In het verkiezingsprogramma van de PVV staat dat één op de drie bouwprojecten in Nederland wordt belemmerd door ‘eindeloze rechtszaken van individuen en natuurorganisaties’. "Bijvoorbeeld vanwege kikkers, padden en slakken.” Klopt dat? De cijfers wel, maar de kikkers niet, want klagende Nederlanders lijken de voornaamste reden van vertraging.
Het hebben van een dak boven je hoofd is onbereikbaar en onbetaalbaar geworden, schrijft de PVV in haar verkiezingsprogramma. Daarom wil de grootste partij van Nederland "dat gemeenten sneller en meer bouwvergunningen afgeven".
En daarom, zo staat op pagina 14: "Moet het afgelopen zijn met individuen en natuurorganisaties die aan de lopende band eindeloze rechtszaken aanspannen – bijvoorbeeld vanwege kikkers, padden en slakken – om zo de woningbouw tegen te houden. Inmiddels wordt één op de drie bouwprojecten hierdoor belemmerd."
De claim
Klopt dat? De bewering van de PVV is op te splitsen in twee delen.
Ten eerste stelt de partij dat één op de drie bouwprojecten belemmerd wordt door "eindeloze rechtszaken van individuen en natuurorganisaties". Dat percentage is de afgelopen jaren vaker gebruikt. Zo hielden magazine Binnenlands Bestuur en het Nederlands Dagblad in 2024 een enquête onder Nederlandse gemeenten. Uit de resultaten concluderen die media dat de bouw van één op de drie nieuwbouwwoningen vertraging oploopt, omdat er bezwaar wordt ingediend.
Vier op de vijf gemeenten gaven aan dat hun woningbouwprojecten te maken krijgt met bezwaarprocedures. Variërend van een klein deel van een bouwprojecten tot projecten met duizenden woningen die stil liggen.
Niet elk bezwaar leidt tot een rechtszaak, maar volgens Binnenlands Bestuur gaat het in de meeste ondervraagde gemeenten om vertragingen die één tot twee jaar duren, omdat het bezwaar tot aan de Raad van State wordt uitgevochten. Aan de enquête deden 68 van de 342 Nederlandse gemeenten mee en was daarmee representatief voor heel Nederland, laat een van de auteurs weten.
Ook de Algemene Rekenkamer, de instelling die onderzoekt of de Rijksoverheid goed omgaat met haar geld, komt tot een soortgelijk conclusie. De Rekenkamer onderzocht dit jaar projecten die onder de zogenoemde Woningbouwimpuls vallen, een regeling van het Rijk die tot sneller bouwen moet leiden. "Een op de drie onderzochte projecten is vertraagd door een lange wachttijd bij de Raad van State bij (hoger)beroepsprocedures”, concluderen de onderzoekers.
Overspoeld
De afgelopen steeg het aantal bezwaren over nieuwbouwprojecten fors. Uit het jaarverslag van die Raad van State blijkt dat er in 2024 bijna 3.000 bezwaren tegen woningbouwplannen in behandeling waren. In 2019 werden er 1328 bezwaarzaken ingediend.
Directeur Fahid Minhas van NEPROM, een brancheorganisatie van projectontwikkelaars, denkt dat in werkelijkheid nog een veel grote percentage nieuwbouwwoningen vertraging oploopt door rechtszaken. "De cijfers gaan over bouwvergunningen. Maar we weten niet of die vergunningen over één, tien of 3000 woningen gaan."
Kikkers en slakken
In het tweede deel van de bewering stelt de PVV dat het "individuen en natuurorganisaties" zijn, die aan de lopende band rechtszaken aanspannen. Die zaken gaan, volgens de PVV, "bijvoorbeeld over kikkers, padden en slakken".
Uit de enquête van Binnenlands Bestuur blijkt dat het veel vaker om individuen gaat dan om natuurorganisaties. "Hoewel het voorkomt dat natuurbeschermingsorganisaties bezwaar indienen om bijvoorbeeld bomenkap te voorkomen, heeft slechts een kwart van de gemeenten te maken met procedures vanuit die hoek. Daarentegen geeft vrijwel elke gemeente in de enquête aan dat omwonenden tot de bezwaarmakers behoren."
Weesp
De PVV legt een direct verband tussen de rechtszaken en natuurbeheer. Ze noemt "bijvoorbeeld kikkers, padden en slakken", maar geen andere voorbeelden om naar de rechter te stappen.
Dat argument lijkt één op één gekopieerd uit een artikel van tv-programma Nieuws van de Dag, van twee weken voor de publicatie van het PVV-verkiezingsprogramma. Dat stuk gaat over een echtpaar uit Weesp dat tal van rechtszaken aanspande tegen nieuwbouwwijk Weespersluis "allemaal met als reden de bescherming van kikkers, padden en slakken".
Uit de website van het echtpaar blijkt dat de bezwaren gaan over de heikikker, de rugstreeppad en de platte schijfhorenslak, een waterslak van 0,6 centimeter groot. De nieuwbouw ondervond veel vertraging vanwege de rechtszaken.
Aantasting van uitzicht
Maar dieren en natuur komen pas op plek 5 in de bezwaar top 6, blijkt uit de enquête van Binnenlands Bestuur. Bezwaarmakers, vooral omwonenden, vrezen in driekwart van de gemeenten ‘aantasting van het uitzicht’. "Ook verwachte verkeersoverlast, angst voor inkijk en vrees voor een tekort aan parkeerplaatsen zijn belangrijke bezwaargronden".
De Raad van State houdt niet bij hoe vaak de verschillende bezwaargronden voorkomen, maar laat weten dat bij rechtszaken over grote woningbouwprojecten vaak tal van bezwaargronden worden aangevoerd. "Verkeerstoename, parkeerdruk. Mensen die vrezen minder licht te hebben in hun woning, alles komt voorbij. Natuurbescherming is er dan één van’’, laat een woordvoerder weten.
Directeur Minhas van NEPROM hoort ook vaak dat de zorg om een beschermde diersoort niet het echte bezwaar is: "Heel vaak vinden mensen dat ze recht hebben op uitzicht. Maar dat is juridisch geen argument. Dan zoeken mensen naar argumenten die wel steekhoudend zijn: parkeerdruk, biodiversiteit, klimaatadaptatie en natuur. Maar als je één op één gaat praten, komt het konijn uit de hoge hoed: het gaat eigenlijk om het uitzicht.”
Conclusie: deels gelijk
Er zijn meerdere bronnen die, na onderzoek, stellen dat één op de drie nieuwbouwprojecten vertraging oploopt. Daarin heeft de PVV gelijk. De partij suggereert in haar verkiezingsprogramma ook dat bezwaren komen van mensen en organisaties die kikkers en slakken boven nieuwe huizen stellen. Die suggestie klopt niet: uit onderzoek blijkt dat de meeste bezwaren komen van omwonenden die hun uitzicht niet kwijt willen raken.
In aanloop naar de verkiezingen maakt Pointer factchecks in samenwerking met AD en de aangesloten regionale titels.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
