‘Qua wetgeving hebben we op papier goed geregeld hoe werkgevers zorgvuldig moeten omgaan met ziekte en gezondheid van hun werknemers. Maar de praktijk wijkt vaak af van de papieren werkelijkheid. Er zijn werkgevers waar de bedrijfsarts helemaal buiten beeld van een zieke werknemer wordt gehouden’, aldus Gertjan Beens, voorzitter van de NVAB (beroepsvereniging van bedrijfsartsen). ‘Er zijn zeker redenen om er alert op te zijn of werknemers wel altijd toegang krijgen tot de bedrijfsarts.’ We spreken Beens voor ons onderzoek Ziek door mijn werk.
‘Werknemers die ziek zijn kosten de werkgever geld dus zou je verwachten dat goede begeleiding en advisering welkom zijn. Gelukkig is dat vaak het geval, maar kennelijk zijn niet alle werkgevers daarvan overtuigd.’ Volgens Beens wijst dat niet alleen op onwil. Zeker kleine werkgevers hebben weinig ervaring en minder kennis. Het inschakelen van een bedrijfsarts is verplicht bij langer durend verzuim. Bovendien heeft sinds 1 juli 2017 elke werknemer recht op vrije toegang tot het preventieve spreekuur van een bedrijfsarts. Maar of dat ook echt gebeurt en/of contractueel geregeld is, blijkt alleen als de inspectie SZW (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) handhavend optreedt. Beens: ‘Maar de inspectie zit al jaren met een capaciteitsprobleem.’
‘Foute praktijk’
Er zijn meer redenen waardoor de bedrijfsarts op grotere afstand kan komen te staan van zieke werknemers. Werkgevers zijn sinds de invoering van de wet Verbetering Poortwachter (2004) verplicht een ‘procesbegeleider’ aan te wijzen. Dat kan een externe casemanager zijn, maar ook een chef of afdelingshoofd. Het is niet zijn taak of deskundigheid zich met inhoudelijke verzuimbegeleiding bezig te houden. Beens: ‘In veel gevallen gaat het goed. Maar sommige casemanagers hebben hun zaken uitgebreid met inhoudelijke activiteiten en bepalen bijvoorbeeld wanneer de bedrijfsarts wordt ingeschakeld of wanneer een vervolgspreekuur mag plaats vinden. Dat is een foute praktijk!’
Hoe vaak dat gebeurt is niet duidelijk. ‘Daar is geen onderzoek naar gedaan’, zegt Beens. ‘Ik werk zelf twee dagen per week in de praktijk en krijg ruimte voor inhoudelijke regie, maar ik weet via onze leden dat er ook gevallen zijn waarbij dat anders gaat. Dat kan leiden tot niet-optimale zorg voor de werknemer. Bijvoorbeeld in het geval van overspanning of burn-out. In onze richtlijn – gebaseerd op wetenschappelijk bewijs - staat dat een bedrijfsarts er bij voorkeur al na twee weken bij moet zijn. Maar als een casemanager zes weken wacht voordat een bedrijfsarts wordt ingeschakeld, dan gaat er iets mis.’ In die zesde week moet een bedrijfsarts uiterlijk een probleemanalyse opstellen.
Op de stoel van de bedrijfsarts
Ook zijn er casemanagers die soms op de stoel van de arts gaan zitten. ‘Wat kan gebeuren is dat casemanagers zieke werknemers medische vragen stellen, niet duidelijk zijn over het beroepsgeheim en medische gegevens delen met de werkgever, terwijl dat niet mag.’ In 2016 heeft de Autoriteit Persoonsgegevens beleidsregels opgesteld hoe om te gaan met de medische gegevens van zieke werknemers. ‘Er is nu veel meer aandacht voor de privacy. Ook is de Arbowet per 1 juli van dit jaar op een aantal punten aangepast en is daarin de toegang van de werknemer tot de bedrijfsarts nu wettelijk vastgelegd.’
‘Schrijnend tekort bedrijfsartsen’
De NVAB schreef in 2013 de ‘Leidraad Casemanagement bij ziekteverzuimbegeleiding’. Aanleiding daarvoor waren ook toen al de zorgen bij de beroepsvereniging over de deskundigheid van casemanagers en over hun positie ten opzichte van de bedrijfsarts. Die zorgen zijn er volgens Beens nog steeds. Wat niet helpt is het grote tekort aan bedrijfsartsen. De opleiding trekt gelukkig nu weer veel jonge artsen, maar er is jarenlang te weinig instroom geweest. ‘Schrijnend’, noemt Beens het gebrek aan bedrijfsartsen. Dit kan er toe leiden dat casemanagers steeds meer van zijn taken gaan overnemen. ‘Maar een casemanager is geen arts en heeft geen medische kennis’, benadrukt Beens.
