Apothekers zijn van oorsprong pillendraaiers. Vroeger rook de apotheek naar zelfgemaakt dropwater en in het logo van de apotheek komt ook nog wel eens een vijzel voor. Maar: tegenwoordig schuiven apothekers meer met doosjes dan dat zij zelf nog medicijnen maken.

En dat is een serieuze zorg voor de beroepsorganisatie van apothekers, de KNMP, van de Patiëntenfederatie en van Zorgverzekeraars Nederland. Want je zou misschien verwachten dat de farmaceutische industrie alle medicijnen maakt die nodig zijn, maar dat is niet zo.

De farmaceutische industrie kan veel maar niet alles. En dat heeft vooral met geld en efficiëntie te maken. Te kleine hoeveelheden, afwijkende doses - vijf in plaats van 50 milligram - of een weinig voorkomende toedieningsvorm - een capsule in plaats van een drankje - zijn niet interessant voor de industrie. Maar zij zijn wel nodig.

Zo worden er door de industrie geen 'kinder' pillen gemaakt, terwijl kinderen minder werkzame stoffen in een pil nodig hebben dan volwassenen. Of stel dat je afhankelijk bent van een drankje met een bananensmaakje, dan wil je na een paar jaar liever een neutrale capsule. En mensen die pijn hebben of doodgaan hebben baat bij cannabisolie in op maat gemaakte druppels.

2,5 Miljoen mensen zijn afhankelijk van op maat gemaakte medicijnen, dus we hebben apothekers die deze geneesmiddelen bereiden hard nodig. Als een apotheker iets maakt in zijn eigen apotheek, dan heet dat magistraal bereiden. Daar zijn strenge eisen aan verbonden, onder andere een speciale bereidingsruimte waar steriel gewerkt kan worden en opgeleid personeel. Die eisen in combinatie met de lage vergoeding voor een bereiding heeft het aantal apotheken dat nog magistraal bereidt sterk doen afnemen. Van de 2000 apotheken in Nederland hebben er nog 300 een bereidingsruimte en vijftig daarvan gebruiken die ook nog.

Het alternatief voor zelf bereiden, is dat de apotheker het recept doorstuurt naar een zogenaamde grootbereider, ook wel specialistische bereider genoemd. De grootbereider maakt geneesmiddelen die de industrie niet maakt, maar wel heel vaak nodig zijn. Bijvoorbeeld voor meer dan duizend mensen. De grootbereider heeft geen directe behandelrelatie met de patiënt, hij krijgt alleen het recept en levert het medicijn dan door aan de apotheker. Dat 'doorleveren' is verboden, omdat het in strijd is met de Geneesmiddelenwet en Europese regelgeving. Maar om in Nederland toch in de vraag naar op maat gemaakte geneesmiddelen te voorzien, heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg regels bedacht. Die regels vormen samen 'de circulaire', waardoor dus een gedoogconstructie is ontstaan. Als grootbereiders aan de circulaire voldoen, mogen zij medicijnen doorleveren aan individuele apothekers.

De magistrale bereider verdwijnt dus langzamerhand en de grootbereider hangt constant aan een zijden draadje. Wat betekent dit voor patiënten die afhankelijk zijn van bereidingen, van dropwater en cannabisolie en alles er tussenin, en hoe zorgen apothekers en zorgverzekeraars ervoor dat er bereid kan blijven worden?