Andere milieueffecten zoals schade aan ecosystemen en gevolgen voor klimaatverandering zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. De focus van dit onderzoek is luchtvervuiling, de gevolgen voor de gezondheid en de kosten daarvan. Broeikasgassen zoals CO2 en methaan zijn daarom bewust buiten beschouwing gelaten, ook vanwege de toenemende onzekerheid rond klimaatschadekosten.

Een andere methode om maatschappelijke schadekosten te berekenen zijn de bedragen per kilogram stof uit het Handboek Milieuprijzen van onderzoeksinstituut CE Delft. Maar dit handboek maakt in de bedragen in principe geen onderscheid tussen schadekosten voor gezondheid en andere gevolgkosten zoals voor de natuur en schade aan gebouwen. Daarom is het voor ons moeilijker om de focus te leggen op gezondheidsschade. Bovendien is het met het handboek moeilijker dan met de EEA-methode om voor elke sector de bedragen te verrekenen. Hier komen we later op terug.

Stoffen

In de analyse hebben we ons gericht op emissiegegevens van 15 cruciale luchtverontreinigende stoffen waar in het technische EEA-rapport gezondheidsschadekosten voor zijn berekend. Deze omvatten:

Vijf belangrijkste luchtverontreinigende stoffen: stikstofoxiden (als NO2), fijnstof (PM 2,5), zwaveloxiden (als SO2), vluchtige organische stoffen exclusief methaan (NMVOS), ammoniak

Zes zware metalen: arseenverbindingen, cadmiumverbindingen, chroomverbindingen, loodverbindingen , kwikverbindingen, nikkelverbindingen

Vier organische verontreinigende stoffen: benzeen, PAK’s, formaldehyde, dioxinen (PCDD/PCDF, I-TEQ)

Broeikasgassen zijn buiten beschouwing gelaten omdat de focus van het onderzoek zich richt op luchtvervuiling en gezondheidsschadekosten en niet op de gevolgen van klimaatverandering.

Emissiegegevens

Voor de uitstoot maakt de analyse gebruik van de Nederlandse emissieregistratiegegevens. We gebruiken gegevens over individuele emissies van bedrijfslocaties over 2022, inclusief vliegvelden. Daarnaast gebruiken we de gegevens van de totale Nederlandse emissies van 2022 en voorlopige cijfers van 2023. De emissies uit de zeescheepvaart op de Noordzee worden uitgesloten omdat de bedragen in de EEA-methode over emissies binnen de landsgrenzen gaat.

Schadekostenberekening

De gezondheidsschadekosten worden berekend op basis van zogenaamde voorloperstoffen (precursors) van fijnstof PM2.5, stikstofdioxide (NO2) en ozon (O3). Deze voorloperstoffen ondergaan chemische reacties in de atmosfeer en vormen schadelijke stoffen. De bedragen hiervoor staan in de tabellen A3.9, A3.27, A3.18 en A2.1 - A2.7.

Stikstofoxide is bijvoorbeeld een precursor, waaruit drie stoffen kunnen worden gevormd: fijnstof, stikstofdioxide (NO2) en smog. Voor deze drie stoffen, gevormd uit stikstofoxide gelden verschillende bedragen voor de geschatte gezondheidsschade. Voor fijnstof (PM2.5 precursor NOx) is dat €20.842, voor stikstofdioxide (NO2 precursor NOx) €12.172 en voor smog (O3 precursor NOx) €-686. Opgeteld resulteert dat in totale gezondheidsschadekosten van €32.328 per ton NO2-emissie.

Voor NMVOS worden de PM2.5 precursor (€3.678) en O3 precursor (€632) gecombineerd tot €4.310 per ton emissie. Voor andere stoffen zoals zwaveloxiden, ammoniak en fijnstof PM2,5 zelf bestaan alleen bedragen voor de vorming van fijnstof PM2,5.

Aanpassingen per sector

De berekeningen worden verfijnd door rekening te houden met sectorspecifieke factoren, zoals de mate waarin stoffen verspreid worden, uit bijvoorbeeld schoorstenen versus uitstoot op straatniveau. De emissieoorzaken uit de emissiedatasets zijn door ons ingedeeld in Europese GNFR-aanpassingsfactoren waarvoor de EEA omrekenfactoren heeft berekend. Deze ‘sectoral adjustment factors’ worden vervolgens gebruikt om de gezondheidsschadekosten per sector nauwkeuriger te bepalen. Voor de vijf belangrijkste luchtverontreinigende stoffen worden deze aanpassingen doorgevoerd voor de bedragen van fijnstof (PM2.5) precursors en NO2 precursor NOx bedragen. Zie voor deze rekenslag de tabellen A6.1 - A6.6. De bedragen voor de zware metalen en organische stoffen worden niet per sector aangepast door de EEA en blijven dus op 1 staan.

Milieu-econoom van het PBL en oprichter van het Handboek Milieuprijzen Sander de Bruyn keek mee met berekeningen van Pointer en gaf een aantal goede suggesties, zoals in deze verantwoording omschreven zijn. Het viel hem op dat de omrekenfactoren voor de GNFR-sector ‘Road transport’ uit de EEA-methode in redelijk laag zijn. Met zijn Milieuprijzen-methode komt De Bruyn daardoor uit op een hogere schadelast door de verkeer- en vervoerssector. Nader onderzoek moet hier meer duidelijkheid over geven.

Waar bestaan de kosten uit?

In de bedragen per schadelijke stof zitten kosten voor ziektelast die wordt veroorzaakt door luchtvervuiling zoals longkanker, COPD, astma, hart- en vaatziektes, maar ook verzuimde werkdagen. De meeste kosten komen door verloren levensjaren en worden berekend in het zogenaamde Value of Life Year (VOLY). VOLY is een manier om in geld uit te drukken hoeveel waarde de samenleving hecht aan het verlengen van iemands leven met één jaar. Het wordt gebruikt om de voordelen van levensreddende maatregelen of gezondheidsprogramma's af te wegen tegen de kosten ervan.

De EEA berekent ook bedragen voor de Value of Statistical Life (VSL). Deze maatstaf doet ongeveer hetzelfde als de VOLY, maar dan hangt het een prijskaartje aan een heel leven. Als we voor deze bedragen zouden kiezen, zouden we drie keer hoger uitkomen.

Eindresultaat

De analyse resulteert in twee datasets: een overzicht van de totale gezondheidsschadekosten van luchtverontreiniging voor de gezondheid per sector in Nederland, en een overzicht van de gezondheidsschadekosten per bedrijfslocatie (bedrijfslocaties zijn vestigingen van bedrijven en vliegvelden) voor het jaar 2022.