Uit diverse onderzoeken blijkt dat vooral meisjes met een Turkse, Marokkaanse of Hindoestaanse afkomst extra kwetsbaar zijn voor shame sexting, ook wel online shaming genoemd. Volgens onderzoeker Hilde Bakker van Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS) komt dat omdat veel meisjes in traditionele gezinnen opgroeien waar de kuisheid van meisjes belangrijk gevonden wordt en er meer focus is op eer en schaamte.

Er bestaan in deze kringen zelfs zogenoemde ‘expose-groepen’ om publiekelijk een meisje dat ‘oneervol’ zou zijn, te ontmaskeren. Vaak gaat het dan niet eens om pikante beelden die rondgaan, maar om filmpjes of foto’s waarbij het meisje te veel met haar uiterlijk bezig zou zijn. Overigens worden ook nepbeelden gemaakt en verstuurd.

Praten over seksualiteit en (online) seksueel misbruik is een taboe in deze vaak islamitische of Hindoestaanse gezinnen, vertelt Bakker. Ouders weten niet hoe ze hier mee om moeten gaan. Deze zomer maakte KIS daarom een nieuwe ‘toolkit’ voor hulpverleners om ouders met een multiculturele achtergrond beter te ondersteunen.

Steun van ouders is van groot belang. De gevolgen voor het slachtoffer kunnen namelijk groot zijn, zegt Hilde Bakker: “Slachtoffers krijgen te maken met pesten op school en buitensluiting door leeftijdsgenoten. Shame sexting kan ook leiden tot schooluitval en problemen bij het vinden van een baan en een partner. En door schaamte, angst en onzekerheid lopen slachtoffers een groter risico op psychische schade, zoals depressieve gevoelens en een laag zelfbeeld.”

“Daar komt bij dat in een traditionele gemeenschap de ouders druk ervaren om de ‘verloren eer’ publiekelijk te ‘herstellen’, waarmee het meisje ook nog eens risico loopt op opsluiting, geweld of een gedwongen huwelijk.”

Wat kunnen hulpverleners, maar ook andere betrokkenen, doen om het slachtoffer en haar ouders zo goed mogelijk te helpen? Samen met Hilde Bakker selecteerden we vijf tips:

1. Het is niet jouw schuld!
‘Waarom heb je die foto dan ook gemaakt?’ en ‘Hoe kan je dan zo dom zijn om een naaktfoto te sturen?’ zijn opmerkingen die de schade voor het slachtoffer alleen maar groter maakt. ‘Victim blaming’ wordt dit ook wel genoemd. Ook hulpverleners maken deze fout (onbedoeld) nog weleens. Maak duidelijk dat degenen die de foto doorsturen fout (en strafbaar!) zijn. Zorg dat je het slachtoffer steunt en bespreek met haar wat jullie nu kunnen doen.

2. Betrek de ouders
Praten over seks is in veel gezinnen met een Marokkaanse, Turkse of Hindoestaanse achtergrond niet altijd gebruikelijk. Ouders weten niet goed hoe ze het gesprek met hun kinderen moeten voeren en bij shame sexting is angst voor verlies van eer en reputatie. Maar hoe pijnlijk de situatie ook is, zorg (in overleg en met toestemming van het slachtoffer) dat je de ouders betrekt. Doe dat uiterst voorzichtig, raadpleeg eerst experts bij Veilig Thuis of politie. Bespreek met de ouders het belang om hun dochter te steunen en de schuld te leggen bij de verspreiders van de beelden.

3. Verdiep je in de cultuur en religie
Bij het helpen van slachtoffers hebben hulpverleners soms blinde vlekken als het gaat om de rol van geloof en gemeenschap. Ze hebben te weinig kennis, zijn te voorzichtig om het gesprek aan te gaan of bang om fouten te maken. Het helpt als je je verdiept in hun taalgebruik en religieuze context. Zoals in de islam de begrippen ‘haram’ (verboden) en ‘haya’ (schaamte, bescheidenheid). Er kan wel over seksualiteit gesproken worden, maar in bedekte termen. Wees tegelijkertijd voorzichtig met generaliseren. Elk gezin is weer anders en gaat op een andere manier om met shame sexting.

4. Weet wat er speelt op sociale media
Waarschijnlijk heel herkenbaar voor ouders en hulpverleners: nieuwe chatboxen en andere ontwikkelingen op het gebied van sociale media zijn niet meer bij te houden. Jongeren hebben een grote kennisvoorsprong. Toch is het goed om te weten hoe snel een foto zich kan verspreiden en via welke kanalen. Zo kun je de schade voor het slachtoffer inschatten en ook sneller achterhalen of het mogelijk is om een foto of video offline te krijgen of de dader aan te spreken.

5. Geef voorlichting, maak het bespreekbaar
Het is een open deur, maar het kan niet vaak genoeg worden benoemd. Alle hulpinstanties wijzen erop dat het probleem van shame sexting minder kan worden als er goede voorlichting wordt gegeven door vooral ouders en scholen. Het bespreekbaar maken van het onderwerp zorgt voor bewustwording, ook bij de dáders. Vaak hebben zij niet in de gaten hoe schadelijk het is als ze een seksueel getinte foto verspreiden. Ook realiseren ze zich niet dat ze strafbaar zijn.

Veel meer tips en achtergrondinformatie zijn te vinden via Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS) en het stappenplan sexting.