Ze zien er prachtig uit, de houten dekken die het Nederlandse bedrijf Royal Deck legt op jachten van over de hele wereld. Houtsnijwerk in de meest creatieve vormen, sierlijke houten wenteltrappen en vloeren van soms wel tientallen meters lang. Maar het gebruikte hout uit Myanmar is omstreden, omdat het land nog steeds kampt met problemen rond illegale ontbossing. Bovendien worden er bij de import Europese regels overtreden.

Uit een rapport van het Environmental Investigation Agency (EIA) blijkt namelijk dat houthandel Boogaerdt in Myanmarees teak handelt. De Europese Unie heeft zich meerdere malen uitgesproken over de import, die niet kan voldoen aan de eigen EU-regels. Het hout wordt vooral gebruikt in de bouw van superjachten. Royal Deck, dat is gespecialiseerd in het leggen van teakdekken in de superjachtbouw, valt officieel niet onder dezelfde holding als Boogaerdt, maar is op hetzelfde complex in Krimpen aan de Lek gevestigd als Boogaerdt en wordt bestuurd door een lid van de familie Boogaerdt.

Royal Deck en houthandel Boogaerdt wilden niet reageren op onze bevindingen, maar we spraken wel met andere dekleggers en betrokken organisaties over het gebruik van teakhout uit Myanmar in de superjachtindustrie. Want Royal Deck is niet de enige partij die dit hout gebruikt.

Het beste hout komt uit Myanmar

Nederland is groot in het bouwen van superjachten, mini-cruiseschepen voor de rijken der aarde. Deze jachten beginnen bij een meter of veertig, en de sector is in Nederland goed voor 1,5 miljard euro omzet per jaar. Bouwers van deze luxe jachten nemen alleen genoegen met de beste materialen ter wereld. Voor de houten dekken op de schepen, vaak wel tientallen meters lang, is dat teakhout.

Pointer doet deze maanden onderzoek naar de Nederlandse superjachtenindustrie. Eerder legden we bloot hoe jachtenbouwer Feadship een superjacht leverde aan de omstreden Oekraïense oligarch Viktor Medvedchuk.

Teak heeft altijd al een rol gespeeld in de scheepsbouw, vertelt Richard Eikhoudt. Hij reageert namens drie grote bedrijven in Nederland die teakdekken leggen op superjachten: Gemini Teak Decks, Bloemen de Maas en Marron Jachtbouw. “Historisch gezien zijn schepen altijd al voorzien van houten dekken met teakhout. Het is zeewaterbestendig, heeft antislip-eigenschappen, is schimmel- en rottingsvrij, splintert niet en heeft uitzonderlijke warmte-eigenschappen.” Geen glad dek bij regen dus, en het kan de hitte goed aan in de tropische gebieden waar de superjachten zo graag varen.

Oorspronkelijk gebruikte de scheepvaartindustrie vooral teak uit Indonesië, maar tegenwoordig gebruiken Nederlandse bedrijven hun teak uit Myanmar. “Het overgrote deel van het in de superjachtindustrie gebruikte teakhout is afkomstig uit Myanmar. Dat hout heeft de hoogst mogelijke kwaliteit.” Het hout is dus alomtegenwoordig in de industrie, maar waar deze bedrijven hun hout vandaan halen, en voor welke superjachtbouwers ze precies werken, kunnen ze niet zeggen. “Contractueel mogen wij ons niet uitlaten over de projecten die wij voor onze opdrachtgevers uitvoeren.”

Wel meldt Eikhoudt dat het gaat om “voornamelijk Nederlandse opdrachtgevers.” Op hun website meldt Gemini Teak Decks dat ze hebben gewerkt met Oceanco, Heesen en Amels (dat nu onder Damen valt), drie van de meest prominente Nederlandse superjachtbouwers. Op LinkedIn plaatsten ze een foto waarop ze pronken met de vloeren van de Here Comes The Sun, een enorm jacht van Damen. Wie hun ‘specials’ bekijkt, ziet ook het zwembad van de Event er tussen staan.

De populariteit van het Myanmarese teak heeft ook een keerzijde. Inmiddels is er in het land een bosgebied gekapt ter grootte van België, meldt het Environmental Investigation Agency (EIA) in hun rapport over de illegale import van teak in de EU. Die ontbossing heeft enorme gevolgen voor de lokale bevolking, meldt het Myanmarese team van het Wereld Natuur Fonds (WWF). “De watervoorraad slinkt, oogsten mislukken vaker door toegenomen hitte en er zijn meer overstromingen.” Dit raakt vooral het armste deel van de bevolking. “Zij zijn het meest afhankelijk van natuurlijke bronnen voor hun dagelijks leven.”

Ook zorgt ontbossing ervoor dat veel dieren hun habitat verliezen. “De tijger is al verdwenen uit de Myanmarese teakbossen, en ook luipaarden, olifanten, pangolins en bantengs zijn in gevaar.” Wel voegt het WWF toe dat ontbossing niet de enige bedreiging is voor deze dieren. Zo spelen stropers ook een rol. Vanwege de gevolgen van ontbossing staat Myanmar de kap van teakhout nog maar mondjesmaat toe. Het exporteert slechts kleine hoeveelheden via staatsbedrijf Myanma Timber Enterprise.

Sluiproutes

Voordat het hout op het dek van een schip wordt gelegd, is het al door tal van handen gegaan. Teak komt de Europese Unie binnen via gespecialiseerde importeurs, die het verkopen aan houthandelshuizen. Die leveren het vervolgens weer aan een bedrijf dat is gespecialiseerd in het leggen van teakdekken.

Nederlandse bedrijven zijn daarin marktleider, vertelt Eikhoudt: “Wij staan internationaal bekend als de beste teakdekleggers ter wereld. Het leggen van teakdekken is een ambacht dat vaak generaties lang van vader op zoon is overgegaan.”

Dekleggers kopen hun hout vaak van houthandelshuizen in andere Europese landen. Royal Deck verkrijgt het via Boogaerdt. De andere dekleggers halen het bij Nederlandse handelshuizen of wijken uit naar andere Noord-Europese landen, meldt Eikhoudt. De handelshuizen kopen het dan weer van importeurs, die vaak in Italië of Oost-Europa zitten. En daar wringt de schoen. In 2013 voerde de EU wetgeving in die houtbedrijven verplicht alleen nog hout te importeren waarvan voldoende aannemelijk gemaakt kan worden dat het niet illegaal is gekapt. Deze EU Timber Regulation (EUTR) dwingt importeurs om goed onderzoek te doen naar waar hun hout vandaan komt. Als dat niet duidelijk is, of er zijn signalen dat er sprake kan zijn van illegale ontbossing, dan mag het hout niet de EU in.

In 2017 concludeerde de EU dat teakhout uit Myanmar per definitie niet aan de EUTR-richtlijnen voldoet, omdat er slecht gecontroleerd kan worden waar het vandaan komt. Zelfs bij het hout van het staatsbedrijf kan er niet worden uitgesloten dat het gaat om illegaal gekapte teakbomen. In 2019 werd dit nog eens bevestigd. Daarmee is de import van teakhout uit Myanmar in de EU, en dus ook in Nederland, verboden. De woordvoering van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) bevestigt dit: “de mening van de EUTR-expertgroep is dat er op dit moment geen casussen bekend zijn die voldoen aan de EU-houtverordening”.

De wet is alleen zo opgesteld dat de verantwoordelijkheid voor de checks ligt bij het land waar het hout binnenkomt. Wie importeert, controleert. De strengheid van de controles is per land verschillend, waardoor teak alsnog via een sluiproute Nederland binnen kan komen. Dat schrijft de NVWA ook in hun EU-rapportage: “EU-brede naleving van de EUTR blijft problematisch, en zou in alle landen op de agenda moeten staan”. Zo heeft de Italiaanse tegenhanger van het NVWA zelfs een document opgesteld over hoe je hout uit Myanmar kunt importeren, ondanks het Europese verbod.

De NVWA laat het daar niet bij zitten. Zo vielen agenten eind 2019 binnen bij een zestal houtbedrijven die Myanmarees teakhout Nederland binnenbrachten via Tsjechië. Ze namen grote hoeveelheden hout in beslag, evenals delen van de administratie, omdat ze de bedrijven ervan verdenken “moedwillig regels te omzeilen”. Ook grepen ze in in 2017, toen bij twee houtbedrijven het verboden hout werd aangetroffen. Ze werden veroordeeld en mochten een jaar lang geen teak op de Nederlandse markt brengen.

Volgens het EIA-rapport is Kroatië de nieuwste sluiproute. De Kroatische houtimporteur Viator Pula haalde van 2017 tot (ten minste) 2019 tien scheepsladingen teakhout binnen in de haven van Rijeka. Het ging om zo’n 144 ton hout met een waarde van minstens 850.000 euro. Daarvan kwam in ieder geval een deel Nederland binnen via houthandel Boogaerdt.

Veel hout wordt niet gebruikt

Teakhout is duur: voor een kuub goede kwaliteit planken betaal je al snel zo’n 20.000 euro. Dat komt deels omdat bij de bouw van een dek een deel van het hout niet wordt gebruikt. Klanten van superjachtbouwers willen kaarsrechte strepen op hun dek, en daarvoor valt veel hout af. Zoals Cees Boogaerdt het zelf stelde: “Elke tak kan een donker streepje of een licht gebogen nerf veroorzaken, en dat wordt niet geaccepteerd. Terwijl het niets afdoet aan de kwaliteit van het hout.” Eikhoudt beaamt dat superjachtbouwers streng zijn. “Jachtwerven leggen ons zeer zware eisen op. Het werk moet voldoen aan extreem hoge kwaliteitscriteria en in absoluut perfecte staat worden opgeleverd.” Het hout dat de Nederlandse dekleggers niet gebruiken, verkopen ze door aan meubelmakers of andere geïnteresseerden.

Inmiddels zijn er ook genoeg alternatieven voor teak op de markt. Zo levert het Nederlandse bedrijf Topdek een kunststof variant. Na het verbieden van de import van teak uit Myanmar, kregen zij meer orders binnen, voor steeds grotere schepen: “We zien een verschuiving van sloepen naar de grotere jachten en terrassen”, aldus directeur Ramses Rens. Ze hebben ook een dek geplaatst op een superjacht, maar dat blijft een lastige markt. “Op superjachten wordt veelal teakhout geplaatst, omdat het een exclusief product is.” Ook Boogaerdt zelf heeft geprobeerd een alternatief op de markt te brengen dat werkt met legaal teakhout uit Thailand, fineline teak.

De dekleggers zijn niet zo enthousiast over de alternatieven. “Vanuit de opdrachtgevers bestaat nauwelijks tot weinig vraag naar alternatieven”, vertelt Eikhoudt. De combinatie van de anti-slipeigenschappen, zeewaterbestendigheid, warmtebestendigheid en de levensduur van teakhout is wat hen betreft vooralsnog onvervangbaar.

De oplossing ligt dan ook niet in een verbod, vindt Eikhoudt. “Wij zijn blij met strenge controle omdat wij niet alleen nu, maar ook over honderd jaar nog met legaal teakhout willen werken. Wij zien vanaf de zijlijn dat Myanmar het toezicht op de bosbouw fors heeft verscherpt. Een combinatie van nieuwe technieken om de herkomst van het hout te controleren, samengaand met verscherpt toezicht op de bosbouw ter plekke en een strenge controle bij de EU-landsgrenzen, zal volgens ons de toekomst van Myanmar als leverancier van teakhout kunnen veiligstellen.” Het WWF-team in Myanmar is iets minder positief. Zij zien “een verbetering van de situatie ten opzichte van een paar jaar geleden, maar de Myanmarese overheid kan de problemen in de houtsector, waaronder de illegale kap, nog niet effectief uitbannen.”

Voorlopig is de import van teakhout uit Myanmar in ieder geval verboden in Nederland. Zolang de Europese Unie geen vertrouwen heeft in het staatshout van Myanmar en hun beleid niet verandert, is ook importeren via de nieuwe Kroatische route discutabel. Moeten houtimporteurs en dekleggers nu vrezen voor nieuwe invallen? We vroegen het de NVWA. Die is op de hoogte van het rapport, maar kan geen uitspraken doen over een eventueel lopend onderzoek. Ook houthandel Boogaerdt en Royal Deck wilden niet reageren.

Rectificatie

In een eerdere versie van dit artikel werd er gesproken over houthandel Boogaerdt als “moederbedrijf” van Royal Deck. Dat klopt niet. Beide bedrijven zijn weliswaar op hetzelfde terrein gevestigd en worden beide bestuurd door de familie Boogaerdt, maar er is sprake van twee verschillende holdings. Houthandel Boogaerdt werd genoemd in het rapport, niet Royal Deck.

Ook spraken we over “illegaal hout”. Dit is een verkeerde term. De import van het hout in de Europese Unie is in strijd met de Europese houtverordening. Het hout zelf hoeft daarmee nog niet illegaal te zijn. Daarnaast schreven we dat met het gebruik van de sluiproutes de wet wordt overtreden. Het is echter vooralsnog onduidelijk of het doorverkopen van dit hout in Nederland tegen de wet is, daarover lopen nog zaken van de NVWA.

Beeld: Charlotte Claessen