag." Contact zoeken met de eigenaar heeft weinig zin. Herhaaldelijk heeft Werk het geprobeerd, maar vooralsnog wordt er niet gereageerd.

Ook andere auteurs hebben die ervaring. "Wat ik vooral kwalijk vind, is dat ze me nooit op de hoogte hebben gesteld van het stoppen als bedrijf," vindt Werk. "Daar moest ik zelf achter komen." Hij heeft al zijn boeken opgevraagd via het Centraal Boekhuis, de landelijke distributeur. Hij verkoopt zijn boeken nu vanuit huis.

Ondertussen is Lecturium doorgegaan met dezelfde uitgeefactiviteiten, nu onder de naam SchrijversHuis Uitgeverij. En de eigenaar, je raadt het al, is dezelfde als die van Free Musketeers en Lecturium. De lijst van gedupeerden is inmiddels groot. Naast drukkerijen en auteurs is er ook een benadeelde huurbaas. Volgens Rob de Haan valt er een bedrag te vorderen van ruim 100.000 euro. Via de rechter probeert hij nu de eigenaar te sommeren om zijn schulden te betalen.

De Haan: "Dit is nog maar een klein uitgevertje. Inmiddels is de helft van alle zaken waarbij Verkooppjevordering.nl een bestuurder van een bv aansprakelijk stelt, gerelateerd aan een turboliquidatie. Ik schat dat de schade voor de samenleving jaarlijks in de tientallen miljoenen loopt. Misschien hebben we het zelfs over tweehonderd, driehonderd miljoen." Renssen is pessimistischer: "Ik denk dat dat nog aan de voorzichtige kant is. Dit voorjaar was er een zaak waar het ging om 14 miljoen. Eén zaak!"

Het aantal malen dat er misbruik wordt gemaakt van turboliquidaties is niet inzichtelijk. "Het is een systeem dat zichzelf in stand houdt", verklaart De Haan. "Schuldeisers komen er heel laat achter wat er aan de hand is. Ze schrijven een briefje, horen niks. Schrijven nog een briefje, weer geen antwoord. Dan zijn ze drie, vier maanden verder. En als ze dan toch een advocaat inschakelen, die gaat dan wat dieper graven en ziet in de Kamer van Koophandel dat de onderneming niet meer bestaat. Dan kan je twee dingen doen: of je stapt naar de rechter of je laat het gaan. En dat laatste is wat veel mensen uiteindelijk doen."

Een advocaat inhuren is een prijzige zaak en staat vaak niet in verhouding met het bedrag dat je nog krijgt. Dus dat loont vaak de moeite niet. Kies je daar dan wel voor, dan moet je maar eens hard zien te maken dat het bedrijf wel degelijk nog over middelen beschikt en jouw de schuld moet terugbetalen. Je moet dan in de boeken duiken om te zien wat de situatie was voor de liquidatie. Dan moet de schuldenaar daar vrijwillig aan meewerken, en die geeft je niet zo snel inzage in de boeken als er iets te verbergen is.

"De drempel om er misbruik van te maken is laag, de drempel om deze mensen aan te pakken extreem hoog. Je moet zelf de bewijslast aanleveren," stelt De Haan. Hoe groot het misbruik van de regeling is, is daarom niet helder. Cijfers ontbreken, omdat veel schuldeisers de moeite te groot vinden om er iets aan te doen.

"Maak de drempel hoger"

Volgens De Haan ligt een oplossing voor handen. "Je moet naar een systeem toe waarbij je een slotbalans moet deponeren als je een turboliquidatie wil. Dat je via de notaris toelichting geeft waarom er geen baten meer zijn. Dan maak je de drempel al een stuk hoger."

Renssen zou dat ook een goede start vinden. Daarnaast zou er een grootschalig onderzoek moeten komen om inzichtelijk te krijgen wat de omvang is van het probleem. Zowel Renssen als De Haan zijn er al over in gesprek geweest met het ministerie van Justitie en Veiligheid.

"Bij faillissementsfraude worden er vanuit Justitie wel middelen vrijgemaakt, terwijl het probleem gewoon verschoven moet worden naar de turboliquidatie," vindt Renssen. "Nu zeg je eigenlijk tegen fraudeurs: 'Jongens, jullie mogen gewoon verdwijnen via een turboliquidatie en de kans dat er nog iets met je gebeurt is dan niet zo groot'."

En hoe zit het dan met Free Musketeers/Lecturium/SchrijversHuis Uitgeverij? Ondanks meerdere verzoeken voor een reactie op dit verhaal, blijft het vooralsnog stil. Verkoopjevordering.nl gaat de eigenaar van SchrijversHuis Uitgeverij nu dagvaarden. Inmiddels heeft de uitgever aan De Haan laten weten dat hij juridisch gezien niks onrechtmatigs heeft gedaan. De Haan: "Daar moet de rechter nu maar uitsluitsel over gaan geven."

De collega's van Reporter Radio (KRO-NCRV) hebben het fenomeen turboliquidatie ook onder de loep genomen. Luister hier naar de uitzending: https://www.nporadio1.nl/reporter-radio/onderwerpen/511644-fraude-met-turboliquidaties

Denk jij gedupeerd te zijn door een bedrijf dat heeft gekozen voor een turboliquidatie? Meld je bij ons.

Illustratie door Tijmen Snelderwaard.