Dit blijkt uit onderzoek van het AD, Nieuwscheckers en Pointer.

Bron van de bewering

Radioactieve straling gevaarlijk? Theo Richel, lijsttrekker voor het waterschap, schudt in een partijvideo van Forum voor Democratie in Zeeland het hoofd. ,,Dat is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek van 100 jaar geleden. Maar we weten al lang dat het absoluut niet het geval is. Ik weet inmiddels zoveel van het onderwerp af, dat ik er hardop voor pleit om radioactief afval te mengen door het cement en de stenen waarmee we huizen bouwen, zodat iedereen een gezonde dosis straling binnen krijgt.”

Feiten

Zou je kunnen wonen in kernafval? Het klinkt bijna absurd. Toch zegt Richel niet zomaar wat. Hij heeft zich uitgebreid in het onderwerp verdiept. Onder de leus ‘Stop radiofobie’ is hij al jaren bezig met ‘het bestrijden van de nodeloze vrees voor straling’ en publiceert daarover. Straling, benadrukt hij, is volgens hem alleen schadelijk als er sprake is van een hoge dosis in korte tijd, zoals bij een kernramp.

In de video zegt Richel niet wat voor radioactief afval hij voor ogen heeft. Telefonisch licht hij toe dat het wat hem betreft ook kan gaan om afval dat afkomstig is uit de kerncentrale. ,,Waar het vandaan komt, is niet relevant. Het gaat om de hoeveelheid straling die er vanaf komt. Uit studies is duidelijk geworden dat een dosis van ongeveer 100 tot 200 millisievert (eenheid voor de hoeveelheid radioactieve straling waaraan iemand wordt blootgesteld, uit te drukken, red.) per jaar positief werkt. Als je ervoor zorgt dat het afval dusdanig wordt verdund dat bewoners van een huis maximaal zo’n dosis per jaar krijgen, dan maakt het niet uit wat voor afval je gebruikt.”

Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu ontkomt niemand aan radioactieve straling. ,,Altijd en overal staan we bloot aan allerlei vormen van radioactiviteit en straling”, zegt het RIVM nadrukkelijk. Voorbeelden zijn de natuurlijke radioactiviteit in het lichaam, straling vanuit de ruimte en straling bij medische onderzoeken, zoals een röntgenfoto of een CT-scan.

De meeste straling lopen we zelfs binnenshuis op. Radon en thoron, bijvoorbeeld, zijn radioactieve edelgassen die van nature vrijkomen uit de aardbodem. In bouwmaterialen die zijn gemaakt met grondstoffen uit de bodem, zoals beton, zit dan ook onvermijdelijk radon en thoron. Ook zorgen bouwmaterialen voor gammastraling. In Nederland zijn die hoeveelheden straling relatief laag.

Het RIVM heeft vorig jaar oktober in een rapport zelf gepleit voor het hergebruik van licht radioactieve stoffen, voornamelijk in de bouw. Het gaat daarbij uitdrukkelijk niet om afval van kerncentrales, maar om radioactief materiaal met een natuurlijke oorsprong. Dat komt bijvoorbeeld vrij in de staal- en verfindustrie, bij het boren naar gas en het slaan van putten om aardwarmte te gebruiken.

Veel van dat afval wordt nog gestort, wat vaak de goedkoopste oplossing is. Door hergebruik wordt de uiteindelijke hoeveelheid afval beperkt. Dat kan onder meer ‘als onderlaag in wegen of als mengstof in bijvoorbeeld beton’, aldus het RIVM. Enkele radioactieve reststoffen worden al op een veilige manier gebruikt in de wegenbouw.

Dat Richel spreekt van ‘een gezonde dosis straling’, bedoelt hij letterlijk. Hij baseert zich op de theorie van ‘stralingshormese’. Die stelt dat straling in grote hoeveelheden schadelijk is, maar in kleine doses juist een positieve invloed heeft op de gezondheid. In gebieden met meer straling is het aantal gevallen van kanker vaak lager, wordt gezegd. Straling kan het DNA-materiaal in lichaamscellen beschadigen, wat op termijn een mogelijke oorzaak is van kanker. Lage dosis zou het natuurlijke mechanisme om DNA te herstellen juist stimuleren.

De theorie is omstreden. In elk geval is er geen wetenschappelijke overeenstemming over. Er zijn studies die de theorie ondersteunen, maar andere ontkrachten deze of zeggen dat bewijs onmogelijk is te leveren.

Het RIVM houdt het er veiligheidshalve op dat straling ‘bijdraagt aan het risico op het krijgen van kanker’, maar dat bij lage doses extra gevallen van kanker door straling niet kunnen worden aangetoond.

Oordeel

Dat radioactief afval kan worden gebruikt als grondstof voor bouwmaterialen, is zeker niet ondenkbaar. Maar vooralsnog gaat het alleen om laag radioactief afval met een natuurlijke oorsprong en niet om afval van kerncentrales. In die zin is de bewering van Forum van Democratie gedeeltelijk waar. Over de stelling dat radioactieve straling gezond kan zijn, lopen de meningen uiteen.

Bronnen

• Verkiezingsvideo Forum voor Democratie in Zeeland (vanaf 30’20 over radioactieve straling)
• Theo Richel: Stop radiofobie
• RIVM: Straling en radioactiviteit
• RIVM: Meer mogelijkheden voor hergebruik licht radioactieve stoffen, 10 oktober 2022