Ook ziekenhuisrestaurants blinken nog niet uit in gezonde voeding. ‘Ik denk dat het voedselaanbod in ziekenhuizen in Nederland echt veel beter kan’, stelt Liesbeth van Rossum, internist-endocrinoloog en hoogleraar in het Rotterdamse Erasmus MC. ‘Ik vind het belangrijk dat het juist in een ziekenhuis gebeurt omdat we een voorbeeldfunctie hebben. Als het hier al niet gebeurt, waar dan wel?’
We spreken Van Rossum in het bedrijfsrestaurant van het Rotterdamse ziekenhuis voor ons onderzoek Obesitas. ‘Als artsen behandelen we mensen in de spreekkamer, we schrijven diabetestabletten of een cholesterolverlager voor en we dotteren de vaten.Vervolgens stappen mensen uit de spreekkamer, gaan hier naar de kantine en daar worden de kroketten besteld.’
‘Wilskracht overschat'
Ook ziekenhuispersoneel wordt teveel blootgesteld aan ongezonde producten, vindt zij. ‘Eén kroket maakt niet zoveel uit, maar er zijn ook veel medewerkers die dag in dag uit in het bedrijfsrestaurant komen. Als je continu blootgesteld wordt aan de lucht van de kroketten, dan ga je die veel te makkelijk nemen.’
Wat wij dagelijks eten wordt volgens Van Rossum maar voor een klein deel bepaald door ‘bewuste’ keuzes. In werkelijkheid worden we op alle mogelijke manieren gestuurd. ‘We maken heel veel voedselkeuzes op een dag en een heel groot deel daarvan is onbewust. Als we lekkere dingen zien of ruiken dan gaat ons lichaam er op reageren. Ik denk zeker dat we de wilskracht overschatten, want op het moment dat je iets ongezonds ziet, word je er al heen getrokken. De geur, de aanblik, die stimuleren allerlei hongerhormonen in je lichaam. Terwijl je eigenlijk weet: die salade zou beter voor mij zijn. Door de omgeving gezonder te maken, worden we uitgenodigd om gezonder te leven.’
‘Gemiste kans’
Reden te meer dus voor ziekenhuizen om het aanbod in hun bezoekers- en personeelsrestaurants te verbeteren.
‘Dat er nu geen beleid is of maar in een deel van de ziekenhuizen, is echt jammer. Een gemiste kans’
Het Nationaal Preventieakkoord (2018) moet daar verandering in gaan brengen. Van Rossum is één van de deskundigen die betrokken was bij de totstandkoming ervan. In het akkoord staan maatregelen die staatsecretaris Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft afgesproken met 70 partijen om overgewicht (en roken en alcoholgebruik) terug te dringen. Zoals de afspraak dat in 2040 alle ziekenhuizen een gezond voedselaanbod moeten hebben.
Ziekenhuizen zouden van Van Rossum meer prioriteit moeten geven aan gezonde voeding. ‘Daar willen we zo snel mogelijk mee beginnen.’ Zij vindt dat artsen en ziekenhuisbesturen veel meer verantwoordelijkheid moeten nemen. Als wij al niet aangeven dat het belangrijk is om gezond te eten en te leven en alleen maar pillen blijven voorschrijven, dan komt die mindset er ook niet bij onze patiënten, én bij het grote publiek.’
De vraag is waarom dat niet al eerder is gebeurd? ‘Ik denk dat in ziekenhuizen de catering los staat van het medisch beleid. Als artsen bemoeien we ons er weinig mee. En er is te weinig kennis bij artsen over voeding en de mogelijkheden hiervan.’ Volgens Van Rossum wordt in de opleiding voor artsen nauwelijks aandacht besteed aan gezonde leefstijl en voeding. ‘Hoeveel uren wordt er nou onderwijs gegeven over voeding en over leefstijl? Dat is bijna niks. We leren ontzettend veel over allerlei medicamenten en ziektes. Leefstijl is echt iets wat erbij hoort en dat gaat er nu ook komen.’
‘Dweilen met de kraan open’
Volgens Van Rossum moet er echt wat gebeuren om overgewicht terug te dringen. ‘Als we helemaal niets zouden doen, wordt het toekomstscenario afschuwelijk’, is haar stellige overtuiging. ‘Nu heeft al bijna de helft van de mensen overgewicht en voorspeld is dat in 2040 62 procent overgewicht heeft. Hier in de ziekenhuizen behandelen we heel veel mensen met aan leefstijl en obesitas gerelateerde ziekten. Niet alleen diabetes en hart en vaatziekten, maar ook dertien vormen van kanker, depressie en gewrichtsklachten.’
Het zijn dure en ingewikkelde behandelingen, weet zij uit ervaring. Het is bovendien ‘dweilen met de kraan open’, zolang mensen niet gezonder gaan leven. ‘Mensen houden zich niet aan een gezonde leefstijl en dat heeft ook te maken met die leefomgeving die enorm ongezond is. Uit onderzoek blijkt dat een gezonde leefstijl veel winst oplevert: ‘6 jaar langer leven en 9 jaar langer in goede gezondheid.’
‘Natuurlijk zijn er uitzonderingssituaties. Mensen die te horen hebben gekregen: ‘Ik heb nog een paar maanden te leven.’ Boeien, dat kroketje maakt dan niet meer uit.’ Van Rossum wil sowieso de kroket niet helemaal uitbannen, maar vindt wel dat ongezonde voeding minder makkelijker te krijgen moet zijn dan gezonde producten. De kroketten moeten bijvoorbeeld niet op voorhand al in de kantine worden uitgestald, maar alleen op bestelling worden gemaakt. ‘Er kan nog wel een kroketje beschikbaar zijn, maar dan moet je daar een kwartier op wachten.
Niet iedereen zal het met haar eens zijn, realiseert zij zich. ‘Er zullen vast mensen zijn die dit heel betuttelend vinden: ‘Ik moet toch zélf weten wat ik eet’!’ Maar dat zeiden we jaren geleden ook over het verplicht stellen van de autogordel. Dat vonden we ook betuttelend en kijk eens hoeveel gezondheidswinst dat heeft opgeleverd en hoeveel minder ernstige ongelukken erdoor zijn gebeurd.’
Liesbeth van Rossum is te zien in de uitzending over Overgewicht. Zondag 15 maart, 22.35 uur op NPO2.
