Inmiddels bieden honderden zorgboerderijen in Nederland dagopvang aan jongeren en kinderen die een vrijstelling hebben van de leerplicht. Voor ons onderzoek ‘Vrijstelling van de leerplicht en dan?’ besluiten we enkele vragen neer te leggen bij zorgboerderijen die dagelijks deze kinderen begeleiden. Opvallend is dat alle zorgboerderijen aangeven dat de groep met een vrijstelling groeit. Ook blijkt dat steeds meer kinderen al op jonge leeftijd een vrijstelling krijgen.
Eén van die zorgboerderijen is Hoeve Paradij in het Groningse Aduard. Hier begeleiden ze jongeren in een ‘heel zorgvuldig op het individu toegesneden traject’ terug naar regulier onderwijs. ‘Toen we tien jaar geleden begonnen met de ontwikkeling van het ‘JongLeren-traject’ ging het meestal om vijftien- tot zeventienjarigen. Inmiddels gaat het veel vaker om leerlingen van de basisschoolleeftijd! We hebben in onze deelnemingscriteria de ondergrens qua leeftijd op acht jaar gesteld. Toch krijgen we regelmatig de dringende vraag om een zes- of zevenjarige op te nemen in een ontwikkel-zorgtraject,’ mailt Tinus Jongeling ons. ‘JongLeren’ is bedoeld voor jongeren met een gemiddelde of bovengemiddelde intelligentie. Gemiddeld duurt zo’n traject twee jaar. Voor de jongeren met een intelligentie die lager is dan gemiddeld zijn er andere, meer praktijkgerichte trajecten.
‘Elk kind is leerbaar’
‘Al jaren maak ik me boos hierover en voel ik me een roepende in de woestijn,’ mailt Lieneke Talens ons. Zij is eigenaar van zorgboerderij Talent. ‘Op dit moment hebben wij zeven kinderen in de basisschoolleeftijd! Vier jongeren in de leeftijd van veertien tot achttien jaar en vier jongeren van achttien plus die al sinds de middelbare schoolleeftijd bij ons zijn. Ze hebben allen te maken met psychiatrische problematiek. We kunnen stellen dat het onderwijs niet geschikt is voor deze doelgroep. De gevolgen voor deze kwetsbare kinderen zijn enorm, want als scholen het dossier van deze kinderen lezen is er nog maar weinig kans voor een plaatsing.
'Dan verdwijnen die kinderen dus achter de voorkeur bij moeder of krijgen ze een plaatsing op een zorgboerderij voor dagbesteding'
'Ik vind deze kinderen een vergeten groep.’ Lieneke is uitgesproken kritisch op het huidige onderwijs. Zij ziet dat scholen zich handelingsverlegen verklaren (handelingsverlegen betekent dat een school zich niet in staat acht om te voldoen aan de onderwijsbehoefte van een leerling, red.), maar vervolgens hun handen van de kinderen aftrekken door een vrijstelling te geven. ‘Wij sturen heel erg aan op een inschrijving op een school, want als een kind eenmaal uitgeschreven is, waar vindt hij dan nog een passend onderwijsconcept? Elke kind is leerbaar, linksom of rechtsom.'
Wachtlijst
Eigenaren Mies Meijer-Vreugdenhil en Joke Doeland-Meijer van zorg- en logeerboerderij de Geitenmeijerij in Holten zien ook de groep kinderen met een vrijstelling groeien: ‘Drie jaar terug was er bijna geen vraag naar deze vorm van dagbesteding, maar sinds dit voorjaar zien we het toenemen. Met ingang van september gaan we starten met deze vorm van zorg in combinatie met onderwijs. Het is goed dat deze kinderen, die niet in het schoolse systeem passen, op een andere manier wel de mogelijkheid krijgen om te leren. Zo behouden ze structuur en regelmaat. En het is belangrijk dat ze functioneren in een groep met leeftijdsgenoten.’
Weer een andere zorgboerderij laat ons weten dat ze sinds kort zelfs een wachtlijst hebben. Paul Westra van zorgboerderij Moei Seldsum: ‘Momenteel kunnen we geen zorggasten meer plaatsen omdat de doelgroep vol is. De kinderen hier hebben een leeftijd tussen vijf en vijftien jaar. Voor ons is het doel: terugkeer naar het regulier (speciaal) onderwijs. In de praktijk blijkt dat dit vaak niet binnen één schooljaar te realiseren is. Sommige leerlingen zijn hier drie jaar geweest, alvorens een terugkeer naar het onderwijs is gerealiseerd. Voor anderen blijkt het (bijna) niet te realiseren helaas.’
Onderwijs en zorg
Bij een zorginstelling mag officieel geen onderwijs worden gegeven volgens de Onderwijsinspectie. Maar een aantal van hen zouden wel onderwijs wíllen geven. Jongeling van Hoeve Paradij vindt het daarom goed om deze groep onder de aandacht brengen. ‘Zonder het onderwijssysteem iets te verwijten, maar wij zouden het fijn vinden als er meer ruimte komt voor oplossingen en die uit te breiden. Dat er meer ‘ontschotting’ komt tussen onderwijs en zorg, financieel maar ook mentaal.’
Op sommige boerderijen lukt het om een combinatie van zorg en onderwijs te leveren, maar het is afhankelijk van de gemeente of dit mogelijk is. Gemeenten zijn soms huiverig voor deze combinatie vanwege de twee verschillende geldpotjes waar ze mee te maken hebben: zorg en onderwijs. Een pgb (persoonsgebonden budget) wordt betaald uit de Jeugdwet en mag niet ingezet worden voor onderwijs. Omgekeerd mag onderwijsgeld niet uitgegeven worden aan zorg.
Wat in ieder geval duidelijk wordt, is dat deze zorgboerderijen meer proberen te bieden dan alleen zorg. Zo mailt Paul Westra van zorgboerderij Moai Seldsum: ‘Wij kunnen deze kinderen onderwijs aanbieden, omdat wij een werknemer hebben met een onderwijsbevoegdheid. In overleg met de onderwijsinstelling waar de leerling vandaan komt, worden er schoolboeken geleverd waaruit de leerling kan werken. Dit verschilt wel per onderwijsinstelling. Met de één heb je een betere samenwerking dan met de andere. Omdat wij geen officiële onderwijsinstelling zijn, waar ze een diploma kunnen halen, is ons doel altijd om een terugkeer naar het regulier (speciaal) onderwijs te realiseren.’
