‘Delay smartphones’

Een van de eerste initiatieven op dit vlak is het Schotse Delay Smartphones, opgericht in de zomer van 2023 door een moeder uit Edinburgh. Inmiddels hebben zich 4000 ouders aangesloten bij haar initiatief door toe te zeggen dat ze hun kinderen geen smartphone zullen geven tot ze 14 zijn. 400 vrijwilligers dragen die boodschap in heel Engeland uit, door op de scholen van hun kinderen het gesprek aan te gaan met andere ouders over smartphones.

De moeder in kwestie is de 40-jarige Hannah Oertel. “Ik was al geen fan van smartphones, maar toen mijn dochter van 10 thuiskwam met het verhaal dat een jongetje haar een onthoofdingsvideo op zijn telefoon had laten zien tijdens een koorrepetitie, wist ik dat ik in actie moest komen.” Hierna ging ze in gesprek met 51 ouders of ouderparen van de school van haar kind over welke risico’s smartphones voor jonge kinderen met zich meebrengen. De weerstand bij ouders komt in de eerste plaats voort uit angst voor de sociale gevolgen. Ze willen niet dat hun kind buiten de groep valt, omdat deze als enige geen smartphone heeft. Daarnaast denken ze dat het veiliger is als hun kind buiten een telefoon op zak heeft en vinden ouders dat ze er niet onderuit kunnen, omdat ze een oudere broer of zus op die leeftijd ook een smartphone hebben gegeven.”

Sociale angst

Als voormalig therapeut zag Oertel de gevolgen van overmatig telefoongebruik op jonge leeftijd ook bij andere kinderen in haar omgeving. “Daar was me al opgevallen hoeveel jonge mensen last hadden van sociale angst, een gebrek aan veerkracht en hoeveel tijd ze aan sociale media besteedden. De uren die ze op hun telefoon doorbrengen, is tijd die ze niet besteden aan andere dingen. Wij keken op die leeftijd uit naar onze eerste rijlessen of onze eerste vakantie zonder ouders. Dat gedrag zie ik nu veel minder bij jonge mensen. Ouders zeggen tegen mij dat ze hun kind zijn kwijtgeraakt zijn de telefoon en dat het een voortdurende bron van conflict is tussen ouders en kinderen.”

Oertel weet met haar gesprekken 48 ouders te overtuigen. Samen sluiten ze een pact: geen smartphones tot veertien jaar. Een ogenschijnlijk simpele afspraak, maar wel één die indruist tegen alle sociale conventies. Een kwart van alle Britse 3- en 4-jarigen heeft al een eigen smartphone, blijkt uit recente cijfers van de toezichthouder op gebied van internet en telefonie. En meer dan de helft van alle Britse kinderen onder de 13 zit al op sociale media. Deze cijfers maakte in Groot-Brittanië een storm van protest lost. Een parlementaire commissie adviseert de nieuwe regering om een algemeen verbod onder de 16 te overwegen.

Volgens Oertel is de belangrijkste winst van haar initiatief dat ouders weten dat ze niet de enige zijn die nadenken over op welke leeftijd ze hun jonge kind een smartphone geven. “En als ze een afspraak gemaakt hebben met andere ouders, hoeven ze niet steeds de discussie met hun kind aan te gaan. Ze zeggen dat ze gebonden zijn aan het pact. Kinderen blijken dat te accepteren.”

Verkrachtingsvideo

In Schotland kunnen scholen hun eigen smartphonebeleid bepalen, al is er een roep om smartphones uit scholen te verbannen. Oertel ergert zich aan scholen waar smartphones toegestaan zijn. “Er zijn leraren die leerlingen aan het eind van de les belonen met tijd op hun telefoon. In de gangen en aula’s was het altijd chaotisch, nu is het compleet stil. Ik hoor dat er tijdens lessen porno op telefoons wordt gekeken. De dochter van mijn vriendin kreeg een video van een verkrachting te zien op de telefoon van een kind naast haar in de schoolbank. Je kind is zo veilig als zijn of haar minst veilige vriend.”

Oertel maakt zich ook zorgen over de ongelijkheid in de samenleving tussen ouders die hun kind naar een school zonder telefoons kunnen sturen en ouders uit lagere sociale klassen, die deze mogelijkheden vaak minder hebben. Zij hebben daardoor minder handvatten om de schermtijd van hun kind te controleren. “Daarom is regelgeving nodig.”

Een telefoon uit de oertijd

Naast ouderinitiatieven zijn er ook scholen die de trend van smartphones voor steeds jongere kinderen proberen te keren. Vanaf komend schooljaar moeten Nederlandse basisscholen beleid maken over het gebruik van smartphones op school, maar ze mogen zelf kiezen welk beleid. De Amsterdamse basisschool van mijn eigen kinderen heeft aangekondigd geheel smartphonevrij te worden, dus ook voor ouders. Ik mag dus niet meer even mijn mail checken terwijl ik op het schoolplein sta te wachten. Daarnaast adviseert de school om kinderen op zijn vroegst na de meivakantie in groep 8 een telefoon te geven.

De bekende elitaire Britse kostschool Eton laat komend schooljaar jonge scholieren hun smartphone inruilen voor een brick phone zonder internet, uit zorg over de mentale en sociale gevolgen van smartphones op kinderen. Een Engelse basisschool doet dit ook. Andere Engelse scholen vragen ouders hun kind geen smartphone te geven onder de 14.

Hannah Oertel is inmiddels in gesprek met Nokia, het bedrijf dat de hopeloos achterop raakte toen de smartphone zijn intrede deed. “Wat als ouderraden op school regelen dat de hele klas een telefoon zonder internet krijgt? Dan kunnen ze met elkaar en hun ouders bellen. En met een apparaat dat 50 keer zo goedkoop is als een iPhone ben je niet meer kwetsbaar voor diefstal.”