Een van de bedrijven is AmaCura B.V. uit Geleen, dat in 2018 beschikt over een eigen vermogen van rond de twee miljoen euro. De GGZ-zorginstelling heeft een winst die ligt rond de twaalf procent. AmaCura biedt specialistische GGZ-zorg voor volwassenen en kinderen. In 2017 keert de zorgonderneming haar aandeelhouders twee miljoen euro dividend uit. Dat is volledig afkomstig uit belastingen en premiegelden. We vragen AmaCura waarom zij een beroep doen op de NOW. Omdat de zorgaanbieder ambulante zorg aan huis biedt, verwachten ze een omzetdaling van 25 procent, laat de directie per mail weten. Hulpverleners moeten diensten plots op afstand gaan aanbieden. In maart ontvangt AmaCura 178.000 euro uit Den Haag. Ten onrechte, zo geeft directeur Albert Groot nu toe: "Gebleken is dat de omzetdaling gedurende maart tot en met mei gelukkig minder dan 20 procent bedraagt. AmaCura zal derhalve het volledige voorschotbedrag inzake de NOW-regeling terugbetalen."

Terug naar 17 maart, als minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) aankondigt als onderdeel een omvangrijk steunpakket vanwege de coronacrisis. "De regeling voorziet in de tegemoetkoming in de loonkosten in het geval van omzetverlies dat is geleden vanaf 1 maart 2020. We hanteren daarbij een maximum van 90 procent van de loonsom", zegt Koolmees. Zo’n 140.000 bedrijven hebben inmiddels gebruik gemaakt van de eerste NOW-regeling. Tot nu toe is er circa acht miljard euro uitgekeerd.

Ook zorgbedrijven dienen steunaanvragen in. Maar ondertussen wordt er door Zorgverzekeraars Nederland (ZN) hard gewerkt aan een aparte regeling voor zorgaanbieders. Voor onder meer fysiotherapeuten, tandartsen, thuiszorgaanbieders, aanbieders van wijkverpleging en instellingen voor ggz-zorg komt er, zes weken na de NOW, de 'continuïteitsbijdrage'.

Zorgaanbieders ontvangen deze steun voor het deel van de omzet dat daalt door de coronacrisis. De bedrijven die niet in staat zijn gemiste omzet in te halen, hebben over het hele jaar door de regeling toch een bijna volledige omzet. "De suggestie is dat je niet of nauwelijks omzetverlies hebt. De continuïteitsbijdrage dekt namelijk veel meer dan de NOW", aldus een woordvoerder van Sociale Zaken. Een beroep doen op beide regelingen mag. Maar als het omzetverlies onder de twintig procent is, trekt de overheid aan de bel. Want dat is de grens om in aanmerking te komen voor de NOW. "Als een ondernemer via beide regelingen steun ontvangt, is de kans groot dat de overheid uiteindelijk zal zeggen: uw omzetverlies is niet groot genoeg. U moet de NOW-gelden terugbetalen", zo zegt de woordvoerder.

Onze uitzending over zorgcowboys uit 2019

Hoe zit het met de bedrijven die op de lijst met 'zorgcowboys' staan? Wie heeft NOW-steun gekregen? 'Zorgcowboys' zijn zorgbedrijven die ongebruikelijk hoge winsten maken. In 2019 gaat het om 85 zorgbedrijven. Zij maken soms tot wel 55 procent winst, terwijl winstmarges van hooguit vier procent de norm zijn in de branche. De publicatie van de lijst veroorzaakt vorig jaar een storm van verontwaardiging. Belandt zorggeld in de zakken van ondernemers in plaats dat het wordt ingezet waar het voor bedoeld is: zorg?

We matchen de 'zorgcowboys'-lijst met de lijst van bedrijven die NOW hebben ontvangen. Dit blijkt voor twaalf van de 85 zorgondernemers met ongebruikelijk hoge winsten het geval te zijn. Waarom vragen zorgaanbieders met aardig wat vet op de botten overheidssteun aan? Het is niet verboden, maar het gaat hier vooral om een morele kwestie.

Antonia Rosier van zorginstelling Ut Zunneke (Het Zonnetje) reageert direct op onze mail. "U vraagt of we recht hebben op NOW, daar kan ik kort over zijn: daar hebben wij geen recht op." Het dagbestedingscentrum uit het Zuid-Limburgse Bunde, vangt mensen met een beperking op. De instelling ontvangt 32.000 euro via de NOW. De jaarcijfers vermelden een eigen vermogen van ongeveer een half miljoen euro en een winstmarge van ongeveer 12 procent. Ut Zunneke heeft zowel NOW als de continuïteitsbijdrage aangevraagd. Rosier: "Wij gaan het NOW-geld terugbetalen. We wachten op de formulieren van het ministerie. Waar je geen recht op hebt, heb je geen recht op."

Dat geldt ook voor zorgondernemer Fatih Özcan uit Nijmegen. Zijn zorginstelling Dahliakracht ontvangt bijna 17.000 euro NOW-steun. De jaarcijfers van Dahliakracht liegen er niet om: vijftien procent winst in 2018 (en bijna achttien procent in 2017) en een eigen vermogen van twee ton. Plus 150.000 euro winstuitkering voor de aandeelhouders. Özcan mailt: "De boekhouder heeft ongevraagd een NOW aanvraag ingediend voor al zijn klanten. Wij hebben de boekhouder aangegeven dat wij geen aanspraak willen maken op de tegemoetkoming."

Survivalkamp

Maar niet alle zorgondernemers zitten er zo in. Neem Stichting De Barrage uit Werkhoven, een zorgboerderij voor (jong) volwassenen met een beperking. Tijdens een rondleiding vallen we midden in het het survivalkamp dat voor een deel van de cliënten is georganiseerd. Even verderop worden paarden geborsteld. Het ziet er allemaal netjes en verzorgd uit. "Wij betalen geen dikke salarissen en zijn heel zuinig", zo wordt ons verzekerd. Het vrij besteedbaar vermogen van de stichting is 236.000 euro, maar de zorgboerderij ontvangt wel 44.000 euro via de NOW.

Terecht, vindt penningmeester Henk van Driel, tevens lid van de Raad van Toezicht. De winst zou in 2019 gekelderd zijn naar ongeveer 7.000 euro. "Zo hard kan het gaan", aldus de penningmeester. Hoe dat komt zegt hij er niet bij. De reserves kunnen volgens Van Driel niet worden aangesproken. Die zijn namelijk nodig voor 'investeringen in het domein zorg en onderwijs' , 'groot onderhoud' en 'waarborgen voor de continuïteit'. We krijgen inzage in een offerte van 370.000 euro voor een geplande verbouwing. Er moet onder meer een therapieruimte komen. Ook het gedeelte waar de kinderen wonen wordt verbouwd. "Ik ga ervan uit dat u nu voldoende informatie heeft om vast te stellen dat wij zorgvuldig met de zorggelden en overheidssteun omgaan." De Barrage maakt geen gebruik van de continuïteitsbijdrage.

Het Tilburgse zorgbedrijf Kayra Zorg en Welzijn begeleidt mensen met een lichamelijke-, verstandelijke-, en psychiatrische beperking van jong tot oud. Waarom doen zij een beroep (31.000 euro) op de NOW, zo willen we van directeur Irfan Alim weten. De afgelopen jaren waren er winstpercentages van tien en dertien procent, zijn er forse winstuitkeringen en is er een eigen vermogen van ruim vier ton. Alim kan zorgvuldigheid waarderen, zo zegt hij. "Bij Kayra Zorg en Welzijn hebben wij ervoor gekozen om alle medewerkers en dus ook collega’s met variabele urencontracten en flexkrachten te behouden zodat ze niet zonder inkomens zouden komen zitten." De jaarcijfers kloppen, zegt Alim. Maar de winst maakt hij over naar een bv. Deze 'moedermaatschappij' zoals hij het noemt besteedt dit geld aan zorg, aldus Alim. Welke zorg precies wordt niet duidelijk en kunnen we ook niet achterhalen. Desgevraagd vindt Alim verdere uitleg niet nodig. "Voor uw onderzoek naar het beroep dat op de NOW is gedaan door private zorginstellingen is de financiële en juridische structuur van onze zorginstelling Kayra Zorg en Welzijn niet relevant."

We leggen onze bevindingen voor aan John Kerstens, die voor de PvdA in de Tweede Kamer zit en Volksgezondheid in zijn portefeuille heeft. Hij zegt: "Als je zulke ongebruikelijk forse winstmarges in de zorg binnenharkt en daarbij ook nog eens regelmatig forse dividenduitkeringen aan jezelf doet als hier aan de orde, dan zou je je wel drie keer moeten bedenken om nu steun aan te vragen. Evengoed zouden organisaties als deze wat mij betreft wel drie keer moeten worden gecontroleerd. Misbruik ligt op de loer."

Michel Klompmaker is verbonden aan het platform Risk and Compliance Centre Europe, een kennisplatform over de naleving van wet- en regelgeving. Hij is zeer ongelukkig met de NOW-regeling. "Het is een niet goed doordachte regeling. Zorgbedrijven die dergelijke winsten maken, horen geen gebruik te maken van de regeling. Het zijn gewoon haaien", aldus Klompmaker. Hij ziet met afschuw dat ook grote advocatenkantoren en een bedrijf als Booking.com gebruik maken van de regeling. "Ik ben blij dat de NOW-lijst openbaar is zodat we kunnen zien wie er allemaal steun hebben ontvangen en kritische vragen kunnen stellen", aldus Klompmaker.

Het UWV is uiteindelijk verantwoordelijk voor de controle op de rechtmatigheid van de steunaanvragen. De continuïteitsbijdrage loopt tot 1 oktober. Daarna zal de toetsing en vereffening plaatsvinden. Klompmaker snapt niet dat het UWV hiervoor is aangewezen. "De Belastingdienst is natuurlijk veel geschikter om deze regeling te controleren. Die hebben overal inzicht in en die kunnen dingen opvragen. Ook bij banken."

Een lijk uit de kast

Peer Ruigendijk belt vanaf zijn vakantieadres om op onze vragen te reageren. Hij runt in Nijkerk psychologenpraktijk Vitaal Mensenwerk BV. Ruigendijk vroeg en kreeg ruim 57.000 euro overgemaakt door SZW. "Dat geld hadden we in het begin keihard nodig", zegt Ruigendijk. Vrijwel direct viel al het werk voor zijn psychologen weg. Ruigendijk had geen idee hoe het zou gaan lopen en was naar eigen zeggen best wel in paniek. "Ik heb gekozen voor de NOW-regeling omdat dat in het begin de enige regeling was", zegt hij. Van andere regelingen maakt hij geen gebruik.

Waarom doet een zorgbedrijf dat volgens de cijfers van de afgelopen jaren winsten van ruim dertig procent boekt een beroep op de NOW? "Die winstcijfers kloppen niet", zegt Ruigendijk beslist. In 2019 neemt hij het bedrijf over, maar volgens Ruigendijk heeft zijn voorganger het personeel niet conform de CAO betaald, waardoor de winsten veel hoger uitkwamen. "Er kwam een lijk uit de kast", zegt Ruigendijk. In de cijfers van vorig jaar, die we per mail ontvangen, keldert de winst van 34 naar ruim 12 procent. "Als we teveel NOW-geld hebben ontvangen, gaan we dat netjes terugbetalen."

Bijna alle bedrijven die we benaderen reageren. Bienia Thuiszorg B.V. uit Rotterdam Overschie krijgt 41.000 overgemaakt uit de NOW. Het bedrijf zit in zwaar weer en de jaarcijfers van 2018 zouden niet representatief zijn. Over het hoe en waarom worden verder geen mededelingen gedaan. "Er is Bienia Thuiszorg alles aan gelegen deze crisis te overleven", aldus de directie.

GGZ-instelling Hezenberg vroeg ondanks een eigen vermogen van bijna 3 miljoen toch steun aan. Vóór de vette jaren waren er volgens directeur Anne Jan Kok aanzienlijke verliezen. Hij mailt een overzicht met inderdaad belabberde cijfers. Kok: "Nu dreigt de Hezenberg door de coronacrisis opnieuw uit balans te raken. Gelukkig kunnen wij gebruik maken van de NOW- regeling om gezond te blijven."

Thuiszorgorganisatie Het Huis van de Ronde Tafel B.V. is ook blij met NOW-geld. Ze vroegen 'uit voorzorg' 12.000 euro aan. "Huis van de Ronde Tafel is een gezond bedrijf en heeft een sterke basis", zegt directeur Anita Schimmel. Het bedrijf heeft een eigen vermogen van rond één miljoen euro en een werkkapitaal van negen ton. Of ze het NOW-geld mogen houden is zeer de vraag. Schimmel: "Op basis van de jaarcijfers van 2020 en de definitieve berekening door het UWV zal getoetst worden of terecht een beroep is gedaan op de regeling."

Bekijk hier onze derde uitzending over zorgcowboys

Sunita van der Werff van Stichting De Toekomst uit Barendrecht houdt er ook serieus rekening mee dat het NOW-geld terug moet. De Toekomst, waar twintig procent winst wordt gemaakt, biedt dagbesteding en individuele begeleiding. De bijna 70.000 euro steun is volgens Van der Werff nodig omdat de stichting in onderaanneming werkt voor een groot Rotterdams zorgbedrijf dat aanvankelijk de betalingen opschortte. "Inmiddels zijn alle facturen betaald. Als het UWV de zaak verrekend heeft, gaan we terugstorten als dat moet", belooft Van der Werff.

Twee zorgbedrijven laten onze vragen onbeantwoord. Choises B.V. uit Breda dat verslavingszorg aanbiedt, had de afgelopen jaren winst van vijftien en dertien procent. En ook van Thuiszorg Anahid uit Almelo horen we niets. Het bedrijf ontvangt 21.000 euro steun. In 2018 maakt Anahid 36 procent winst en het jaar ervoor zelfs 55 procent.

PvdA-kamerlid Kerstens: "Ik dring al tijden aan op het tempo maken met wetgeving die zorgcowboys uit de sector moet weren, maar ik krijg daar minister en coalitiepartijen niet in mee. Ik werk nu aan een initiatiefvoorstel om in ieder geval ongebreidelde winstuitkeringen aan te pakken."

Op het ministerie van Sociale Zaken hebben ze officieel 'geen mening' over de steunaanvragen van de zorgcowboys. "Er is een regeling onder stoom en kokend water in het leven geroepen die zo eenvoudig mogelijk moest zijn en zoveel mogelijk bedrijven tegemoet moest komen. De regeling is ontegenzeggelijk imperfect", zo geeft een woordvoerder toe. De tweede regeling is daarom op een aantal punten aangepast. Zo is steun ontvangen niet toegestaan als er ook sprake is van hoge winstuitkeringen.

• Illustraties door Charlotte Claessen.