Op het dark web kan je niet komen met reguliere browsers zoals Google, FireFox en Internet Explorer. Je hebt hier een speciale browser voor nodig zoals de Tor Browser. Op het dark web zijn verschillende Marktplaats-achtige websites te vinden waar allerlei criminele goederen te koop zijn. Denk hierbij aan vervalst geld, computervirussen en wapens, maar waar de marktplaatsen vooral om bekend staan is het grote aanbod van drugs.

Luister naar onze radio-uitzending:

Operatie Bayonet

In 2017 slaagt de Nederlandse politie erin om een van deze markten, met de naam Hansa, over te nemen en bijna een maand lang in de lucht te houden. “Toevallig kwam voor dat we dat deden en nog bezig waren met het onderzoek, de FBI bij ons op de lijn met een verzoek tot ondersteuning van het uit de lucht halen van AlphaBay (een andere dark web market die toen bestond red.)”, zegt Nan van de Coevering, teamleider van het TCEC. “We hebben toen besloten om prijs te geven wat wij van plan waren om te gaan doen.” Nederland en de VS besluiten dan om samen te gaan werken en operatie Bayonet is geboren. Als Nederland Hansa eenmaal heeft overgenomen, haalt de FBI AlphaBay uit de lucht. Dit heeft een waterbedeffect, want een heleboel kopers en verkopers gaan hierdoor naar Hansa en lopen zo met open ogen in de val van de Nederlandse politie.

“Dit was een van de mooiste onderzoeken die ik ooit heb meegemaakt”, aldus Van de Coevering. Na deze operatie wordt besloten om vast in te zetten op dark web onderzoeken en wordt het Dark web Team in het leven geroepen. Later is dat het Team Cyber Enabled Crime geworden.

Export

Alleen van de handel in XTC weten we wat het Nederlandse aandeel is op het dark web. Bij ongeveer 30% van het XTC-aanbod gaat het om als Nederlandse geadverteerde XTC die ook vanuit Nederland wordt verstuurd. “Nederland is de absolute marktleider op het dark web als het om XTC gaat. Dit laat wel zien dat deze ondergrondse marktplaatsen belangrijk zijn voor de Nederlandse drugsexport”, zegt Rolf van Wegberg, cybercrime onderzoeker bij de TU Delft.

Nederland staat internationaal bekend om de productie en export van synthetische drugs. “Zoals XTC, speed en de laatste jaren ook crystal meth”, zegt Shanna Mehlbaum criminoloog en zelfstandig onderzoeker. “De drugsproblematiek is de laatste jaren alleen maar groter geworden in Nederland.” De drug cocaïne wordt niet in Nederland gemaakt, “maar we importeren het wel veel, om het voor het grootste gedeelte weer te door te voeren naar het buitenland.” Volgens Mehlbaum lopen de schattingen van hoeveel drugs er vanuit Nederland naar het buitenland gaat van 70 tot wel 90 procent.

Terug naar de politie, want met operatie Bayonet in het achterhoofd is het alweer even geleden dat ze zo’n grootschalige operatie hebben kunnen doen. “Als het gaat om opsporingsonderzoeken dan gaat het om prioriteren. Als je je capaciteit uitgeeft aan het ene onderzoek, dan kun je het niet meer inzetten op het andere onderzoek”, zegt Van de Coevering. “De afgelopen jaren zijn we vooral bezig geweest met andersoortige onderzoeken en hebben we ons niet zo kunnen richten op het dark web.” TCEC heeft zich voornamelijk gericht op onderzoeken naar versleutelde communicatiemiddelen zoals EncroChat, een soort versleutelde telefoon die voornamelijk door criminelen werd gebruikt. Daarnaast zag de politie het dark web de laatste jaren als minder problematisch.

Frustrerend

Op persoonlijke titel vindt Van de Coevering het heel frustrerend dat ze zich niet op het dark web heeft kunnen richten. “Maar als ik dan kijk wat Politie Nederland nog meer bereikt heeft, dan ben ik daar ook onverminderd trots op.” Inmiddels bewegen ze bij TCEC weer meer richting dark web onderzoeken. “We zien weer een toename in criminele activiteiten op het dark web en we zetten als politie in op de onderzoeken die het meest frustrerend werken.”