We gaan verder met ons onderzoek Overgewicht. Al enkele tientallen jaren dijen we uit, inmiddels heeft bijna de helft van alle Nederlanders overgewicht. En dat terwijl we al zo’n vijftien jaar bezig zijn met allerlei actieplannen, convenanten en nu is ook het kersverse preventieakkoord van staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid in werking getreden. Daarin staat dat in 2020 de helft van alle schoolkantines, zo’n 950, gezond moeten zijn.

Opvallend, want in 2009 is de motie-Vendrik aangenomen door de Tweede Kamer waarin staat dat 100% van de schoolkantines gezond zouden moeten zijn in 2015. Helaas is dat destijds maar bij 105 van de 2000 schoolkantines gelukt. ‘Een mager resultaat,’ concludeert Agnes Wolbert, Tweede Kamerlid van de PvdA in 2015. Vervolgens is direct de ambitie doorgeschoven om per 1 januari 2017 alle schoolkantines gezond te krijgen. Ook dat is mislukt.

Gemotiveerd zijn we met z’n allen zeker. Als je de maatregelen van het ministerie van Volksgezondheid van de afgelopen jaren erbij pakt, kom je tal van ‘met mooie woorden verpakte’ maatregelen voor bijvoorbeeld basisscholen tegen: het programma ‘Lekker Fit’, Super Shopper (leren om boodschappen te doen), Smaaklessen, en ga zo maar door. Genoeg goede bedoelingen, waar gaat het mis?

‘Een gezonde schoolkantine heeft een kartrekker nodig’

‘We zien dat er binnen een school echt een kartrekker moet zijn,’ vertelt Astrid Postma-Smeets, expert Voeding & Gezondheid bij het Voedingscentrum. ‘Bijvoorbeeld iemand van de directie of iemand anders die in de school werkt en intrinsiek gemotiveerd is. Het succes hangt af van een persoon die het realiseert. Dat is ook gevaarlijk, want als die persoon wegvalt, moet je weer van voor af aan beginnen.’

Daarnaast zijn er verschillende belangen binnen een school. ‘Sommige kantinedames lopen ergens al vijftien jaar rond, doen al vijftien jaar hetzelfde, stopt daar elke dag haar ziel en zaligheid in en dat moet ineens anders? Die mensen moet je soms overtuigen.’ Daarnaast kan er een financiële prikkel zijn, betoogt Postma-Smeets. ‘Snoep- en frisdrankautomaten, die krijg je niet zomaar weg uit een school. Vaak verdient een school daar geld mee.’ Waarom kunnen er geen banaantjes in plaats van die chocoladerepen in de automaten? ‘Dat is echt een cultuuromslag. Daarnaast denken veel scholen en kantinebeheerders dat ze een dip in hun inkomsten gaan zien als ze overstappen op gezondere producten. Dat is echt een misvatting, vaak is dat niet het geval,’ legt Postma-Smeets uit.

100% van de schoolkantines gezond, gaat dat lukken?

We zouden dit proces best in een stroomversnelling kunnen gooien, denkt Postma-Smeets. ‘Regelgeving zorgt ervoor dat het allemaal sneller gebeurt, maar zolang daar geen draagvlak voor is, doen we het op deze manier en zetten we deze stappen.’

‘Onze stip op de horizon is dat er niets ongezonds meer in de schoolkantine te vinden is,’ vertelt Postma-Smeets. ‘Maar tot die tijd maken we mooie stappen.’ Het Voedingscentrum heeft een eigen ‘Schoolkantine Brigade’ die scholen helpt met het gezond maken van hun kantines. Scholen kunnen zelf hulp inschakelen, maar de brigade gaat ook op acquisitie. ‘In 2018 zijn er 463 ‘gezonde schoolkantine schalen’ uitgereikt door de brigade en dit jaar zijn er al 101 schalen uitgereikt. Onze doelstelling voor dit jaar is 650 schalen in totaal, dat zou zomaar eens kunnen lukken.’