"Wanneer Oekraïense mannen teruggestuurd worden naar Oekraïne, kunnen er azc's gesloten worden." Dit zei Geert Wilders ruim een week geleden bij het programma Vandaag Inside. Maar wat Wilders hier zegt klopt niet. Oekraïners zijn officieel geen asielzoekers en verblijven niet in azc’s.
Op vrijdag 17 oktober was Geert Wilders te gast bij Vandaag Inside. Johan Derksen haalde het verkiezingsprogramma van de PVV aan, omdat hij het oneens is met de plannen van de partij voor een totale asielstop. Dat zou volgens Derksen genuanceerder moeten: “Ik vind, wanneer vrouwen uit Iran en Afghanistan in nood zijn en daar in belabberde omstandigheden leven, dat je altijd moet openstaan om ze hier op te vangen”. Volgens Wilders kan dat “even niet meer”. De PVV-lijsttrekker vindt dat Nederland “genoeg heeft gedaan”.
De claim
Derksen vraagt vervolgens of er niet een paar Oekraïners terug kunnen naar veilige gebieden? Daar is Wilders het mee eens: “Ik vind dat alle Oekraïense mannen terug moeten.” Wilders wil de voor oorlog gevluchte Oekraïense mannen terugsturen. “Als je net als de Duitsers aan de grens gaat controleren, mensen die uit een veilig buurland komen terugstuurt en we gaan ook Oekraïners, de mannen alleen, terugsturen, dan kun je azc’s sluiten. Dan heb je weer ruimte, dan heb je weer lucht.”
Kunnen azc’s gesloten worden wanneer Oekraïense mannen teruggestuurd worden naar Oekraïne? Dit ligt genuanceerder omdat, zo vertelt het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA): De verantwoordelijkheid voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne ligt bij gemeenten en niet bij het COA. Dit betekent dan ook dat Oekraïense vluchtelingen niet in azc’s verblijven (waar het COA voor verantwoordelijk is), maar in (tijdelijke) opvanglocaties van gemeenten.
Oekraïners hebben binnen de EU een speciale verblijfstatus: de Richtlijn Tijdelijke Bescherming - die maakt dat ze niet hoeven te wachten op een asieltoekenning. Deze Richtlijn geldt niet voor vluchtelingen uit andere landen. Van de ruim 189 duizend Oekraïense vluchtelingen die sinds 24 februari 2022 naar Nederland kwamen, verbleven er op 7 september 2025 nog ruim 127 duizend in Nederland, blijkt uit recente cijfers van het CBS. 58,5 duizend was hiervan man, van wie 41,8 duizend 18 jaar of ouder.
Kantoorcomplexen, kerken en cruiseschepen
Waar verblijven zij? Het merendeel verblijft bij een Gemeentelijke Opvanglocatie voor Oekraïense Ontheemden (GOO). Dit zijn andere, vaak tijdelijke, locaties dan reguliere azc's. “Dit zijn gebouwen die eerder een andere functie hadden”, vertelt Dr. Martin Blaakman, lector toegankelijkheid van het recht. “Denk aan kantoorcomplexen, kerken en cruiseschepen”.
Daarnaast woont 8 procent bij een gastgezin en hebben Oekraïense vluchtelingen de mogelijkheid zelf een huis te huren.
En hoewel er volgens de woordvoerder van het COA geen Oekraïners in azc’s verblijven, meldt het CBS dat, in elk geval tot 1 juli 2024, een klein percentage (0,6 procent) van alle gevluchte Oekraïners in een opvanglocatie van het COA verbleef.
Conclusie
Omdat Oekraïners niet (volgens het COA) of vrijwel niet (volgens het CBS) in opvanglocaties van het COA verblijven, zullen er ook geen azc’s kunnen sluiten als Oekraïense mannen worden teruggestuurd, zoals Wilders stelt. Tenzij asielzoekers zouden verhuizen naar de opvangplekken waar nu de Oekraïense mannen verblijven. Dan is er zoals Wilders stelt “weer ruimte en lucht”. Maar, het is onduidelijk of dat een mogelijkheid zou zijn, omdat dit geen COA-locaties zijn. Daarnaast laat het COA weten niet in te gaan op toekomstige scenario’s.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
