Wat kan je doen als iemand stiekem foto's van je borsten of billen heeft gemaakt? En wat als die beelden ook nog online verspreid worden? Mag dit überhaupt? Deze vragen kun je hebben na het zien van de nieuwe Pointer YouTube-uitzending over 'creepshots'. In dit artikel zetten we met behulp van juristen op een rij wat je kunt doen als jij dit meemaakt.
Weet je al wat creepshots zijn en wil je direct weten welke stappen je ertegen kunt ondernemen? Scroll naar tussenkopje A. Wat kan ik zelf doen? Voor informatie over hoe strafbaar creepshots zijn en waar je aangifte over kan doen, scroll door naar B. Wat kan de politie doen?
Allereerst: wat zijn creepshots? Dit zijn stiekem gemaakte foto's of video’s zonder toestemming – vaak seksueel getint. Meestal gebeurt dit op openbare of semi-openbare plekken. Denk aan in het openbaar vervoer, op straat, op school, in sportscholen en in winkels. Vaak focussen de makers specifiek op borsten of billen, en is duidelijk de bedoeling om de gefotografeerde persoon te seksualiseren of objectiveren. Dat is te zien aan de expliciete teksten waarmee daders de beelden uploaden, naar Telegram of internetfora. De slachtoffers – meestal vrouwen of meiden – zijn doorgaans herkenbaar in beeld.
Belangrijk om aan te pakken
De gevolgen voor slachtoffers kunnen groot zijn, zien we aan de vele reacties van onze volgers. Eentje merkt "regelmatig dat mannen stiekem hun telefoon op [haar] richten", waardoor ze zich "steeds minder vrij voelt in openbare ruimtes." Meerdere jonge vrouwen laten weten dat ze minder vaak alleen het huis uit durven. Ook weten ze niet wat de filmer met de beelden gaat doen, wat voor veel onzekerheid zorgt.
Volgens deskundigen blijft het ook niet altijd bij creepshots. "Als je hier gevoelig voor bent, kan het van kwaad tot erger gaan" zegt forensisch psycholoog Wineke Smid. "Dan komt er een moment dat je alleen nog maar vrouwen wil zien die niet weten dat ze gefilmd worden. Als je daar genoeg van hebt, wil je misschien iets met dieren zien. En krijg je daar na een tijdje genoeg van, dan wil je mogelijk iets met kinderen zien. Want dat is echt heel erg, en super illegaal – dus dat geeft veel spanning. Langs die route hebben we best veel mensen die zo bij kinderporno terecht komen."
Bekend voorbeeld van zulke escalatie: vorige zomer ging de Franse zaak-Pelicot de wereld rond. Jarenlang drogeerde en filmde Dominique Pelicot zijn vrouw terwijl hij en tientallen wildvreemde mannen haar verkrachtten. Maar weinig mensen weten hoe hij gepakt is: een bewaker van een supermarkt zag hem creepshots maken onder rokjes. Toen de politie daar onderzoek naar deed, namen ze Pelicots computer in beslag. Daarop vonden ze duizenden uren beeldmateriaal van nog veel ergere misdaden.
A. Wat kan ik zelf doen?
Wat kun je doen als er stiekem beelden van je zijn gemaakt of als die online rondgaan? Wij vroegen het aan Laura van Gijn en Roan de Jong, partner en advocaat bij het team Tech Law van De Roos in Amsterdam.
Binnen civielrecht is het "al snel onrechtmatig om deze beelden te maken en te delen op openbare platforms en/of in (besloten) groepen", zeggen Van Gijn en De Jong. 'Onrechtmatig' betekent dat iemand iets doet wat volgens de wet niet mag, of juist iets niet doet wat verplicht is, en dat jij daar aantoonbaar last van hebt.
Waardoor zijn creepshots dan onrechtmatig? Dat kun je uit meerdere dingen halen, vertellen de advocaten. Allereerst geeft het Europese mensenrechtenverdrag jou een recht op privacy. Daarnaast, als de creepshots online zijn gedeeld, schenden de uploader en/of het platform ook de Nederlandse privacywet (AVG) en het portretrecht.
Je hebt de volgende opties:
- Je kunt van de maker en/of uploader eisen dat hij de beelden offline haalt en verwijdert. Doe dit het liefst zwart op wit, in een mail of privébericht, zodat je bewijs hebt van je verzoek.
- Een rechter kan ook afdwingen dat de uploader zijn creepshots offline haalt en schadevergoeding aan je betaalt. Misschien weet je niet wie het is, dan volg je direct het advies in punt 3.
- Je kunt bij het platform of de website eisen dat ze de beelden offline halen. Bij sociale media kun je inhoud meestal melden via een report-knop. Zorg dat je goed opslaat dat je zo'n melding gemaakt hebt, en maak screenshots van de content die je weg wil hebben. Noteer ook de URL (de link naar de content). Als er niks mee gedaan wordt, dan heb je bewijs voor eventuele vervolgstappen.
Je kunt ook een notice and takedown (N&TD) verzoek sturen. In zo'n verzoek schrijf je op welke manier de beelden de wet overtreden of strafbaar zijn, en eis je dat ze worden verwijderd. Bij veel sociale media en andere grote bedrijven zijn hier speciale online formulieren voor beschikbaar. Als je beelden op websites staan waar je geen contact mee kunt maken, dan stuur je een bericht aan de bedrijven die de website in de lucht houdt. Dit klinkt ingewikkelder dan het is. In google zoek je "whois [www.voorbeeld.nl]", waarvandaan je contactgegevens kunt vinden.
Let op: Probeer zo'n melding of NT&D-verzoek sowieso te doen. Want, zeggen ze bij De Roos, "onze ervaring is dat dergelijke N&TD-verzoeken redelijk snel worden opgevolgd, zeker bij dit soort content."
- Je kunt bij het platform, zoals Telegram of Twitter, in sommige gevallen ook nadrukkelijk eisen dat ze voorkomen dat zulke beelden opnieuw worden geüpload. Dit is om te voorkomen dat iemand op een ander account weer jouw foto's wil plaatsen. Verwijs hierbij naar privacy- en strafwetgeving en voeg zoveel mogelijk bewijs en onderbouwing toe. Hoe groter het platform, hoe meer er van ze verwacht wordt om proactief dit soort beelden weg te halen. Vooral richting minderjarigen moeten platforms extra moeite doen.
- Handelt een platform niet, of blijven de beelden terugkeren? Dan kun je naar toezichthouders zoals de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) of de Autoriteit Consument en Markt (ACM) stappen en een klacht indienen. De AP houdt toezicht op schending van privacyrechten, en de ACM op schending van regels die gaan over veiligheid online. Lever ook hier zoveel mogelijk bewijs aan, zowel van illegale beelden die online staan als van je eerdere pogingen om die offline te krijgen.
- Als laatste kun je het platform vragen om gegevens van de uploader bijvoorbeeld een IP-adres, waarmee een telecomprovider weer iemands gegevens kan achterhalen. Deze gegevens zijn vooral relevant als je naar de politie gaat, als onderdeel van je aangifte of melding. Zij mogen (onder voorwaarden) telecombedrijven en internetproviders vragen om extra informatie die leidt naar de dader.
- Heb je alles hierboven gelezen en nog steeds geen idee waar je moet beginnen? Dan zijn er ook organisaties die kunnen helpen. Zo heeft Fonds Slachtofferhulp informatie hierover en kun je bij HelpWanted terecht voor praktische hulp om je beelden offline te halen, of gewoon voor een luisterend oor.
Naast deze praktische stappen, is het handig om met het volgende rekening te houden als je aan de slag gaat:
- Het systeem werkt als een trappetje. Dus je moet eerst de maker/uploader aanspreken, als dat niet lukt het platform of de website, en als dat niet lukt de provider die de website online host.
- Waar het gaat om minderjarigen hebben grote online platforms extra verplichtingen volgens nieuwe Europese wetgeving. Zelfs zonder jouw melding zou een platform als Facebook kinderen moeten beschermen. Als jij dus onder de 18 bent en er staan creepshots van je online, heb je een nog sterkere zaak.
- In principe is een platform, denk aan Telegram, Instagram of YouTube, niet aansprakelijk voor wat hun gebruikers plaatsen. Maar dat verandert waar het gaat om dingen die niet mogen. Dus als jij meldt (via een N&TD of door te reporten) dat er iets op dat platform staat wat niet mag, dan moet het platform actie ondernemen, anders kun je naar de rechter stappen. Ook wanneer een website puur en alleen bestaat voor content die niet mag – zoals een internetforum voor creepshots – dan kun je van die website zeker eisen dat je beelden offline worden gehaald.
B. Is het ook strafbaar?
Het korte antwoord: ja, en je kunt ermee naar de politie. Sterker nog, ook als je geen aangifte wil of kan doen, is het goed om melding te maken. Want, mailt een woordvoerder van de politie: "Als er op een specifieke locatie meerdere meldingen binnenkomen, kan de lokale driehoek (burgemeester, politie en OM) besluiten om daar gerichter toezicht te houden en handhavend op te treden."
Ook krijgt de politie door genoeg meldingen een beter beeld van hoe vaak dit voorkomt, en kan er mogelijk meer capaciteit op worden ingezet. Hoewel het strafbaar is loopt handhaving achter, zegt de politie. "Mede doordat het vaak heimelijk gebeurt en slachtoffers of getuigen het niet altijd direct opmerken of melden", aldus de woordvoerder.
Hieronder staat op welke manieren creepshots strafbaar kunnen zijn. Dit is nuttig voor jou, maar eventueel ook voor een agent – die logischerwijs niet het hele wetboek van strafrecht uit het hoofd kent. We putten hiervoor uit reacties van onder andere de politie en Jeroen ten Voorde, hoogleraar strafrecht in Leiden. Niet alles zal in jouw geval gelden, maar waarschijnlijk wel één of meerdere feiten.
Het gaat om deze strafbare feiten uit het Wetboek van Strafrecht:
-
Stiekem filmen/fotograferen op een openbare plaats met een verborgen camera of andere technologie waarvan niet duidelijk is dat die aan het filmen is. (Artikel 441b)
-
Stiekeme opnames in woningen, besloten ruimten of erven. Creepshots zijn vaak in de openbare ruimte, maar dit wetsartikel kan gelden bij bijvoorbeeld semi-privé ruimtes als paskamers, toiletten of kleedkamers. (Artikel 139f)
-
Stalking. Hiervan kan sprake zijn als iemand herhaaldelijk creepshots maakt of verspreidt; als ze bijvoorbeeld vaak op je werk langskomen of je achternalopen. (Artikel 285b)
-
Beelden van iemand maken van een seksuele aard zonder toestemming. Hierbij is de context belangrijk, bijvoorbeeld als er op borsten of billen gefocust wordt, wanneer teksten bij de foto seksueel zijn, of als het in een folder opgeslagen staat waarvan de naam duidelijk seksueel is. Ook alleen al het in bezit hebben van deze beelden is strafbaar, dat is hoe dan ook van toepassing wanneer iemand zo'n foto maakt en opslaat. Als de dader de beelden openbaar deelt kan hij een hogere straf krijgen. Delen van een foto of video in een besloten Telegramgroep met honderden of duizenden leden kan ook gelden als "openbaar maken". (Artikel 254ba)
- Kinderpornografie. Als er beeldmateriaal is van minderjarigen met een seksuele aard, dan is de persoon die dat beeld maakt en/of bezit en/of verspreidt strafbaar. En die straffen zijn niet mals. (Artikel 252)
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
