Tot zijn 52e heeft Jeroen zijn leven op de rails, totdat hij 8 jaar geleden een hersenbloeding krijgt. Halfzijdig verlamd raakt hij ook nog eens dakloos en stapelen de schulden zich op. Na een zware periode heeft hij weer een huis, is hij schuldenvrij en krijgt hij een uitkering van het UWV. Maar de bedragen zijn niet hoog genoeg om te kunnen sparen. En extra inkomsten uit werk worden deels ingehouden door het UWV, dit houdt hem kwetsbaar voor nieuwe schulden. Stel, zijn auto stopt ermee, dan kan hij die niet laten repareren. Maar die auto heeft hij nodig voor zijn werk en zonder auto verliest hij dus ook zijn baan.

We denken vaak dat alleen anderen in de schulden komen, en dat het vooral hun eigen schuld is. Maar dat is niet het geval. In Nederland is de Staat de grootste schuldeiser. Toeslagen terug moeten betalen, CJIB boetes krijgen of het UWV dat je inkomen afroomt, het is de staat die al snel geld van je tegoed heeft. Als je die schulden zelf niet binnen 36 maanden op kunt lossen, dan heb je een problematische schuld. Schuldeisers zullen boetes op boetes stapelen. Die boetes moeten een prikkel zijn om je schuld af te betalen, maar brengen je vaak alleen maar dieper in het financiële moeras.

Nieuwe schulden om te overleven

Ook Sabrina maakte keer op keer nieuwe schulden om te overleven. Ze sloot een abonnement af bij een telecombedrijf, verkocht de bijbehorende nieuwe telefoon voor vijf- tot zeshonderd euro en kon zo weer even vooruit. Maar vervolgens zat ze zelf natuurlijk wel weer twee jaar vast aan dat abonnement, dat haar uiteindelijk meer geld kostte dan opleverde.

Problematische schulden kosten mensen veel energie. Ze raken in de stress van onzekerheid, kunnen minder werken en hebben hogere zorgkosten. Bovendien raken ze vaak hun netwerk kwijt. Want als je niet meer mee kunt doen, geen koffie op een terras kan drinken, een cadeautje kopen of een weekendje weg, dan blijven er weinig sociale contacten over waar je op terug kunt vallen.

Stijging van problematische schulden

In Nederland zijn steeds meer mensen met problematische schulden. In 2020 waren dat 614.000 mensen, in 2024 gaat het om 730.000 mensen. Dit heeft verschillende oorzaken. Soms heeft corona mensen in de problemen gebracht. Minder opdrachten of werkgevers die failliet gaan, leidde tot plotseling inkomensverlies. En ook de woon- en energiecrisis brengt financiële ellende met zich mee. Vroeger gaf iemand een klein deel van het inkomen aan wonen uit. Tegenwoordig is dat gestegen naar 23%.

In 2023 heeft de Commissie Sociaal Minimum daarom in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onderzocht wat er nodig is om mensen meer bestaanszekerheid te geven. Je kunt niet leven van de wind en uit de rapporten bleek dan ook dat bijstand en minimumloon omhoog moeten. Daarvoor is 6 miljard euro nodig. Het net aangetreden Kabinet is niet voornemens dat advies op te volgen.