‘We eten ons dood aan ultrabewerkt eten’ of ‘alles wat door de mens is gemaakt is ongezond’. Wat klopt er van de uitspraken die online rondgaan over ultrabewerkt eten, zoals koek, snoep en chips? Pointer Checkt zoekt het uit.
Wat is ultrabewerkt eten?
Ultrabewerkt eten is in een fabriek gemaakt en heeft verschillende bewerkingsprocessen ondergaan, zoals het verwijderen van delen van het voedsel, of technologische processen om bijvoorbeeld de houdbaarheid te verbeteren. Het product bevat vaak ingrediënten die je in de keuken zelf niet zou gebruiken, zoals conserveermiddelen, kleurstoffen en verdikkingsmiddelen. Deze stoffen worden toegevoegd om een product lekkerder, maar ook veiliger of langer houdbaar te maken. Onder ultrabewerkt voedsel valt: koek, chips, frisdrank, maar ook aan sommige soorten brood of halvarine.
Hoewel er geen harde lijn is tussen ultrabewerkt en bewerkt, ligt het verschil over het algemeen in de hoeveelheid bewerkingsstappen en toegevoegde stoffen. Zo zijn pasta of bevroren groenten bewerkte producten, maar vallen mueslirepen en noodles onder ultrabewerkt.
Volgens een onderzoek van Foodwatch bestaat zo’n 70% van de producten in de Nederlandse supermarkt uit ultrabewerkt eten, en is 61 procent van onze dagelijkse calorie-inname ultrabewerkt.
Mannen in witte jassen
Online gaan verschillende gezondheidsgoeroes los over ultrabewerkt voedsel. Zo stelt influencer Richard de Leth in een video: “Als je voedsel gemaakt wordt door mannen in witte jassen, eindig je ook bij mannen in witte jassen.”
Zo waarschuwt hij voor halvarine, omdat het een product is dat is ‘gemaakt door mensen’ en ‘niet in de natuur thuishoort’. Het is volgens De Leth een ‘enorm schadelijk’ product, vanwege de plantaardige oliën met een negatief effect op ons cholesterol.
Eten we ons dood?
Maar hoe gevaarlijk is het? Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er een verband bestaat tussen ultrabewerkt voedsel en verschillende ziektes. Zo wordt het eten van veel ultrabewerkt eten gelinkt aan obesitas, kanker, en hart- en vaatziekten. “Maar als je een verband vindt in de wetenschap, wil dat niet altijd zeggen dat er een causale relatie is”, legt Renger Witkamp, hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de WUR, uit.
Oftewel: ultrabewerkt eten leidt niet per se tot deze effecten. “Zo kan het eten van ultrabewerkt eten gelinkt zijn met andere factoren die te maken hebben met gezondheid. Je hebt waarschijnlijk een ander inkomen, je woont ergens anders. Dus het is wel zo dat als jij een voedingspatroon hebt met al dit soort producten dat je gemiddeld ongezonder bent.”
Volgens Witkamp ligt het probleem bij de grote hoeveelheden zout, vet en suiker die aan veel soorten ultrabewerkte producten zijn toegevoegd. Witkamp: “Wij houden van voeding waar lekker veel calorieën in zitten. En dat zijn dingen waar we eeuwen geleden misschien een tekort aan hadden. Maar op dit moment is het veel te veel aanwezig. Overal om ons heen kunnen we dat soort producten eten.”
Maar is ultrabewerkt voedsel dan per definitie slecht? “Nee, want dat zou suggereren dat het bewerken op zich ongezond is. Maar er zijn ook producten die zodanig bewerkt zijn dat ze prima gezond zijn.” Zo raadt het Voedingscentrum halvarine en volkorenbrood aan als producten die passen binnen een gezond voedingspatroon.
Een sponsachtig hamburgertje
Nog een factor die van invloed is, is de kauwsnelheid van een product, legt Witkamp uit. “Kauwen is iets om het lichaam voor te bereiden dat er iets aankomt en je hersenen registreren dat meteen.” Ultrabewerkt voedsel is vaak zo gemaakt dat het makkelijk naar binnen glijdt en makkelijk eet. “Als je kauwt gaat je lichaam verzadigingssignalen maken. Die gaan naar je hersenen en die zeggen dan van nou, het is nu wel genoeg.”
“Neem zo’n sponsachtig hamburgertje met dat witte broodje. Heerlijk! Onze hersenen kicken daar op, het hapt lekker weg. We krijgen alles binnen en pas na enige tijd denkt je lichaam: oh ja, er kwam iets binnen. Maar dan zit het er allang in.” Kortom: hoe minder je kauwt, hoe langer het duurt voordat je doorhebt dat je vol zit. Daarom zal je van sommige ultrabewerkte producten ook meer eten.
E-nummers
Moeten we bang zijn voor al die toegevoegde stoffen - conserveermiddelen, verdikkingsmiddelen en kleurstoffen? Witkamp: "Veel E-nummers zijn van oorsprong natuurlijke stoffen. Vitamine C heeft ook een E-nummer, citroenzuur heeft een E-nummer. Die producten zijn getest. Er zijn er een paar waarvan we zeggen: heb je die kleurstoffen strikt genomen wel nodig? Maar in het algemeen zijn E-nummers veilig.”
Ja, ultrabewerkt eten is dus over het algemeen ongezonder dan onbewerkt eten. Dat komt met name door de hogere hoeveelheden vet, suiker en zout in de producten. Witkamp: “Het is wel een makkelijke vuistregel: koop zoveel mogelijk verse producten en bereid zelf je eten. Maar je hoeft niet bang te zijn voor ultrabewerkt eten. Dat is te kort door de bocht.”
Bekijk hieronder de aflevering van Pointer Checkt over ultrabewerkt voedsel terug:
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
