“Ze geven niks om ons”, verzucht de jonge arbeidsmigrant waarmee we in gesprek raken. We zijn in een bedrijfspand in Lisse, samen met politie en de gemeente. In het gebouw wonen veertig jonge Spanjaarden. Ze worden hier gehuisvest door hun uitzendbureau, International Flex Job. Alleen, ze wonen hier illegaal. Er is geen woonvergunning. De jongen klaagt over de slechte woonomstandigheden en vertelt hoe weinig geld hij overhoudt. Als hem gevraagd wordt waarom hij niet ergens anders gaat werken, zegt hij: “Waarschijnlijk word ik nu toch ontslagen, omdat ik met jullie praat.”

Een paar weken later stuurt hij ons een bericht. Een screenshot van een ontslagbrief: “Omdat je de huisregels hebt overtreden, je kamer een rotzooi is en de klanten ook niet blij met je zijn, hebben wij besloten om niet meer met je te werken. Je hebt vijf dagen om je huis te verlaten. Nog een fijne dag!”

Kwetsbare positie voor arbeidsmigrant

Arbeidsmigranten zitten in Nederland in een kwetsbare positie. Uitzendbureau’s regelen niet alleen werk, maar ook een woning. In Nederland is een groot gebrek aan slaapplekken voor buitenlandse arbeiders. Het lukt gemeenten niet om dat op te lossen. Zo proberen ze in de Bollenstreek, waar het pand met de veertig Spanjaarden staat, al jaren meer huisvesting te realiseren. In 2014 sloten de gemeenten samen met ondernemers een convenant. Er zouden 8000 bedden bij moeten komen. Acht jaar later zijn er slechts een paar honderd slaapplekken gerealiseerd. Wat sinds 2014 wél is toegenomen is het aantal arbeidsmigranten dat in de regio werkt. In de laatste cijfers uit 2019 zijn dat er al twee keer zoveel.

Dat het realiseren van huisvesting niet lukt, heeft volgens de gemeente Lisse tal van oorzaken. De locaties zijn moeilijk te vinden, en als dat wél lukt zijn er vaak genoeg raadsleden en buurtbewoners die zich geroepen voelen om uit te leggen dat dit niet de juiste plek is. Maar de streek kan niet zonder arbeidsmigranten. De buitenlandse werknemers houden de bollentelers draaiende, werken in de grote distributiecentra, horeca en in de bouw. Waar de werknemers slapen is voor deze bedrijven bijzaak.

Arbeidsmigranten in tijdelijke banen

“Tachtig procent van de arbeidsmigranten zit na vier, vijf jaar nog steeds in een tijdelijke job via een uitzendbureau of een tussenpersoon. Dat maakt het voor de bedrijven waar deze mensen uiteindelijk werken vrij makkelijk om te zeggen: ‘Tja, wij zijn niet de werkgever.’ Zo kunnen ze allerlei verantwoordelijkheden over de schutting gooien”, vertelt Jan Cremers, arbeidssocioloog en bestuurslid is van het Kenniscentrum Arbeidsmigranten.

Wanneer Cremers zich over het lot van buitenlandse arbeiders uitlaat, haalt hij graag Philips aan. Vorige eeuw stampte het elektronicaconcern hele wijken uit de grond voor zijn werknemers in Eindhoven. Het waren andere tijden, maar het is een mentaliteit waar de ondernemers van nu wat van zouden kunnen leren, vindt Cremers. Volgens hem moeten juist bedrijven de consequenties dragen, als ze willen profiteren van de goedkope en flexibele arbeid van arbeidsmigranten.

Daar ligt volgens Cremers ook een rol voor gemeenten: “Op het moment dat, ik noem maar wat, Amazon zich bij een kleine gemeente meldt dan is er geen tegenspel. Dan wordt zo’n gemeente overdonderd en denken ze: ‘Goh wat fantastisch dat zo’n bedrijf zich hier wil vestigen.” Dat er dan ook een paar honderd slaapplekken voor arbeidsmigranten nodig zijn wordt in alle euforie nog wel eens vergeten, aldus Cremers.

Economie vs. arbeidsmigrant

Ook de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, Conny Rijken, ziet dat economie vaak zwaarder weegt dan het lot van arbeidsmigranten. Door geen rekening te houden met huisvesting nemen we op de koop toe dat arbeidsmigranten in slechte omstandigheden terecht komen: “We weten het en kijken de andere kant op. We accepteren dingen die we niet zouden accepteren voor Nederlandse werknemers.”

Zolang mensen er zonder consequenties aan kunnen verdienen wordt het probleem volgens Rijken niet opgelost: “In de afgelopen twintig, dertig jaar heeft het economische belang hoogtij gevierd. Er moet iets minder geld naar de mensen die hiervan profiteren, en iets meer naar de mensen die de arbeid voor ons verrichten.”

We hebben International Flex Job, het uitzendbureau in Lisse, om een reactie gevraagd. Zij wilden niet tegenover Pointer reageren. Het is volgens hen “te complex”.

Bekijk hier deel 1 van onze uitzending over arbeidsmigranten: Wie stopt de uitbuiting van arbeidsmigranten?
Bekijk hier deel 2 van onze uitzending over arbeidsmigranten: Mag de arbeidsmigrant ergens slapen?