“Een niet goed uitgeruste chauffeur is een gevaar op de weg", zegt internationaal vrachtwagenchauffeur Aschwin Cannoo. Daarom vindt hij onder meer dat de stand-airco wettelijk verplicht moet worden. “Anders slapen chauffeurs op warme dagen in een snikhete cabine.” Een stand-airco is een airco die het ook doet als de vrachtwagen stilstaat.
We interviewen neuroloog en slaapexpert Els van der Helm aan de hand van vijf vragen die te maken hebben met het beroep van de trucker.
1. Rijden in een vrachtwagen: urenlang dezelfde handelingen
Els van der Helm heeft jarenlang onderzoek gedaan naar de effecten van slaaptekort. Toevalligerwijs was haar vader vrachtwagenchauffeur. “Eigenlijk is het behoorlijk schrikbarend, zegt ze, “want als je een slaaptekort hebt, zijn je hele hersenen van slag. Daardoor zie je dat je op alle vlakken achteruit gaat. Zodra je iets doet dat een beetje saai is, dan zul je merken dat je slaperig wordt.” Dat is volgens Van der Helm ook zo gevaarlijk aan slaaptekort bij vrachtwagenchauffeurs. Omdat het iets is waar je urenlang mee bezig bent en wat natuurlijk niet meer zo spannend is. “Op het moment dat je ontspant denken je hersenen: we zijn veilig. Het kan zelfs gebeuren dat je een paar milliseconden even weg bent. We noemen dat ook wel micro-sleeps. Het is alsof je hersenen heel even uitgaan.”
De slaapexpert vertelt over een studie waarbij mensen heel lang wakker werden gehouden waarna er lichtflitsen in hun ogen werden geschenen. “Wat je zag is dat er mensen waren die de lichtflitsen compleet hadden gemist. Zij beweerden dat ze de hele tijd wakker waren geweest en niks hadden gemist.”
2. Nachten van zes uur
Vrachtwagenchauffeurs hebben volgens de rij- en rusttijdenwet negen of elf uur rust ‘s nachts. In totaal. Dat wil zeggen dat ze in dat tijdsbestek nog naar huis moeten rijden (als ze niet in de cabine overnachten), moeten eten enzovoorts. Veel chauffeurs slapen daarom maar zo’n zes uur per nacht. Hoeveel slaap heb je nodig per nacht? Van der Helm: “Het verschilt van persoon tot persoon en dat is met name genetisch bepaald. Voor de meeste mensen zit het ongeveer tussen de zeven en negen uur. Een goede test is bijvoorbeeld als je een wekker nodig hebt om wakker te worden. Dat is een teken dat je niet genoeg hebt geslapen en dat je hersenen eigenlijk nog verder willen slapen.”
3. Slapen in een warme cabine
Zonder stand-airco kan het aardig heet worden in de cabine van een vrachtwagen op een warme dag: soms loopt het kwik op naar dertig, veertig graden. Wat is eigenlijk een goede slaaptemperatuur?
Van der Helm: “De perfecte slaaptemperatuur ligt tussen de zestien en twintig graden. Laat in de middag begint je lichaamstemperatuur te dalen. Op het moment dat die het hardst daalt kunnen we het gemakkelijkst in slaap vallen. Ergens in de ochtend stijgt de temperatuur dan weer en kunnen we ook weer gemakkelijker wakker worden. Als die lichaamstemperatuur dus niet naar beneden kan omdat je in zo'n enorm hete cabine zit, dan word je ook minder slaperig en zul je echt minder goed in slaap kunnen vallen of in slaap kunnen blijven.”
Deel jouw ervaring
Ben jij vrachtwagenchauffeur of werkgever in de transportsector? We horen graag jouw ervaring met planning, werktijden en de rij- en rusttijdenwet. Is het moeilijk om de planning rond te krijgen omdat de marges zo klein zijn? Of ben je chauffeur en voel je je gestresst door een strakke planning? Laat het ons weten!
4. Inhalen van slaap
Oké, dus als vrachtwagenchauffeur die regelmatig in een hete cabine overnacht heb je waarschijnlijk slaaptekort. Is dat op een later tijdstip nog in te halen?
“Alle extra slaap die je kan pakken is een heel goede investering,” vertelt Van der Helm. “Maar waarom kan je nou niet echt slaap inhalen? Omdat er zo veel processen plaatsvinden tijdens de slaap die heel erg belangrijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan het schoonmaken van je hersenen. Vervolgens kan je wel extra gaan slapen, maar wat we eigenlijk weten uit onderzoek is dat je nooit één op één die uren inhaalt. Dat kunnen we ook niet. Als jij een slaaptekort hebt van acht uur, dan zie je dat mensen ongeveer twee tot vier uur extra kunnen slapen. Al geef je ze ongelimiteerde tijd in bed onder ideale omstandigheden. Het lukt gewoon niet om ieder uur weer in te halen.”
Dat is niet alleen vervelend, maar ook ongezond. “Uit onderzoek blijkt: er is een hele sterke correlatie tussen chronisch slaaptekort en gezondheidseffecten. Het is wel lastig om dit verband goed te onderzoeken. Het is vergelijkbaar met roken: we weten niet precies hoeveel sigaretten te veel zijn en wanneer je kanker krijgt. Maar het is wel duidelijk: hoe meer je rookt, hoe slechter af je bent. Dus los van de directe gevaren van micro-sleeps is er dus ook een langetermijneffect op de chauffeur.”
Van der Helm vervolgt: “Eén ding wat ook nog geldt voor vrachtwagenchauffeurs: ze zitten de hele dag stil. Als je een slaaptekort hebt, dan raken ook je hormonen uit balans. Het hormoon dat je hongerig maakt gaat omhoog, het hormoon waardoor je je vol voelt gaat naar beneden. Daardoor ga je automatisch meer eten. We weten ook dat je met slaaptekort hogere kans hebt op overgewicht, op diabetes en daardoor ook weer op slaapapneu, wat weer een slechte kwaliteit van slaap geeft.”
5. Slapen met een slaapmutsje op
We kennen allemaal het beeld van het truckerscafé, waar chauffeurs nog even een afzakkertje nemen voordat ze de cabine ingaan. Welk effect heeft alcohol op de slaap?
Van der Helm: “Het is verleidelijk om een drankje te nemen, omdat het lijkt alsof je fijner in slaap valt. Maar het heeft een enorm negatieve impact op de kwaliteit van de slaap en dan met name op het moment dat die alcohol uit je lichaam gaat, vaak in de tweede helft van de nacht. Als je stevig hebt gedronken word je vaker wakker en slaap je lichter. Je krijgt veel levendige dromen en daar word je heel vermoeid van wakker.”
