Pointer hield een maand lang vier grote Nederlandstalige chats op Telegram in de gaten. In die periode zijn 200.000 berichten verstuurd, waaronder 2.463 video's en 3.718 afbeeldingen van onder andere minderjarige meisjes. Daarnaast zijn 137 telefoonnummers van slachtoffers in de groep geplaatst, met als doel deze personen lastig te vallen. De chatgroepen hebben tienduizenden leden.

Helpwanted.nl -onderdeel van het Expertisecentrum Online Kindermisbruik (EOKM)- helpt mensen tot 26 jaar, die te maken hebben gehad met online seksueel misbruik. Belt: “Dan gaat het inderdaad over exposing, maar ook over afpersing: ‘Als je me niet betaalt, of als je niet explicietere foto's stuurt, dan verspreid ik die’. Dat wordt ook wel sextortion genoemd. Tot slot zien we veel gevallen van grooming, waarbij minderjarigen online worden benaderd door volwassenen voor seksuele doeleinden.”

60 meldingen: topje van de ijsberg

EOKM ontving dit jaar tot nu toe zeker zestig meldingen van misbruik op chatdienst Telegram. Deze meldingen gaan allemaal over jongeren tot 26 jaar; de meeste meldingen gaan over het delen van naaktbeelden, maar bijvoorbeeld ook over het afpersen met naaktbeeld. Volgens Belt gaat het hier om het topje van de ijsberg, omdat veel mensen zich niet melden bij het expertisecentrum.

“Telegram reageert niet”

Belt vertelt hoe Helpwanted.nl slachtoffers helpt die zich wèl bij hen melden. “We hebben een anonieme hulplijn. Dat is een van onze grote krachten, dat we heel laagdrempelig hulp bieden. Wij zijn vaak het eerste punt waar mensen terechtkomen. Ze bevinden zich dan in een enorme panieksituatie omdat er bijvoorbeeld net ongewenst een naaktfoto is gedeeld op sociale media. Wij luisteren naar het verhaal en geven passend advies bij de situatie. We stellen deze jongens en meisjes ook gerust: we nemen weg dat dit hun eigen schuld is.”

Helpwanted.nl biedt ook praktische hulp door te proberen een account of beeldmateriaal te laten verwijderen op de verschillende sociale platforms. “Dan benaderen we bijvoorbeeld Instagram en zeggen: deze persoon valt minderjarige meisjes lastig, kan het account worden verwijderd?”

Lukt dit altijd? Belt: “Er is veel verschil tussen de verschillende sociale platforms. Snapchat reageert snel. Facebook en Instagram (vallen onder hetzelfde bedrijf) reageren ook, maar het verwijderen van foto’s en accounts duurt doorgaans iets langer. Wij hebben ook goed contact met Youtube, met datingapp Grindr en met pornowebsites, zoals Pornhub.” Ook werkt Helpwanted.nl samen met Meldpunt Kinderporno, dat ook onder EOKM valt.

Belt: “Veel sociale platforms, waaronder dus Instagram, Snapchat en Facebook, zijn hard bezig zo goed als mogelijk ongewenste beelden te verwijderen. Zeker als het gaat om minderjarigen, gaat dat snel. Vaak automatisch voordat anderen ze hebben gezien. Daarnaast heb je platforms die hier niet mee bezig zijn en Telegram is daar meester in. Ze reageren gewoon niet. Wij hebben twee officiële e-mailadressen, waarvan Telegram zegt: hier kun je dingen melden. Wij krijgen daar geen reactie op, en het is ook niet duidelijk of die ongewenst gedeelde foto’s blijven bestaan of niet.”

Machteloos

Belt zegt dat zij machteloos staan ten aanzien van Telegram, terwijl de dienst wordt gebruikt voor illegale activiteiten, zoals het delen van foto’s van minderjarige meisjes en jongens.

“Wij proberen slachtoffers van exposing op Telegram wel op een andere manier bij te staan, door adviezen te geven als: deel het verhaal met je vrienden. Of: neem even een pauze van social media zodat de storm kan gaan liggen.” Helpwanted.nl stimuleert jongeren ook om aangifte te doen bij de politie. Het lastige is dat Telegram relatief anoniem is: vaak weten slachtoffers niet wie er achter het delen zit.

Belt: “Eén van de grootste Telegram-groepen heeft momenteel 80.000 leden (het aantal leden schommelt, red.). Soms wordt die even offline gehaald, maar dan is hij toch ineens weer online, weg is hij nooit. Er gebeuren hartstikke illegale dingen, zoals het delen van kinderporno, maar Telegram doet niks. Ik verbaas me daar steeds meer over.”

Ook op een verzoek om reactie van Pointer reageert Telegram (vooralsnog) niet.